چرا ایرانی‌ها را در فرودگاه‌های خارجی معطل می‌کنند؟
انگشت‌نگاری، تشخیص چهره، بازجویی و پرکردن فرم‌های متعدد؛ اینها همه اتفاقاتی است که شاید هر ایرانیِ به خارج سفر کرده، در فرودگاه مقصد با آن مواجه شده باشد. این موضوع البته در سفر به کشورهایی که از لحاظ دیپلماتیک با ایران زاویه دارند پررنگ‌تر است. شاید برای یک شهروند عادی این موضوع چندان جای بحثی، دست‌کم در رسانه‌ها، نداشته باشد ولی وقتی پای نخبگان ورزشی و ملی‌پوشان ایرانی هم به این اتفاقات کشیده می‌شود، آن وقت مشخص است که نمی‌توان به سادگی چنین مواردی را که عمدتا زمان‌بر و خسته‌کننده است، یک روال «طبیعی» توصیف کرد
انگشت‌نگاری، تشخیص چهره، بازجویی و پرکردن فرم‌های متعدد؛ اینها همه اتفاقاتی است که شاید هر ایرانیِ به خارج سفر کرده، در فرودگاه مقصد با آن مواجه شده باشد. این موضوع البته در سفر به کشورهایی که از لحاظ دیپلماتیک با ایران زاویه دارند پررنگ‌تر است. شاید برای یک شهروند عادی این موضوع چندان جای بحثی، دست‌کم در رسانه‌ها، نداشته باشد ولی وقتی پای نخبگان ورزشی و ملی‌پوشان ایرانی هم به این اتفاقات کشیده می‌شود، آن وقت مشخص است که نمی‌توان به سادگی چنین مواردی را که عمدتا زمان‌بر و خسته‌کننده است، یک روال «طبیعی» توصیف کرد. در دو دهه اخیر، ورزشکاران ایرانی در فرودگاه‌های مختلف دنیا، بعضا تا 10 ساعت برای خروج از فرودگاه معطل شده‌اند. آنها گاهی با تهدید به بازگشت، حاضر به پذیرش درخواست مقامات میزبان نشده‌اند و برخی اوقات هم هرچه از آنها خواسته شده، اجرا کرده‌اند. تعدد این اتفاقات در حالی رقم خورده که این پرسش را پررنگ‌تر از هر زمان دیگری روی دور تکرار گذاشته است: چرا ایرانی‌ها را در فرودگاه‌های خارجی معطل می‌کنند؟
بهانه ورود به این موضوع می‌تواند رفتار پلیس برزیل در فرودگاه سائوپائولو با اعضای تیم ملی تیراندازی ایران باشد. تیمی که با دریافت مدال‌های خوش‌رنگ و متعدد، حضور پرفروغی در جام جهانی داشت، ولی این حضور چندان هم بی‌حاشیه نبوده است. آن‌طور‌که اعضای این تیم عنوان کرده‌اند، ملی‌پوشان تیراندازی در فرودگاه برزیل 15 ساعت معطل شده‌اند تا بعد از خستگی و کلافگی زیاد به آنها اجازه خروج داده شود. این موضوعی است که سیدجعفر موسوی، دبیر فدراسیون تیراندازی، به آن اشاره کرده است: «مسئولان برگزاری مسابقات دو مسیر را برای ورود تیم‌ها به ریو تعیین کرده بودند، فرانفکورت به ریو و سائوپائولو به ریو. همه تیم‌ها به جز ما و تایلند از فرانکفورت وارد ریو شدند. تیم ما از دوبی به سائوپائولو رسید و ما ترانزیت هفت‌ساعته را برای تیم در فرودگاه پیش‌بینی کرده بودیم. معمولا تیم‌های تیراندازی به‌دلیل همراه‌داشتن تجهیزات، سلاح و مهمات هماهنگی لازم را انجام می‌دهند. ما هم هماهنگی لازم را انجام داده بودیم اما پلیس فدرال برزیل در فرودگاه با سخت‌گیری خیلی زیاد باعث شد تا با ازدست‌دادن دو پرواز، 15 ساعت معطل و سرگردان شویم. اتفاقی که روی بچه‌ها خیلی تأثیر بدی داشت و مربیان به سختی آنها را برای مسابقات آماده کردند».
به گفته دبیر فدراسیون تیراندازی، مسئولان فدراسیون برزیل و جهانی از ایران عذرخواهی کردند: «ما با اطلاع مسئولان برگزارکننده از فرودگاه سائوپائولو وارد ریو شدیم؛ اما با وجود اطلاع مسئولان و هماهنگی‌ها، پلیس فدرال کارشکنی کرد و حتی نماینده فدراسیون برزیل هم آنجا بود، اما باز هم سخت‌گیری کردند».
اگرچه انتهای این داستان با عذرخواهی طرف مقابل و فدراسیون جهانی مربوطه همراه شده، ولی داستان رفتارهای عجیب و غریب با ورزشکاران ایرانی آن‌قدر تکرار شده که نمی‌شود به سادگی از کنارش عبور کرد.
ماجرای انگشت‌نگاری از تیم امید ایران
28 فروردین 1386 سرآغازی است برای اتفاقات رخ‌داده بر ورزشکاران ایرانی در فرودگاه‌های خارجی. شاید تا پیش از آن هم چنین رفتارهایی صورت گرفته بود، ولی به واسطه کم‌رنگ‌بودن رسانه، در مقایسه با دهه‌های اخیر چندان به چشم نیامده است. به هر روی در آن زمان، عنوان شد که تیم ملی المپیک ایران در فرودگاه امان، پایتخت اردن، چندین ساعت معطل شده و حتی در آستانه بازگشت به ایران بوده است. مسئله از جایی شروع شد که مسئولان فرودگاه بین‌المللی قصد داشتند از بازیکنان تیم المپیک ایران انگشت‌نگاری کنند. در آن برهه مسئولان تیم ایران تهدید کردند که در صورت پافشاری مسئولان اردنی برای انگشت‌نگاری از ورزشکاران ایرانی، از ورود به اردن خودداری می‌کنند و به ایران بازمی‌گردند. آنها گفته بودند که انگشت‌نگاری برخلاف مقررات فیفا است. نهایتا بعد از ساعت‌ها معطلی، سرانجام بدون اینکه انگشت‌نگاری صورت بگیرد، به بازیکنان تیم المپیک ایران اجازه خروج از فرودگاه داده شد. آن روزها صداوسیما این اقدام را یک ماجرای سیاسی و به دور از عرف بین‌الملل قلمداد کرد. اندکی بعد اما محمد ایرانی سفیر وقت ایران گفت که مسئله سیاسی در میان نبوده است: «این انگشت‌نگاری با انگشت‌نگاری‌های سیاسی و امنیتی که در کشورهایی نظیر انگلیس یا آمریکا صورت می‌گیرد متفاوت است و تنها از انگشت شصت دست راست افراد به صورت کامپیوتری عکس گرفته می‌شود. اردن تنها به قوانین خود عمل کرده است و جوسازی‌ها در داخل به مصلحت نیست».
پرسپولیسی‌ها جوش آوردند
دو سال بعد و به طور دقیق‌تر اسفند 1389 این‌بار سناریویی مشابه برای تیم فوتبال پرسپولیس در فرودگاه جده رخ داد. اتفاقی که ماحصلش معطلی هشت‌ساعته اعضای باشگاه پرسپولیس در این فرودگاه و البته خستگی روحی و روانی بازیکنان و اعضای کادر فنی این باشگاه بود. مسئولان عربستانی خواستار انگشت‌نگاری و چشم‌نگاری از ایرانی‌ها بودند که این خواسته ابتدا با مخالفت پرسپولیسی‌ها همراه شد، ولی سرانجام بعد از ساعت‌ها معطلی تن به چنین کاری دادند و مجوز ورود به شهر جده را دریافت کردند. در آن زمان پرسپولیسی‌ها اعتقاد داشتند ورزشکاران دراین‌باره مصونیت دارند ولی مأموران فرودگاه هشدار داده بودند بدون انجام این مراحل اجازه ورود آنها به شهر را نخواهند داد. کمی بعد، سیدحسین نقوی، عضو کمیسیون وقت امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، عربستانی‌ها را تهدید به مقابله به مثل کرد: «با توجه به انگشت‌نگاری از اعضای پرسپولیس در فرودگاه جده با تیم الاتحاد عربستان مقابله به مثل می‌کنیم. ما با کشورهای عربی و همسایه ارتباط خوبی داریم و می‌خواهیم این ارتباط ادامه داشته باشد. انگشت‌نگاری از کاروان پرسپولیس را بی‌احترامی می‌دانیم و این حرکت را بی‌پاسخ نخواهیم گذاشت». آن زمان عنوان شد که سپاهانی‌ها هم در ورود به فرودگاه ریاض با چنین پروسه‌ای مواجه شده بودند که آنها بدون مقاومتی این مورد را پذیرفته و معطلی خاصی در فرودگاه نداشته‌اند. دو سال بعد انگشت‌نگاری از مسئولان ایرانی در المپیک لندن هم سروصدای زیادی به پا کرد. آن زمان با توجه به مشکلات موجود در روابط دیپلماتیک دو کشور، این موضوع بحث زیادی به همراه داشت ولی مسئولان وقت کمیته المپیک خبر داده بودند که چنین موضوعی منبطق بر عرف است و فقط مخصوص ایرانی‌ها نیست.
بازجویی و معطلی ۴ ساعته ملی‌پوشان والیبال در شیکاگو!
بعد از عادی‌شدن تب و تاب انگشت‌نگاری در فرودگاه‌ها، یکی از بحث‌برانگیزترین اتفاقاتی که در سال‌های اخیر رخ داده مربوط به بازجویی و معطلی چهارساعته ملی‌پوشان والیبال در شیکاگو بود. تیم ملی والیبال که به واسطه حضورش در رقابت‌های جهانی مجبور به سفرهای متعدد بود، پایش به آمریکا و فرودگاه شیکاگو رسید، ولی در عین ناباوری پلیس آمریکا هم‌زمان با حضور تیم ملی والیبال ایران در شیکاگو ملی‌پوشان را مورد بازجویی قرار داد. این اتفاق که مربوط به تیرماه 1398 است با واکنش های تندی همراه شد، به طوری که اعتراض وزارت خارجه را هم به همراه داشت. بعدها محسن بهاروند، مدیر کل آمریکای وزارت امور خارجه، ضمن اعتراض به رفتار مقامات آمریکایی در معطل‌کردن تیم ملی والیبال ایران در فرودگاه شیکاگو برای ورود به آمریکا جهت برگزاری مسابقات جهانی والیبال، به سفیر سوئیس در تهران، مراتب اعتراض را ابلاغ کرد و گفت: «اگر آمریکا نمی‌تواند منصفانه و بی‌طرفانه میزبان همه تیم‌های ورزشی باشد بهتر است از میزبانی مسابقات ورزشی خودداری کند».
معطلی 8 ساعته در فرودگاه توکیو!
قبل از اتفاقاتی که برای تیم تیراندازی ایران در فرودگاه سائوپائولو رخ داد، تازه‌ترین معطلی مربوط به ورزشکاران ایرانی در ژاپن و در تیرماه 1400 بود. نکته عجیب این مورد رخ‌دادنش در بازی‌های المپیک توکیو بود! امری که با توجه به سطح برگزاری، به نظر می‌رسید نباید رقم بخورد. با این حال نه یکی، دو ساعت، بلکه قریب به هشت ساعت، ورزشکاران ایرانی در فرودگاه توکیو معطل شدند. آن زمان عنوان شد که چند کشور از جمله ایران هم‌زمان وارد فرودگاه توکیو شده بودند؛ بنابراین انجام کارهای مربوط به ترخیص آنها زمان زیادی برد. شایعه شد قبل از اینکه این کشورها به فرودگاه برسند، دو کاروان کشور دیگر در فرودگاه حضور داشتند که در میان آنها تست کرونای دو نفر مثبت شده بود؛ همین مسئله باعث افزایش سخت‌گیری ژاپنی‌ها شد. در آن روز انتقال ورزشکاران، چمدان‌ها و تجهیزات به دهکده ورزشکاران نیز حدود دو ساعت زمان برد؛ چراکه اتوبوس و کامیون‌های حمل چمدان و دیگر تجهیزات کافی نبود و این اتفاق باعث معطلی دیگری برای ورزشکاران شد اما همین مسئله خستگی و گرسنگی زیادی را برای گروه نخست ورزشکاران اعزامی ایران رقم زد، به‌گونه‌ای که حتی برخی از آنها در حالی که منتظر بودند اتوبوس‌ها برسند، از شدت خستگی گوشه‌ای از محوطه به خواب رفتند.