صبر در تهران، تلاش در دوحه

مالک مصدق:‌ با قوت‌گرفتن تلاش‌های دیپلماتیک مشترک آمریکا، مصر و قطر برای پایان‌دادن به جنگ در غزه، این گزاره شکل گرفت که تهران پاسخ احتمالی به اسرائیل در پی ترور اسماعیل هنیه را به خروجی مذاکرات صلح دوحه موکول خواهد کرد. حال که از پنجشنبه هفته گذشته این مذاکرات آغاز شده و به نظر می‌رسد شاهد تداوم گفت‌وگوها باشیم، ایران و همچنین حزب‌الله لبنان پاسخ متقابل خود را در هاله‌ای از ابهام باقی گذاشته‌اند. بنابراین به همان اندازه که احتمال این حمله وجود دارد، می‌توان تصور کرد که در صورت پایان‌یافتن جنگ در غزه، حمله‌ای به فلسطین اشغالی صورت نگیرد. کما‌اینکه انتخاب به نقل از واشنگتن‌پست و با استناد به اطلاعات یک منبع نزدیک به حزب‌الله، می‌گوید این گروه لبنانی در طول مذاکرات معامله دوحه، حمله تلافی‌جویانه‌ای علیه اسرائیل انجام نخواهد داد؛ زیرا نمی‌خواهد مسئولیت خرابکاری در مذاکرات یا توافق احتمالی را بر‌عهده بگیرد.

علاوه‌بر واشنگتن‌پست، نیویورک‌تایمز هم به نقل از مقامات ایرانی ادعا کرد که تهران تصمیم گرفته است پاسخ به اسرائیل را به تعویق بیندازد تا راه را برای گفت‌وگوهای آتش‌بس هموار کند. البته این رسانه آمریکایی ادامه داد: «سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل برآورد می‌کنند که ایران و حزب‌الله سطح آماده‌باش خود را کاهش داده‌اند». با‌این‌حال نیویورک‌تایمز این را هم گفت که اسرائیل اکنون معتقد است‌ پاسخ ایران در آینده اتفاق خواهد افتاد‌. در کنار رسانه‌های آمریکایی، کانال ۱۲ اسرائیل نیز به نقل از یک منبع در مذاکرات تأکید دارد که منافع مشترکی در پایان جنگ وجود دارد و نباید فرصت را برای انجام یک معامله مبادله از دست داد. منابع اسرائیلی به نقل از مذاکرات دوحه به نقل از غزه افزودند که پیشرفت ملموس، حداقل در یک موضوع اصلی که محور «نیتساریم» است، به دست آمد. در این خصوص قطر، آمریکا و مصر پس از مذاکرات آتش‌بس در غزه طی بیانیه مشترکی اعلام کردند: «تیم‌های فنی، کار روی جزئیات اجرائی را ادامه می‌دهند». در بیانیه مذکور آمده  «مقامات ارشد دولت‌های سه کشور (قطر، آمریکا و مصر) بار دیگر قبل از پایان هفته آینده در قاهره گرد هم خواهند آمد و امیدوارند به توافقی دست یابند. هم‌زمان روزنامه یدیعوت آحارونوت در این باره اعلام کرد: «قطر به ایران اطلاع داده است که در مذاکرات پیشرفت حاصل شده و سعی کرده است ایران را متقاعد کند که به حملات اسرائیل پاسخ ندهد». در سوی دیگر خبر رسیده که گویا تهران هم به دوحه خبر داده‌ که خواهان آتش‌بس در غزه و عدم تشدید تنش در منطقه است.

 وضعیت مبهم در مذاکرات دوحه

به دنبال برگزاری مذاکرات آتش‌بس و تبادل اسرا طی روزهای پنجشنبه و جمعه در دوحه و علی‌رغم لحن مثبت و امیدوارانه قطر، آمریکا و مصر درباره به سرانجام رسیدن مذاکرات دوحه و پایان جنگ در غزه، مقامات حماس نظری متفاوت دارند. همچنان که «سامی ابوزهری»، یکی از رهبران جنبش حماس می‌گوید‌ دولت بایدن در تلاش است تا در مورد احتمال دستیابی به توافق آتش‌بس، «فضای مثبت کاذب» ایجاد کند. این مقام ارشد حماس تصریح می‌کند که ایالات متحده هیچ قصد واقعی برای توقف جنگ در غزه ندارد و فقط در تلاش است زمان بخرد.

به موازات گفته‌های ابوزهری، یکی دیگر از مقامات حماس به شبکه الجزیره خبر داد: «آ‌نچه از نتایج نشست دوحه به ما اطلاع داده شده است، تعهدات نشست دوم جولای را شامل نمی‌شود». یکی از رهبران حماس نیز به شبکه المیادین خبر داد: «مذاکرات دوحه هیچ پیشرفتی نداشت و اسرائیل همچنان به مواضع خود اصرار دارد». همچنین خبرگزاری فلسطینی شهاب به نقل از یک رهبر حماس نوشت: «هیچ پیشرفت جدیدی در مذاکرات در دوحه، پایتخت قطر که در روزهای پنجشنبه و جمعه برگزار شد، مشاهده نشد». این خبرگزاری افزود: «آنچه در دوحه اتفاق افتاد، اتلاف وقت و تلاشی برای رهایی از تنش موجود در منطقه بود؛ ایالات متحده آمریکا و اسرائیل خواهان یک راه‌حل واقعی نیستند که منجر به دستیابی به توافق آتش بس شود». خبرگزاری فرانسه هم به نقل از مقامات مطلع و با اشاره به جزئیات مذاکرات دوحه نوشت: «حماس شرایط جدید اسرائیل را در پیشنهادی که در جریان مذاکرات دوحه به منظور تأمین آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها در جنگ غزه مطرح شده است، نمی‌پذیرد». این مقامات افزوده‌اند: «شرایط جدید اسرائیل شامل حفظ نیروها در داخل غزه در امتداد مرز آن با مصر است، در‌حالی‌که حماس خواستار آتش‌بس کامل، خروج کامل نیروهای اسرائیل از نوار غزه، بازگشت عادی آوارگان و معامله تبادل اسرا بدون محدودیت است». آن‌طور‌که گفته شده، مقامات مطلع در مذاکرات قطر خبر داده‌اند که گویا «اسرائیل در کنار شروط جدید خود خواستار حق وتو درمورد زندانیان مورد مبادله و امکان اخراج برخی زندانیان از فلسطین به جای بازگشت آنها به غزه است». به دنبال آنچه از زبان حماس در مورد مذاکرات دوحه گفته شد، مقامات آمریکایی اعتراف کردند: «این توافق کامل نیست، اما بهترین معامله ممکن در‌حال‌حاضر است که گروگان‌ها را بیرون می‌آورد، به مردم غزه آسودگی خاطر و خطر جنگ منطقه‌ای را کاهش می‌دهد». طرف‌های مذاکره‌کننده در قطر، «بیل برنز»، مدیر سیا، برت مک‌گورک، مشاور ارشد بایدن در امور خاورمیانه، محمد‌بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر قطر، عباس کمل، رئیس جاسوسی مصر‌ و هیئت اسرائیلی به ریاست «دیوید بارنیا»، مدیر موساد، «رونن بار»، رئیس شین‌بت و ژنرال «نیتزان آلون»، فرماندهی نیروهای اسرائیلی در واحد گروگان‌ها بودند. طبق اخبار رسیده، در روزهای آینده دیپلماسی جدی برای تلاش به منظور دستیابی به جزئیات نهایی این توافق در دستور کار است و آن‌طورکه گزارش واصله حکایت می‌کند: «کارشناسانی از مصر، آمریکا، قطر و اسرائیل هنوز در قطر مانده‌اند و روی تحقق تبادل اسرا و گروگان‌ها و سایر مسائل کار می‌کنند». اینها علاوه‌ بر آن است که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا امروز یکشنبه به اسرائیل سفر خواهد کرد و فردا دوشنبه با نتانیاهو دیدار خواهد داشت. درهمین‌باره جو بایدن طی بیانیه بامداد شنبه به سفر بلینکن اشاره کرد و نوشت: «بلینکن با هدف ادامه تلاش‌های فشرده برای حصول توافق، عازم اسرائیل می‌شود». دور بعدی مذاکرات روز چهارشنبه در قاهره و با هدف اتمام یک توافق برگزار می‌شود. وب‌سایت خبری آکسیوس دیروز (شنبه) همچنین گزارش داد دور جدید مذاکرات آتش‌بس غزه چهارشنبه ۲۱ آگوست (۳۱ مرداد) در قاهره به منظور نهایی‌سازی توافق برگزار خواهد شد.

خط‌و‌نشان بایدن برای تهران

به‌رغم ناامیدی حماس از جریان مذاکرات دوحه و در‌حالی‌که واشنگتن به همراه دوحه و قاهره می‌کوشند از مسیر دیپلماسی، تهران را وادار به خودداری استفاده از حق پاسخ‌گویی در قبال ترور هنیه و حمله به اسرائیل کنند، در طرف دیگر ایالات متحده دست به تهدید ایران می‌زند. همچنان که یک مقام آمریکایی روز جمعه ادعا کرد که ایران در صورت حمله به اسرائیل در پاسخ به ترور یکی از مقامات ارشد حماس، با پیامدهای «فاجعه‌بار» روبه‌رو خواهد شد و آتش‌بس غزه را از مسیر خود خارج خواهد کرد. یک مقام بلندپایه آمریکایی به شرط ناشناس‌ماندن به خبرنگاران اطلاع داد: «ایالات متحده ایرانی‌ها را تشویق می‌کند که در این مسیر حرکت نکنند، زیرا عواقب آن می‌تواند کاملا فاجعه‌بار باشد، به‌ویژه برای ایران». این مقام آمریکایی با ادبیات ضدایرانی خود ادعا کرد: «این حماس، نیروی نزدیک به ایران بود که این جنگ را در هفتم اکتبر آغاز کرد و اگر ایران کاری کند که اساسا آنچه را که ما فکر می‌کنیم بهترین فرصت در یک آتش‌بس بسیار جامع و توافق آزادسازی اسراست از مسیر خارج کند، ناگوار خواهد بود». به موازات این ادعاها، جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا هم روز جمعه و در پی انجام مذاکرات در قطر با لحنی امیدوارانه عنوان کرد که پس از دو روز مذاکرات در قطر که در آن میانجی‌گرهای آمریکایی پیشنهادی برای کم‌کردن شکاف‌ها ارائه کردند، توافق اسرا در برابر آتش‌بس در جنگ ۱۰ماهه غزه از همیشه نزدیک‌تر است». بایدن در بیانیه‌ای که بیشتر خطاب به تهران بود، با اشاره به «پیشرفت‌های قابل توجهی که در مذاکرات قطر به دست آمده است»، هشدار داد: «در سایه آتش‌بس جامع و توافق آزادسازی اسرا، هیچ‌کس در منطقه نباید اقداماتی برای تضعیف این روند انجام دهد». مقام‌های آمریکایی می‌گویند: «درحالی‌که جو بایدن تلاش می‌کند تا ایران و حزب‌الله را از انجام حمله بازدارد، به دنبال دستیابی به صلح غزه و توافق آزادی اسرا تا پایان هفته دیگر است». با در نظر داشتن این خط‌و‌نشان‌کشیدن‌های واشنگتن، نماینده ایران در سازمان ملل در نیویورک هم روز جمعه در پاسخ به این سؤال که آیا ایران در‌حال‌حاضر که مذاکرات آتش‌بس در غزه تمدید شده است، از انتقام‌جویی علیه اسرائیل خودداری می‌کند، ابراز امیداور کرد که «چنین شود». با وجود این، یسرائیل کاتز، وزیر امور خارجه اسرائیل روز جمعه در دیدار مشترک با هم‌تایان انگلیسی و فرانسوی خود ادعا کرد: «انتظار دارد در صورت پاسخ ایران به اسرائیل، از «حمله به اهداف مهم» در داخل ایران حمایت شود».

جنگ در غزه به پایان رسیده است؟

در‌حالی‌که تلاش‌های واشنگتن، دوحه و قاره برای رسیدن به آتش‌بس ادامه دارد، سازمان رادیو و تلویزیون اسرائیل در خبری مهم و به نقل از مقامات امنیتی اعلام کرد: «عملیات نظامی ارتش اسرائیل در نوار غزه به طور کلی پایان یافته و در صورت در دسترس بودن اطلاعات جدید، اسرائیل می‌تواند بار دیگر وارد نوار غزه شود». به گزارش میدل‌ایست‌نیوز و به نقل از الخلیج آنلاین، این مقامات افزودند که نهاد امنیتی ابلاغ کرد: «زمان امضای توافق بازگشت اسیران اسرائیلی فرا رسیده است». بنا‌بر اعلام سازمان رادیو و تلویزیون اسرائیل: «فرماندهی ارتش به تصمیم‌گیرندگان ابلاغ کرد تیپ رفح وابسته به جنبش حماس نابود شده و تقریبا دیگر وجود ندارد». این اخبار در شرایطی متتشر می‌شود که مذاکرات دوحه بدون اعلام دستیابی به توافق بر سر آتش‌بس و تبادل اسیران میان اسرائیل و حماس به پایان رسید و از همه مهم‌‌تر آنکه نتانیاهو با وجود 10 ماه کشتار در غزه، هنوز به هیچ‌یک از اهداف اعلامی خود دست پیدا نکرده است.