سردرگمی دولت میان ریزگرد

فرشید عابدی: کلاف سردرگم دیپلماسی کشور در حوزه آب و مصائب زیست‌محیطی حاصل از سیاست‌های آبی کشورهای همسایه به‌ویژه افغانستان و ترکیه و حکمرانی نادرست آب، باعث بروز فجایع انسانی و زیست‌محیطی بسیاری در کشور شده که اگر برای آن چاره‌ای اندیشیده نشود، در مناطق شرق، شمال شرق و غرب و شمال‌غرب کشور نیز تشدید می‌شود.

کریدور بادی شمال غرب به جنوب شرق که از تالاب بین‌المللی هامون می‌گذرد، موجب شده مناطق سیستان، سرحدات، افغانستان، پاکستان و گاهی حاشیه دریای عمان را با توفان گرد‌و‌غبار مواجه کند.

سیاست‌های آبی افغانستان در سایه ضعف قوانین بین‌المللی درباره رودخانه‌های فرامرزی و برنامه‌ریزی این کشور روی اقتصاد کشاورزی و افزایش سطح زیر کشت خشخاش، باعث شده تالاب هامون در دو دهه اخیر روی خوش نبیند.

رفته‌رفته با تشدید فرسایش بادی و دستکاری‌های انسانی، پهنه کانون‌های بحرانی گرد‌و‌غبار در تالاب هامون و دشت‌های پیرامون آن افزایش یافته و اکنون شاهد کانون‌های بحرانی با پهنه بیشتر و با مدت‌زمان مضاعف هستیم که مناطق مسکونی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

احداث کانال قوش‌تپه در مناطق شمالی افغانستان نیز امنیت آبی کشورهای آسیای میانه و حوضه دریای آرال را به‌شدت تهدید می‌کند، با خشک‌شدن دشت‌ها و رودخانه‌های‌های کشور ترکمنستان، باعث تشدید میزان غلظت توفان‌های گرد‌و‌غباری که چندی پیش کیفیت هوای استان‌های خراسان شمالی، گلستان و مازندران را کاهش داد، می‌شود. چنین امری با تشدید سدسازی‌های افغانستان در حوضه آبریز هریرود نیز دور از انتظار نیست.

سدسازی‌های ترکیه موسوم به طرح‌های «داپ» و «گاپ» با اهداف سیاسی و مهندسی اجتماعی نیز موجب بروز معضلات زیست‌محیطی درخورتوجهی در عراق، سوریه و استان‌های غربی ایران شده که گاه زندگی پایتخت‌نشینان را با چالش مواجه می‌کند.

طبق مصوبه اخیر مجمع عمومی سازمان ملل، حقوق زیست‌محیطی در دسته حقوق بشر قرار گرفته؛ بنابراین سیاست‌های آبی کشورهای همسایه به‌ویژه افغانستان و ترکیه، مصداق بارز نقض حقوق بشر است.

چرا ساختار دیپلماسی ایران و سازمان حفاظت محیط‌ زیست در به‌کارگیری ابزارهای سازمان‌های حقوق‌بشری توفیقی نداشته است؟

 اجلاس بین‌المللی گرد‌و‌غبار چه توفیقی در همکاری‌های بین‌المللی مقابله با پدیده گرد‌و‌غبار داشته؟

 تا زمانی که از کشور افغانستان نماینده‌ای در این اجلاس حضور نداشته و طبق گزارش رسانه‌ها به مسائل زیست‌محیطی حاصل از مرگ تالاب بین‌المللی هامون توجه چندانی نشده، چگونه می‌توان به کاهش میزان ریزگردهای منطقه جنوب شرق امیدوار بود؟