روشنایی‌های موجود

مریم اسفندیاری

در واپسین روزهای ۱۴۰۲، سه قطعه از آثار فاخر فرح اصولی به گردانندگی گالری باوان و فاندری Foundry by Emar (در شهر دوبی)، به همراه آثاری از خادم علی، الهام پورخانی و عباس شهسوار، با عنوان روشنایی‌های فعلی  (Present Illuminations) به نمایش درآمد که مقارن با رونمایی کتابش به همت تکین آغداشلو بود. این رویداد علاوه بر اینکه می‌تواند یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرامرزی ایران در سال گذشته باشد، مقارن با یکی از بزرگ‌ترین برنامه‌های هنری خاورمیانه (Dubai Art Fair) نیز بود. نمایش آثار و رونمایی کتاب بال سوزان: چهار دهه آثار فرح اصولی به تألیف وی، با برنامه‌ای مطالعه‌شده،‌ توجه بسیاری را به خود جلب کرد تا جایی که وب‌سایت خبری  Art day middle east نوشت: «اصولی به خاطر نگاه مدرنش به مینیاتور در سراسر جهان شناخته‌شده است و مؤسسات برجسته‌ای مانند موزه هنر متروپولیتن نیویورک دارای آثار او هستند و انتشار کتاب او توسط انتشارات skira گواه استعدادهای چشمگیر این بانوی هنرمند ایرانی است». آغداشلو از زندگی‌نامه اصولی گفت که او علاوه بر نقاشی، برای کارهایش در تئاتر، فیلم و گرافیک نیز شناخته‌شده است. سپس سخنان Necmi Sönmez، کیوریتور، منتقد هنری ترکیه و متخصص هنر انتشارات Skira به صورت ویدئویی پخش شد. او با بررسی حرفه‌های متنوع اصولی، اصولی را تحسین کرد و این تفسیر مدرن از هنر کلاسیک را انقلابی خلاق توصیف کرد. سام رخنی‌وند نیز به عنوان نماینده گالری دستان از اصولی به خاطر یک عمر موفقیت هنری تقدیر کرد. علیرضا سمیع‌آذر، جوزپه ماسکاتلو (Giuseppe Moscatello)، مریم مسعودی، یاسمین سینایی، ایمان صفایی و الهام پورخانی از‌جمله هنرمندان حاضر در این مراسم بودند. اصولی بیانیه کوتاهی ارائه کرد که در آن مسائل اجتماعی را که زندگی هنری او را تغییر داد، اشاره کرد. وی خاطرنشان کرد که به دلیل علاقه‌ای که به ایران و جوانان امروزی ایران دارد، در وطن خود مانده است. فرح اصولی هنرمندی معاصر است که روح مینیاتور ایران را با ذهنیتی معاصر خلق کرده است. اگرچه ارتباط با نشانه‌های فرهنگی یا تصویری گذشتگان از‌جمله مواردی است که هنرمندان ایرانی اغلب به شکلی آگاهانه آن را در آثار خود مورد توجه قرار می‌دهند، اما فرح اصولی با تعمدی چشمگیر، علی‌رغم نمای اولیه آثارش، در بطن اثر خود از این تلفیق تمکین نمی‌کند. این امر خصوصا در تغییر تصویر مردساخته زن در نگارگری ایرانی، بازآفرینی روایت‌هایی به‌جز بزم و رزم در این نگاره‌ها قابل توجه است. تجارب متنوع او در نشانه‌پردازی الهام‌گرفته از سنت هنری نگارگری ایرانی (خصوصا نگاره‌های دوره صفوی)، عموما همراه با دلالت‌های کنایی و انتقادی ظاهر می‌شوند و آن چیزی که بیشتر ما را متوجه آثار فرح اصولی می‌کند، وجود نشانه‌های تصویری از زن ایرانی (حالت فیگور زن در آثار رضا عباسی) در پیوند با سنت‌های تصویری ایرانی در آثار او است. اما خلاقیت مدرن فرح با اتکا بر دانش مبانی هنری او، توانسته است ارزش‌های جدیدی را در رابطه با سنت تصویری هنر نقاشی ایران، خط و فرم، کشف و بیان انگیزه‌های تازه نسبت به ماده و رسانه هنری‌ مطرح کنند. اصولی در سال ۱۳۶۳ مجموعه‌ای از نقاشی‌های مینیاتوری را برای همسر فقیدش، خسرو سینایی، برای فیلم نیشابور انجام داد و احساسات خود را درباره انقلاب، وحشت و خشونت (مقارن با جنگ ایران و عراق) انتقال داد و همه چیز از آنجا شروع شد. از آن زمان به بعد، او مینیاتورهای ایرانی را دگرگون کرد، سبک و زیبایی‌شناسی آن را با موفقیت تطبیق داد و در عین حال از طیف وسیعی از منابع از شعر کلاسیک و نو فارسی مانند حافظ و فرخزاد الهام گرفت. امروزه پس از چهار دهه، او را پیشگام درآمیختن مینیاتورهای ایرانی با مضامین و مفاهیم معاصر می‌دانند و او را یکی از نخستین هنرمندانی می‌دانند که هنر سنتی را احیا کرد. آثار فرح اصولی در نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی متعددی در ایران و بین‌المللی و در مجموعه‌های دائمی مؤسسات هنری بزرگ ارائه شده است؛ از‌جمله موزه هنر شهرستان لس‌آنجلس، موزه هنر متروپولیتن در نیویورک، بنیاد هنری دیوی در دهلی نو، موزه تروپن در آمستردام، موزه لودویگ در کوبلنتس آلمان و موزه هنرهای معاصر تهران.