خط‌و ‌نشان ترامپ علیه طالبان

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، در سخنرانی اخیر خود در همایش بزرگ محافظه‌کاران آمریکا، معروف به سی‌پک، بار دیگر بر اهمیت بازپس‌گیری تسلیحات آمریکایی از طالبان تأکید کرد. او با اشاره به تصاویر رژه‌های نظامی طالبان که در آنها از تجهیزات پیشرفته آمریکایی استفاده می‌شود، گفت‌ دیدن این صحنه‌ها او را به‌شدت خشمگین می‌کند و این موضوع همچنان برایش غیرقابل‌ پذیرش است. ترامپ تصریح کرد‌ طالبان هر سال یک رژه نظامی برگزار می‌کنند و در آن با استفاده از تانک‌ها، کامیون‌ها و دیگر تجهیزات نظامی آمریکایی در خیابان‌ها جولان می‌دهد؛

امری که انگیزه تلاش او برای بازپس‌گیری این امکانات را تقویت کرده است. ترامپ به موضوع کمک‌های مالی سالانه ایالات متحده به افغانستان اشاره کرد و اظهار داشت‌ کشورش هر سال مبلغی بین دو میلیارد تا دو میلیارد‌و ۵۰۰ میلیون دلار به افغانستان اختصاص می‌دهد. او با انتقاد از این سیاست، تأکید کرد‌ آمریکا خود به این منابع مالی نیاز دارد و اگر قرار باشد این کمک‌ها همچنان ادامه یابد، انتظار دارد‌ تجهیزات نظامی مذکور به ایالات متحده بازگردانده شود. او افزود‌ بازپس‌گیری این تسلیحات باید در اولویت قرار گیرد و این کار نباید صرفا یک مطالبه عمومی بماند.

ترامپ همچنین به فروش این تجهیزات توسط طالبان اشاره کرده و از اعضای کابینه‌اش خواست‌ راهکاری عملی برای بازپس‌گیری این تسلیحات پیدا کنند. او در سخنانش این‌بار با لحنی جدی‌تر و انتقادی‌تر نسبت به گذشته تأکید کرد که موضوع بازپس‌گیری تجهیزات یک اولویت راهبردی برای آمریکا محسوب می‌شود. رئیس‌جمهوری آمریکا با اشاره به کیفیت بالا و به‌روزبودن این تسلیحات، اعلام کرد‌ بسیاری از آنها کاملا نو بوده و حتی از بسته‌بندی اصلی خود خارج نشده بودند. او اظهار کرد‌ این تجهیزات شامل تانک‌ها، کامیون‌ها، سلاح‌های پیشرفته و عینک‌های دید‌ در‌ شب می‌شوند؛ عینک‌هایی که به گفته او، کیفیت بالاتری نسبت به تجهیزات مشابهی دارند که ارتش ایالات متحده خودش در اختیار دارد.

این سخنان ترامپ به دنبال تحولاتی مطرح شد که پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان رخ داد. با فروپاشی دولت جمهوری پیشین افغانستان و بازگشت طالبان به قدرت، بخشی از تجهیزات نظامی پیشرفته که در اختیار نیروهای آمریکایی یا دولت سابق افغانستان بود، به دست طالبان افتاد. براساس گزارش وزارت دفاع ایالات متحده (پنتاگون) در آوریل ۲۰۲۲، ارزش کل این تسلیحات حدود هفت میلیاردو ۱۲۰ میلیون دلار تخمین زده شد. هرچند ترامپ بارها تأکید کرده است که ارزش واقعی این تجهیزات فراتر از این ارقام بوده و به ده‌ها میلیارد دلار می‌رسد.

پنتاگون همچنین در گزارشی اعلام کرد ایالات متحده از سال ۲۰۰۵ تا آگوست ۲۰۲۱ در مجموع بیش از ۱۸ میلیاردو ۶۰۰ میلیون دلار تجهیزات نظامی به دولت پیشین افغانستان تحویل داده است. بخشی از این تجهیزات طی سال‌ها استفاده فرسوده شده‌اند و از چرخه عملیاتی خارج شده‌اند، اما بخش قابل توجهی همچنان در وضعیت عملیاتی قرار دارد و حالا در دستان طالبان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این وضعیت نه‌تنها نشانگر ضرر مالی عظیم است، بلکه برای آمریکا چالشی امنیتی نیز محسوب می‌شود.

دونالد ترامپ با تأکید بر ابعاد گسترده کمک‌های مالی و نظامی ایالات متحده به افغانستان و همچنین میزان تسلیحاتی که پس از خروج نیروهای آمریکایی در افغانستان به جا ماند، اظهار داشت ارزش این تجهیزات به میلیاردها دلار می‌رسد. او با شگفتی افزود: نمی‌توانم باور کنم که چنین افتضاحی رخ داده باشد. اگرچه متن توافق‌نامه صلح دوحه که در فوریه ۲۰۲۰ میان طالبان و دولت وقت آمریکا امضا شد، در زمان ریاست‌جمهوری ترامپ شکل گرفت، اما اجرای کامل خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان به دوران ریاست‌جمهوری جو بایدن موکول شد. ترامپ پیش‌تر بارها از نحوه مدیریت این خروج توسط دولت بایدن انتقاد کرده است. او رئیس‌جمهور فعلی را به دلیل ناتوانی در برنامه‌ریزی دقیق برای خروج، اهمال‌کاری که منجر به کشته‌شدن ۱۲ نفر از نیروهای آمریکایی در جریان حمله به فرودگاه کابل شد، جاگذاشتن تجهیزات پیشرفته نظامی و همچنین رهاکردن شهروندان آمریکایی و متحدان محلی، مورد حمله لفظی قرار داده است.

با این حال، مسئله بازگرداندن تسلیحات باقی‌مانده در دست طالبان از نظر بسیاری از متخصصان حوزه امنیتی و نظامی، تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسد. «بسم‌الله تابان» که یکی از افسران ارشد وزارت کشور در دولت پیشین افغانستان بوده است، اشاره می‌کند‌ طالبان بخشی از این تسلیحات را به گروه‌های شبه‌نظامی فعال در کشورهای همسایه فروخته‌اند. به همین دلیل نه‌تنها بازپس‌گیری تجهیزات بسیار پیچیده به نظر می‌رسد، بلکه حتی در عمل نیز شاید ناممکن باشد. تابان در گفت‌وگو با ایندیپندنت توضیح داد‌ بخش قابل توجهی از تجهیزات نظامی که آمریکا به دولت پیشین افغانستان تحویل داده بود، از دیدگاه آن دولت جزء بیت‌المال افغانستان به حساب می‌آمد؛

زیرا این تجهیزات برای تقویت نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان ارائه شده بودند. او تأکید کرد پس از فروپاشی دولت جمهوری اسلامی افغانستان، تمامی این اموال عملا به دست طالبان افتاده است. تابان همچنین یادآور شد‌ از سال ۲۰۱۴، زمانی که مسئولیت تأمین امنیت کشور از نیروهای ائتلاف بین‌المللی به نیروهای امنیتی دولت افغانستان واگذار شد، بخشی از تجهیزات نظامی توسط نیروهای خارجی از افغانستان خارج شدند. با وجود این، تجهیزاتی که مستقیما به نیروهای امنیتی افغانستان واگذار شده بود، همچنان در اختیار آنان باقی ماند و اکنون، با قدرت‌یابی طالبان، این تجهیزات در دستان آنها قرار گرفته است. بخشی از تجهیزات نظامی تحویلی آمریکا به دولت پیشین افغانستان، پس از سقوط آن دولت و به دست آمدن توسط طالبان، در همان هفته‌های آغازین به برخی فرماندهان طالبان فرصت فروش این تجهیزات در بازارهای غیرقانونی را داد.

اکنون این سلاح‌ها در کشورهای مختلف پراکنده شده‌اند. تابان اظهار داشت‌ در بازارهای اسلحه مناطق قبایلی پاکستان، انواع متنوعی از تسلیحات نیروهای امنیتی دولت پیشین افغانستان که عمدتا ساخت کشورهای عضو ناتو هستند، به‌راحتی قابل خرید‌ و‌ فروش ‌هستندند. در مورد امکان بازپس‌گیری این سلاح‌های رهاشده، تابان گفت انجام چنین کاری بسیار سخت، پرهزینه و زمان‌بر است؛ چرا‌که این تسلیحات میان کشورهای گوناگون و گروه‌های شبه‌نظامی مختلف پراکنده شده‌اند. او همچنین هشدار داد‌ دسترسی طالبان و سایر گروه‌ها به این تجهیزات، توانایی آنها برای انجام عملیات تخریبی را به‌‌طور قابل‌ توجهی افزایش داده است. این مقام ارشد وزارت کشور دولت پیشین افغانستان توضیح داد‌ پس از فروپاشی دولت، افتادن تجهیزات آمریکایی به دست گروه‌هایی نظیر جیش‌العدل، تحریک طالبان پاکستان و جنبش آزادی‌بخش بلوچستان باعث شد‌ توانایی آنها برای اجرای حملات مرگ‌بار به مراتب نسبت به سال‌های گذشته بیشتر شود. این امر نشان می‌دهد که تقریبا تمامی گروه‌های شبه‌نظامی فعال در این منطقه به این تسلیحات دسترسی پیدا کرده‌اند.