فاجعه در انتظار بیمارستان‌ها
مراکز درمانی کشور، با کمبود 70 هزار پرستار مواجه‌اند
نظام سلامت ایران با کمبود جدی پرستاران مواجه است که تأثیر مستقیمی بر کیفیت خدمات درمانی دارد. امروز عباس عبادی، معاون پرستاری وزیر بهداشت، اعلام کرد که بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های کشور با کمبود حدود ۷۰ هزار پرستار مواجه‌اند. این در حالی است که محمد میرزابیگی، رئیس کل سازمان نظام پرستاری، در تابستان سال 1402 این کمبود را بیش از ۱۰۰ هزار نفر برآورد کرده بود.
به گزارش گروه رسانه ای شرق،به گفته احمد نجاتیان، رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری بر اساس استانداردهای جهانی، به‌ازای هر تخت بیمارستانی باید، ۳.۵ پرستار وجود داشته باشد، در حالی که نسبت پرستار به تخت در ایران حدود ۱.۸ است. در واقع نسبت پرستار به تخت کشور در مقایسه با کشورهای پیشرفته بسیار کمتر است. البته روایت‌های مختلفی از این اعداد وجود دارد. چنانکه سال گذشته قاسم ابوطالبی، نایب‌رئیس اول شورای عالی نظام پرستاری نسبت پرستار به تخت در کشور را حدود ۰.۹ اعلام کرده بود که این میزان در بعضی استان‌های جنوبی مثل خوزستان به دلیل مهاجرت به کشورهای حاشیه خلیج فارس حدود ۰.۵ است.
او میانگین نسبت پرستار به تخت در دیگر کشورهای جهان ۳ را دانسته و گفته بود که براساس برنامه ششم توسعه، تصمیم بر این بود نسبت پرستار به تخت در پایان برنامه ششم توسعه به ۱.۸ برسد که به دلیل عدم استخدام، استخدام قطره چکانی و خروج نیروی پرستاری به دلایل مختلف از چرخه خدمت مانند بازنشستگی، اتمام طرح، ترک شغل و مهاجرت محقق نشد.
عوامل کمبود پرستار
یکی از عوامل تشدیدکننده این بحران، مهاجرت پرستاران به خارج از کشور است. البته آمار یکدست و دقیقی درباره نرخ مهاجرت پرستاران هم وجود ندارد. سال گذشته رئیس کل سابق سازمان نظام پرستاری از ۲ برابر شدن میزان مهاجرت پرستاران خبر داد و اینکه روزانه ۵ تا ۶ پرستار از کشور مهاجرت می‌کنند. او گفته بود که آلمان و دانمارک کشورهایی هستند پرستاران ایرانی را با رغبت زیاد پذیرش می کنند.
بر اساس آمار محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار هم سالانه ۲۵۰۰ پرستار چمدان‌های مهاجرت خود را بسته و ایران را ترک می‌کنند. او پیش از این به «شرق» گفته بود: پرستاران موجود، انگیزه‌ای برای ادامه کار ندارند. در دنیا پرستاران جزء قشری هستند که بالاترین حقوق‌ها را می‌گیرند؛ چراکه این شغل سخت، پرخطر، پرمسئولیت و پراسترس است. برای همین دولت‌های مختلف در دنیا نگاه ویژه‌ای به این شغل دارند تا به طرق مختلف بتوانند از سختی این شغل کم کنند. انگیزاننده‌های مالی و حقوق یکی از همین شیوه‌هاست. مثلا پرستاران در اروپا حدود سه تا چهار هزار یورو حقوق می‌گیرند، یا در آمریکا به طور متوسط حدود پنج هزار دلار دریافتی دارند. در عین حال تعداد پرستاران هم به‌قاعده است و فشار روی آنها به نسبت کشور ما کمتر است».
او به شأن و منزلت پرستاران در سایر کشورها به عنوان یکی دیگر از مؤلف‌های انگیزاننده برای این قشر یاد کرده بود: «چون دولت‌ها به پرستاران نگاه ویژه‌ای دارند و به آنها احترام می‌گذارند، مردم همین نگاه را به آنها دارند. در واقع شأن و منزلت اجتماعی پرستاران بسیار بالاست. اما در ایران شرایط متفاوت است. تعداد نیروها نصف استاندارد جهانی است و به لحاظ حقوقی هم پرستاران پایین‌ترین حقوق را در سطح کارکنان دولت دریافت می‌کنند. اگر ساعت کاری را لحاظ کنید، پرستاران حتی از معلمان که همیشه بحث پایین‌بودن حقوق آنها مطرح است هم کمتر حقوق می‌گیرند. همچنین در مجموعه نظام سلامت با بیشترین بی‌عدالتی‌ها مواجه هستند».
قاسم ابوطالبی، نایب‌رئیس اول شورای عالی نظام پرستار خبر داده است، طی سال 1402، حدود سه هزار نفر از گواهی «Good Standing» خود را از سازمان نظام پرستاری درخواست کردند: «بر اساس اطلاعات کسب شده، متاسفانه حدود ۲۲۰۰ نفر از افرادی که گواهیGood Standing خود را دریافت کرده‌اند از کشور خارج شدند. این آمار، بسیار قابل توجه است و لازم است با همکاری تمام نهادهای مسئول و با آسیب شناسی مسئله و رفع موانع خدمتی، اسباب ماندگاری پرستاران در کشور فراهم شود.»
جبران کمبود پرستار
به گفته شورای عالی نظام پرستاری هر سال 4 تا 6 هزار پرستار بازنشسته و از چرخه خدمت خارج می‌شوند اما نیروی جایگزین در نظر گرفته نمی‌شود. امسال برای جبران بخشی از این کمبود، وزارت بهداشت برنامه‌ریزی کرده است تا در آزمون استخدامی پیشرو و در «آینده‌ای نزدیک»، ۲۵ هزار نفر در حوزه سلامت جذب شوند که از این تعداد، حدود ۱۲ هزار نفر پرستار خواهند بود. طبیعتا این تعداد تنها بخشی از کمبود موجود را پوشش می‌دهد و نیاز به برنامه‌ریزی‌های جامع‌تر و حمایت‌های بیشتر از جامعه پرستاری کشور احساس می‌شود.
موضوع دیگر ترک خدمت پرستاران فعال است.
آبان سال گذشته احمد نجاتیان، رئیس سازمان نظام پرستاری کشور گفته بود که براساس آمارهای موجود در وزارت بهداشت، تنها طی یک سال 1500 پرستارِ استخدام‌شده، ترک خدمت کرده‌اند و حدوداً 500 نفر نیز مهاجرت کرده‌اند. او گفته بود این میزان مانند این است که سالانه به اندازه دو بیمارستان امام خمینی (ره) تهران، پرستار از سیستم درمان خارج می‌شود. به گفته او، وقتی دچار کمبود نیرو هستیم اضافه کاری اجباری به پرستاران تحمیل می‌کنیم، همچنین به دلیل کمبود نیرو پرستاران نمی توانند از قانون مشاغل سخت و زیان آور استفاده کنند و با 25 سال سابقه بازنشسته شوند و این مسائل در کنار هم زنجیره‌ای از تبعاتی را ایجاد می‌کند که منجر به نارضایتی پرستاران و ترک خدمت آنها می‌شود.»
او از دولت گلایه کرده بود که از تامین منابع برای استخدام پرستاران جدید عاجز است: «یک پرستار مجبور است به جای سه نفر کار کند و اضافه‌کار اجباری انجام دهد. این وضعیت به دلیل محدودیت درآمد اختصاصی بیمارستان‌هاست، چرا که اضافه‌کار پرستاران با ساعت 25 هزار تومان پرداخت می‌شود. همچنین بیمه‌ها پول بیمارستان‌ها را پرداخت نمی‌کنند و پرداخت کارانه پرستاران 7 تا 12 ماه معوقه دارد. دولت در تلاش است تا کوچک شود و پرستاران را به شکل قراردادی، شرکتی و 89 روزه استخدام می‌کند.»
برای رفع کمبود پرستار در کشور، باید به‌جای نگاه مقطعی، راه‌حل‌های ساختاری و بلندمدت در پیش گرفت؛ از جمله افزایش جذب دانشجویان پرستاری، بهبود شرایط شغلی و معیشتی، ایجاد انگیزه برای ماندگاری در کشور، اجرای دقیق قوانین حمایتی، بهبود شرایط کاری پرستاران، ارائه مشوق‌های مالی و غیرمالی. ضمن اینکه توجه به این مسائل می‌تواند به بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی در کشور کمک کند.
