از تبدیل بی‌حجابی به تخلف تا محرومیت‌های اجتماعی برای جرم‌زدایی
تعیین تکلیف مسئله حجاب در 15 روز آینده
دادستان کل کشور از ضرب‌العجل تعیین تکلیف مسئله حجاب در 15 روز آینده خبر داده است. بعد از مرگ مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد، از اواخر شهریور موج اعتراضات به عملکرد گشت ارشاد ادامه داشته و مسئله اختیاری‌شدن حجاب بارها مطرح شده است.
دادستان کل کشور از ضرب‌العجل تعیین تکلیف مسئله حجاب در 15 روز آینده خبر داده است. بعد از مرگ مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد، از اواخر شهریور موج اعتراضات به عملکرد گشت ارشاد ادامه داشته و مسئله اختیاری‌شدن حجاب بارها مطرح شده است. این روزها خبری از گشت ارشاد در خیابان‌ها نیست و کم نیستند افرادی که تصمیم گرفته‌اند در مسئله حجاب نگاه اختیاری را جایگزین کنند، چه زنان محجبه چه زنانی که این روزها روسری بر سر ندارند، بر حق انتخاب خود در نحوه پوشش تأکید دارند. در این مدت از یک سو تندروها بر برخورد سخت و قهری در مسئله حجاب تأکید دارند و در سویی دیگر در فحوای کلام اصولگرایان میانه‌رو بحث جرم‌زدایی از مسئله حجاب بارها مطرح شده است. برای نمونه علم‌الهدی بی‌حجاب‌ها را به روسپی‌های کودتای ۲۸ مرداد تشبیه کرد که مهدی فضائلی، عضو دفتر نشر آثار رهبر انقلاب، دراین‌باره نوشت: «جناب آقای علم‌الهدی! اینکه دولتمردان منحط آمریکا به زنان ما ولو متأسفانه بی‌حجاب، چگونه نگاه می‌کنند مهم نیست، مهم نگاه امثال جناب‌عالی است. یادآور می‌شوم که مقام معظم رهبری به ائمه جمعه رفتار پدرانه با «همه» را توصیه و چند بار تکرار فرمودند».دوری از فضای رادیکال برای بازگشت آرامش یکی از مهم‌ترین اهداف بخشی از بدنه اصولگرایان میانه‌رو است که احتمال جرم‌زدایی از حجاب را قوت بخشیده است و در همین رابطه زهره‌سادات لاجوری، عضو فراکسیون زنان مجلس، گفته است: اگر در قوانین ما در موضوع حجاب، نواقصی وجود دارد، باید این نواقص برطرف شود. از طرفی باید برای کسانی که با قانون مخالفت دارند، یک‌سری محرومیت‌های اجتماعی در نظر بگیرند.
البته دادستان کل کشور کشف حجاب را از رنج‌های کنونی یاد کرده و گفت: مجلس و شورای عالی انقلاب اسلامی در حال کار و مطالعه روی مسئله حجاب هستند که نتایج آن تا ۱۵ روز آینده مشخص خواهد شد؛ این تصمیم‌سازی‌ها باید براساس تدبیر صورت بگیرد. وی گفت: دستگاه قضائی به دنبال تعطیلی پلیس امنیت اجتماعی نیست؛ اما بعد از حوادث اخیر دستگاه‌های امنیتی و فرهنگی به دنبال حل مدبرانه‌ای مسئله هستند. منتظری اظهار کرد: دستگاه قضائی در‌حال تدوین و پیش‌نویس لایحه مربوط به حوزه عفاف و حجاب است.
دادستان کل کشور در ادامه با اشاره به اینکه رسیدگی به پرونده معترضان در تمام استان‌ها آغاز شده، گفت: بسیاری از دستگیرشدگان حوادث اخیر که نقش مؤثری در اغتشاشات اخیر نداشتند، آزاد شدند ولی کسانی که دست به تخریب اموال عمومی و قتل زدند، طبق ضوابط قانونی با آنها برخورد می‌شود. منتظری با تأکید بر ضرورت جدایی صف معترضان و اغتشاشگران، افزود: دادستانی کشور نسبت به جدایی صف معترضان و جلوگیری از بی‌عدالتی در صدور حکم و حبس حساسیت دارد و با دقت آن را بررسی می‌کند. گویا این موضوع از جمله مواردی است که مردم برای حل آن درخواست‌های خود را به نهاد ریاست‌جمهوری ارائه داده‌اند، در همین رابطه حجت‌الاسلام صالحی، رئیس مرکز ارتباطات مردمی ریاست‌جمهوری، همچنین از وجود درخواست‌هایی مبنی بر آزادی پوشش در جامعه هم خبر داد و افزود: تعداد این درخواست‌ها بسیار اندک است اما این موارد هم بر حسب وظیفه ذاتی مرکز به مسئولان منتقل می‌شود. رئیس مرکز ارتباطات مردمی ریاست‌جمهوری با بیان اینکه نسبت به نوع برخوردهای صورت‌گرفته با مجموعه نیروی انتظامی و برخی اقشار گلایه‌هایی مطرح می‌شود؛ گفت: موضوع بیشترین حجم تماس‌ها در هفته‌های اخیر از یک سو انتقاد از اغتشاشگران و از سوی دیگر دعوت به شنیدن صدای معترض و نه اغتشاشگر است. وی تأکید کرد: در زمینه انتقال این دیدگاه‌ها امانت‌داری کامل در مرکز وجود دارد و اگرچه معتقدیم اعتراض با اغتشاش تفاوت دارد اما صدای همه مردم، هم اقلیت و هم اکثریت را به تصمیم‌گیران منتقل می‌کنیم.
البته چندی پیش هم محمد دهقان در نشست خبری «همایش ملی مسئولیت اجرای قانون اساسی» گفته بود: اجباری‌شدن حجاب توسط امام راحل مطرح و در مجالس گذشته تبدیل به قانون شد. اینکه ضمانت اجرائی حجاب را جرم تلقی کنیم، نیاز به بحث و بررسی دارد. وی افزود: اینکه بگوییم حجاب دیگر در کشور آزاد شود، با مبانی و مظاهر جمهوری اسلامی در تضاد است ولی اینکه اگر کسی بی‌حجاب بود مأمور برود و با او برخورد کند یا نه، در این زمینه هم بحث‌هایی وجود دارد. جلساتی هم گذاشته‌ایم و نظر خود درباره حجاب را به مسئولان ذی‌ربط اعلام خواهیم کرد.
هرچند روز گذشته علی‌اصغر عنابستانی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، در این زمینه گفته است: حفظ حجاب در یک چارچوب مشخص، یک قانون در جمهوری اسلامی است و ما نمی‌توانیم توقف اجرای قانون را داشته باشیم. پس اصل اینکه حجاب قانون است و باید رعایت شود، شکی در آن نیست و هرچقدر هم فضای کشور ملتهب باشد، نمی‌توان نسبت به این موضوع، بی‌تفاوت بود. او می‌گوید: اکنون باید بحث بر سر این باشد که مدل اجرای این قانون و اقناع جامعه به چه صورت باشد. بنده، مدل و ساختار گشت ارشاد را موفق ندیدم و این حرف را به‌واسطه اتفاقاتی که در کشور افتاد، نمی‌زنم بلکه پیش از این حوادث به آن رسیده بودم، چون آن مدل، نقطه آخر اجرای قانون است.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس می‌گوید: دستگاه‌های فرهنگی در حوزه تبیین حجاب، کوتاهی و کم‌کاری کردند. به باور من، این دستگاه‌ها بودجه‌های بالایی در طول سال‌های گذشته برخلاف صحبت‌هایی که می‌شود، دریافت نکردند اما کارشان هم خروجی نداشته است و از این بابت، گله‌مند هستیم.
نماینده سبزوار می‌افزاید: متأسفانه در کشور ما، چون در حوزه فرهنگی و تبلیغی مطالعه خوبی صورت نمی‌گیرد، شاهد کار قوی‌ای هم نیستیم. در حوزه عمرانی، حتی برای اجرای یک پروژه کوچک دو، سه میلیاردی هم شاید تا ۱۰۰ میلیون تومان هم پول مطالعه و بررسی می‌دهند تا کار شروع شود. در حوزه فرهنگی، خیلی خبری از کار مطالعاتی نیست و همه فکر می‌کنند صاحب‌نظر هستند و بدون فکر، پولی را که به دستشان می‌رسد، با چیزی که به ذهن‌شان رسیده بوده، خرج می‌کنند و کسی هم این هزینه‌کرد را بازخواست نمی‌کند، چون خروجی کار هم، قابل اندازه‌گیری دقیق نیست و این اشکال ساختار ماست.
عنابستانی معتقد است: در موضوع حجاب، ما یک مقطع زیادی، حوزه فرهنگی‌مان معطل ماند و به نوعی تعطیل بود و کسی کاری نداشت. یعنی با این بهانه که ما مسائل مهم‌تر از حجاب داریم، کار رها بود. مثلا عده‌ای می‌گفتند چرا به فساد مدیران گیر نمی‌دهید یا چرا به مشکل نظام بوروکراسی کشور رسیدگی نمی‌کنید و...، رسیدگی به موضوع حجاب در دستگاه‌های فرهنگی را به حاشیه راندند. او گفته است: دشمن نظام جمهوری اسلامی هم فهمیده از کجا باید ورود پیدا کند، چون مسئله حجاب تنها معطوف به این نیست که یک روسری بر سر خانم‌ها باشد یا نه. قطعا موضوع بی‌حجابی و کشف حجاب، مراحل بعدی هم دارد؛ یعنی می‌تواند به سمت برهنگی بیشتر از چیزی که می‌بینیم برود.
این چهره اصولگرا می‌گوید: اگر حساسیتی روی مسئله حجاب به خرج داده نشود، شاهد برهنگی بیشتر و متأسفانه فساد ناشی از آن خواهیم شد. ازاین‌رو باید به موضوع حجاب و اجرای قوانین آن، بها داد.
نماینده سبزوار می‌گوید: در دستگاه‌های فرهنگی که باید کار تبیین حجاب صورت بگیرد، لزوما نباید مستقیما راجع به حجاب صحبت و کار کنند. ما در تعمیق اعتقادات مردم باید کار کنیم و حجاب هم جزئی از آن است. همچنین در گسترش فرهنگ دینی باید سعی و تلاش شود. بسیاری از مؤلفه‌ها و پارامترهای فرهنگ دینی ما باید تقویت شود تا حجاب هم که زیرمجموعه آن قرار دارد، نظم و نسق پیدا کند. از طرفی هم نباید خیلی نگران بود، چون مقدار بی‌حجابی که در جامعه است، همیشه بوده و شاید کمی بالاتر و پایین‌تر نسبت به دوران‌هایی باشد. از نظر کمیت این موضوع مثل گذشته است. از اوایل انقلاب، ما تظاهرات مقابله با حجاب داشته‌ایم. من یادم هست سال ۶۵ در اوج جنگ، در مشهد مقدس، تظاهرات علیه حجاب شد. برخی که تا چند ماه پیش، شال نازکی روی سرشان می‌انداختند، حال با این همه هیاهو و جنجال، وقاحت می‌کنند و شالشان را برمی‌دارند. حال نباید بترسیم و بگوییم انقلاب رفت روی هوا یا آسمان به زمین رسید.
عنابستانی می‌گوید: نتیجه عملکرد بد ما مسئولان به خاطر اینکه دین را درست تبلیغ و اجرا نکردیم، باعث شده افرادی جسارت کنند و بی‌دینی خود را به نمایش بگذارند. این اتفاق بدی است و باید حتما اصلاح شود.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس می‌گوید: از آنجایی که حجاب قانون است و برخی این قانون را زیر پا گذاشتند، دستگاه‌های خدماتی برای عدم خدمات به این افراد، نیازی به تصویب قانون و ابلاغ ندارند. ازاین‌رو، کسی که خدمات‌دهنده است حق ندارد به کسی که حجاب را رعایت نمی‌کند، خدمات بدهد. معتقدم بی‌حجاب باید از گرفتن خدمات اجتماعی محروم شود.
وی می‌گوید: اگر جلوی خدمات اجتماعی به افراد بی‌حجاب گرفته شود، حتما در رعایت حجاب توسط آن افراد، تأثیرگذار است. ما در کشوری زندگی می‌کنیم که هنجارهایی را پذیرفته‌ایم. وقتی کسی خلاف این هنجارها عمل کند، باید تبعات آن را بپذیرد؛ در همه دنیا هم این‌طوری است. همه این مباحث، به نظر من دوفوریتی و عاجل است. نماینده سبزوار معتقد است: یکی از راه‌هایی که روی تقویت دینی افراد جامعه تأثیرگذار است، رفتار و اعمال منِ مسئول است که باید درست و پسندیده و براساس اصول دینی باشد تا خروجی کار من، باورهای دینی و اعتقادی مردم را قوی‌تر از گذشته کند.
عنابستانی می‌گوید: این روزها درخصوص مقابله با بی‌حجابی در‌حال مشاهده مسامحه هستیم. این روند، غلط است و گاهی می‌بینیم که برخی از مسئولان به واسطه یک نگرانی دیگر، چالش پیش‌رو را فراموش می‌کنند. اینکه گفته شود مثلا دشمن بهانه‌ای پیدا کرده به‌واسطه موضوع حجاب، اغتشاش راه انداخته پس ما هم کار را رها کنیم، اشتباه محض است. درخصوص بررسی طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی هم، این اتفاق را شاهد بودیم. یعنی ما می‌خواستیم وضعیت بی‌در و پیکر فضای مجاری را سامان دهیم و قانونی‌اش کنیم، اما در آن فضای بی‌در و پیکر، یک عده از موقعیت استفاده کردند و با ایجاد التهاب، ما را به کوتاه‌آمدن وادار کردند و وضع بدتر شد و در موضوع حجاب هم این اتفاق در‌حال رخ‌دادن است.
اینکه در‌نهایت مسئله حجاب که مدت‌هاست به چالشی جدی میان مردم و مسئولان تبدیل شده چگونه حل شود، خیلی مشخص نیست اما اجماع بر جرم‌زدایی بارها مطرح شده است اما بحث عدم ارائه خدمات اجتماعی مانند اخراج مدیر بانکی که به یک خانم بی‌حجاب خدمات بانکی در شعبه‌اش ارائه شده بود، موجی از انتقادها را به همراه داشت.
بنابراین سازوکار دوری از دوقطبی‌سازی میان جامعه اهمیت بسزایی دارد و نمی‌توان با تصمیمی خلق‌الساعه مردم را روبه‌روی هم قرار داد که اگر این‌گونه شود، کنترل خشم عمومی آسان نخواهد بود. رسیدن به راهکاری معقول و اجرائی با پرهیز از نهادینه‌کردن خشونت می‌تواند در بازگشت آرامش با ثبات کمک مؤثری باشد. حال باید دید تا 15 روز دیگر چه تصمیمی برای حجاب گرفته خواهد شد.
