نگاهی به افت‌وخیزهای تجارت ایران با عراق
این روزها اخبار متعددی از عراق در رسانه‌های ایران منتشر می‌شود؛ اخباری که پرسش‌هایی را برای بازار ارز و بازار صادراتی ایران در عراق پدید آورده است. البته گروه زیادی از فعالان اقتصادی بازار عراق معتقد هستند که این اخبار نتوانسته است تأثیری روی بازار ارز و صادرات ایران به عراق بگذارد و نگرانی خاصی وجود ندارد.
شرق: این روزها اخبار متعددی از عراق در رسانه‌های ایران منتشر می‌شود؛ اخباری که پرسش‌هایی را برای بازار ارز و بازار صادراتی ایران در عراق پدید آورده است. البته گروه زیادی از فعالان اقتصادی بازار عراق معتقد هستند که این اخبار نتوانسته است تأثیری روی بازار ارز و صادرات ایران به عراق بگذارد و نگرانی خاصی وجود ندارد.
ممنوعیت معاملات ارزی در 8 بانک عراق
در 16 بهمن، رویترز خبر داد که بانک مرکزی عراق هشت بانک محلی این کشور را از تعاملات دلاری منع کرد و البته این موضوع را به تحریم معامله با ایران ربط داد. هفته گذشته برایان ای. نلسون، معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا، به بغداد سفر کرد و مذاکراتی با این کشور درباره محافظت از سیستم بانکی عراق در مقابل پول‌شویی ارز داشت. هم‌زمان وزارت خزانه‌داری آمریکا از اقدام علیه بانک «الهدی» خبر داد و مدعی شد که این بانک عراقی در انتقال میلیاردها دلار به گروه‌های شبه‌نظامی و نیابتی دست داشته است.
رویترز نوشته است که عراق روز یکشنبه هشت بانک تجاری محلی را از معامله با دلار آمریکا به عنوان بخشی از اقدامات این کشور برای محدودکردن استفاده‌های غیرقانونی از دلار منع کرد. به گزارش رویترز این اقدام چند روز پس از سفر یک مقام ارشد خزانه‌داری آمریکا به عراق صورت گرفت و پس از آن دولت عراق از دسترسی این بانک‌ها به داد و ستد روزانه دلار که توسط بانک مرکزی عراق به‌عنوان منبع اصلی ارز صورت می‌گیرد، جلوگیری کرد. در سندی از بانک مرکزی عراق فهرستی از بانک‌های ممنوعه ذکر شده است که عبارت‌اند از: بانک سرمایه‌گذاری بین‌المللی آشور، بانک سرمایه‌گذاری عراق، بانک اتحادیه عراق، بانک بین‌المللی سرمایه‌گذاری و توسعه اسلامی کردستان، بانک الهدی، بانک سرمایه‌گذاری و دارایی اسلامی جنوب، بانک اسلامی عرب و بانک تجارت حمورابی. بانک مرکزی می‌گوید بانک‌هایی که از معامله با دلار منع شده‌اند، اجازه ادامه فعالیت دارند و می‌توانند معاملات خود را با سایر ارزها انجام دهند. در همین زمینه سخنگوی وزارت خزانه‌داری آمریکا هم گفت که «ما از اقدامات مستمر بانک مرکزی عراق برای محافظت از سیستم مالی عراق در برابر سوءاستفاده که منجر به دستیابی بانک‌های قانونی عراق به ارتباط بین‌المللی از طریق روابط بانکی سازگار شده است، تمجید می‌کنیم».
تعطیلی بانک ملی در عراق
این مسئله در‌حالی رخ می‌دهد که کمی پیش از آن میدل‌ایست‌نیوز، به نقل از الفرات‌نیوز تصویر سندی را منتشر کرد که تاریخ ۲۱ ژانویه ۲۰۲۴ (اول بهمن ۱۴۰۲) را دارد. در این سند عمار حمد خلف، معاون بانک مرکزی عراق، خطاب به اداره کل بانک ملی ایران نوشته است: «با توجه به ضرر و زیان شعبه این بانک در عراق و محدودبودن فعالیت آن و نداشتن امکان فعالیت یا گسترش آن، مجوز بانک ملی ایران در عراق ابطال شده است». در این سند آمده است که تداوم فعالیت این بانک در عراق آورده‌ای ندارد علاوه بر اینکه این بانک مشمول تحریم‌های بین‌المللی است. در همین زمینه یحیی آل‌اسحاق، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق، در واکنش به این خبر به ایسنا گفت که بانک‌های ملی و پارسیان ایران از دو سال پیش در عراق تعطیل شده بودند و فعالیت نمی‌کردند. هم‌زمان با این اخبار، میدل‌ایست‌نیوزاز ورود علی‌اکبر احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، به بغداد و گفت‌وگوی او با قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق خبر دادند. این رسانه نوشت که محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، در دیدار با دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران و هیئت همراه او، بر مخالفت کشورش با هرگونه اقدام یک‌جانبه کشورها که مغایر با اصول بین‌المللی مبتنی بر احترام متقابل باشد، تأکید کرده است. السودانی افزود است که دولت عراق پافشاری و علاقه خود را بر اصل حسن همجواری و برقراری بهترین روابط با کشورهای منطقه و جهان نشان داده است؛ درعین‌حال با هیچ‌کس درباره نقض حاکمیت و امنیت عراق تعارف ندارد. این اخبار در حالی منتشر می‌شود که چندی پیش شایعه شد که اقلیم کردستان عراق کمپینی برای تحریم کالاهای ایرانی راه انداخته است. اتاق بازرگانی تهران با اشاره به حجم تجاری تقریبا سه میلیارد دلار در سال بازرگانان این کشور و اقلیم کردستان عراق از تجار دو کشور خواست «رنج‌های دیرینه برای دستیابی به میراث امروز را فراموش نکنند و با چنگ‌زدن به بندهای مودت با سینه‌ای گشاده آینده درخشان توسعه همکاری‌های دوجانبه را مد‌نظر داشته باشند». در بیانیه اتاق بازرگانی تهران آمده که بدخواهان می‌خواهند این بندهای مودت را بگسلند. نمایندگان بخش خصوصی ایران بر ضرورت ادامه همکاری‌های اقتصادی دو طرف تأکید کرده و از اتاق‌های بازرگانی دو کشور خواسته‌اند که در مسیر چشم‌انداز توسعه روابط دوجانبه گام بردارند. ماجرا به اینجا محدود نماند و به فوتبال هم کشید. تیم‌های ملی فوتبال عراق و اردن در جام ملت‌های 2023 آسیا_قطر در ورزشگاه بین‌المللی خلیفه و با قضاوت علیرضا فغانی رو در روی هم قرار گرفتند که این بازی با برتری ۳ بر ۲ اردن به پایان رسید. در این بازی تیم ملی فوتبال اردن موفق شد در یک دیدار جنجالی عراق را شکست دهد و راهی مرحله یک‌چهارم نهایی هجدهمین دوره جام ملت‌های آسیا شود و عراقی‌ها بازماندن تیم ملی کشورشان از صعود را به دلیل یک تصمیم داوری فغانی دانستند و حمله کاربران عراقی به صفحه شخصی این داور ایرانی بالا گرفت. همچنین فدراسیون فوتبال عراق به طور رسمی شکایت خودش از علیرضا فغانی را به AFC ارائه کرد.
بزرگ‌نمایی شده است
مجموع این اتفاقات سبب شد تحلیل‌های مختلفی درباره آینده بازار ارز و چشم‌انداز تجارت ایران و عراق منتشر شود. بااین‌حال یحیی آل‌اسحاق، رئیس ایرانی اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق، درباره انتشار خبری مبنی بر لغو مجوز بانک ملی در عراق به ایسنا گفت که سودجویان و دلالان این خبر را بزرگ‌نمایی کرده‌اند تا مانع از روند کاهشی قیمت ارز شوند. او تأکید کرد که این موضوع اتفاق جدیدی نبوده و قاعدتا تأثیری بر مراودات مالی تجار هم نخواهد داشت و جای نگرانی وجود ندارد. از آن‌سو برخی فعالان اقتصادی خبر می‌دهند که سختگیری عراق، شرایط بازار این کشور را برای تجار ایرانی دشوار کرده است. به گفته این تجار، سختگیری بیشتر دولت عراق و جلوگیری از تراکنش‌های ارزی با ایران باعث افزایش هزینه‌ها و افت صادرات ایران به عراق شده است. جهانبخش سنجابی، دبیر اتاق مشترک ایران و عراق، در همین زمینه هفته گذشته اعلام کرد به‌ازای هر دلار، ۱۸۰ دینار ضرر می‌کنیم، چون بانک مرکزی عراق، ارز دولتی به طرف ایرانی تحویل نمی‌دهد و صرافان با نرخ آزاد ارز مورد نیاز را تأمین می‌کنند. با این حال علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق، به «شرق» می‌گوید این تصمیمات تأثیر جدیدی روی فعالیت تجار ایرانی در عراق نداشته است. او توضیح می‌دهد که بانک ملی ایران در عراق فعالیت ارزی نداشت و به دلیل تحریم نمی‌توانست به تجار ایرانی خدمات‌رسانی کند، بنابراین بسته‌شدن آن تأثیری روی تجارت ایران و عراق ندارد. او تأکید می‌کند که عراقی‌ها برای افزایش انضباط مالی پاره‌ای از اقدامات بانکی را انجام داده‌اند که در واقع نقل و انتقال ارز و مراودات مالی این کشور را شفاف می‌کند. هرچند این مجموعه اقدامات، با فشار آمریکایی‌ها بوده و تجارت ایرانیان در بازار عراق را پرهزینه تر کرده است، اما این مسئله تأثیر معناداری در روند تجارت با این کشور ندارد. همان‌گونه که آمارها هم حاکی از آن است که تجارت دو کشور در سال جاری افزایش داشته است. عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق تأکید می‌کند که اخبار مبنی بر ممنوعیت واردات شیرینی و شکلات ایران به عراق هم با هدف حمایت از تولید داخلی این کشور انجام شده و تنها به ایران محدود نمی‌شود و همه کشورهای صادرکننده شیرینی و شکلات به عراق مشمول این ممنوعیت می‌شوند. به گفته شریعتی کمپین تحریم کالای ایرانی در اقلیم کردستان عراق هم تأثیر چندانی نداشت و در حال حاضر تصمیم فغانی بیشتر روی بازار کالای ایرانی در عراق تأثیر داشته است تا کمپین اقلیم کردستان عراق. گفتنی است آمارهای گمرک نشان می‌دهد در نیمه نخست سال جاری خورشیدی، صادرات ایران به عراق با جهشی ۳۲ درصدی به ۴.۵ میلیارد دلار رسید، اما در فاصله ماه‌های مهر تا دی، دچار افت ۴۲ درصدی شده است. در مجموع صادرات ۱۰ ماهه ایران به عراق با افتی ۱۴ درصدی نسبت به دور مشابه پارسال به ۷.۷ میلیارد دلار کاهش یافته است. این رقم در دور مشابه سال گذشته ۸.۹ میلیارد دلار بود.
