واکنش پکن به اقدام واشنگتن؛ جنگ تعرفه‌ای بالا گرفت
پایان جهانی‌شدن؟
جنگ تجاری میان دو قدرت اول اقتصادی جهان بالا گرفته است. چین چند روز پس از رونمایی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از تعرفه‌های ۳۴ درصدی علیه پکن در چارچوب طرح تعرفه متقابل خود علیه متحدان و رقبای واشنگتن، اعلام کرد که تعرفه‌ای ۳۴ درصدی بر واردات کالاهای آمریکایی اعمال خواهد کرد. تعرفه‌های جدید چین علیه ایالات متحده از ۱۰ آوریل لازم‌الاجرا خواهد شد.
شرق: جنگ تجاری میان دو قدرت اول اقتصادی جهان بالا گرفته است. چین چند روز پس از رونمایی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از تعرفه‌های ۳۴ درصدی علیه پکن در چارچوب طرح تعرفه متقابل خود علیه متحدان و رقبای واشنگتن، اعلام کرد که تعرفه‌ای ۳۴ درصدی بر واردات کالاهای آمریکایی اعمال خواهد کرد. تعرفه‌های جدید چین علیه ایالات متحده از ۱۰ آوریل لازم‌الاجرا خواهد شد.
گو جیاکون، سخنگوی وزارت خارجه چین، روز گذشته در نشستی خبری در پکن گفت: «ایالات متحده به بهانه تقابل به مثل، افزایش تعرفه بر واردات از بسیاری کشورها، ازجمله چین را اعلام کرد. این اقدام به‌شدت قوانین سازمان تجارت جهانی را نقض و نظام تجاری چندجانبه مبتنی بر قوانین را تضعیف می‌کند. چین قاطعانه این اقدام را رد کرده و برای دفاع از حقوق و منافع مشروع خود، اقدامات لازم را انجام خواهد داد».
او افزود: «ما بارها تأکید کرده‌ایم که جنگ‌های تجاری و تعرفه‌ای هیچ برنده‌ای ندارد. حمایت‌گرایی راه به جایی نمی‌برد. ما از ایالات متحده می‌خواهیم دست از اقدامات اشتباه بردارد و اختلافات تجاری با چین و دیگر کشورها را از طریق رایزنی مبتنی بر برابری، احترام و نفع متقابل حل کند».
تعرفه‌های ۳۴ درصدی که روز چهارشنبه علیه چین اعلام شد، علاوه بر تعرفه‌های ۲۰ درصدی است که دولت ترامپ پیش‌از‌این علیه این کشور وضع کرده بود.
جف ون درو، نماینده جمهوری‌خواه از نیوجرسی، به شبکه فاکس‌بیزنس گفت: «می‌دانستیم که شروع کار کمی پردست‌انداز خواهد بود، اما بیایید بفهمیم موضوع چیست. موضوع بر سر عدالت است. بر سر «اول آمریکا» است، نه «آخر آمریکا»».
او می‌گوید: «سال‌هاست که سر ما بی‌کلاه مانده و مهم است که آمریکایی‌ها این را درک کنند. اینها تعرفه‌های متقابل هستند. به ما تعرفه بسته شده است. کالاهای ما مشمول تعرفه شده‌اند. ما همیشه در برابر این کشورها در نقطه ضعف ناعادلانه‌ای قرار داریم، بنابراین کمی دست‌انداز وجود خواهد داشت، آنها گریه خواهند کرد، فریاد خواهند زد».
ون درو افزود: «دیروز شخصا با رئیس‌جمهور صحبت کردم، او به من می‌گفت که همین حالا هم کشورها به سراغش می‌آیند و می‌گویند «بیایید این موضوع را حل کنیم، می‌توانیم به یک توافق منصفانه برسیم، می‌توانیم بهتر عمل کنیم». ما هم همین کار را خواهیم کرد. همه فقط کمی صبر کنند، کمی قوی باشند، وال استریت برمی‌گردد. اما این موضوع به مین استریت (کسب‌وکارهای کوچک و مردم عادی) هم مربوط می‌شود، به ساختن کالا در آمریکا مربوط است».
ترامپ در رویدادی با عنوان «آمریکا را دوباره ثروتمند کنیم»، از طرح جامع تعرفه‌ای خود تمجید کرد و استدلال کرد که این طرح رؤیای آمریکایی را احیا کرده و مشاغل کارگران آمریکایی را تقویت خواهد کرد.
ترامپ در کاخ سفید گفت: «کارگران فولاد، کارگران خودروسازی، کشاورزان و صنعتگران ماهر آمریکایی و... بسیاری از آنها امروز اینجا با ما هستند. آنها واقعا و به‌شدت آسیب دیده‌اند. آنها با اندوه نظاره‌گر بودند که چگونه رهبران خارجی مشاغل ما را دزدیدند، متقلبان خارجی کارخانه‌های ما را غارت کردند و لاشخوران خارجی رؤیای آمریکایی زمانی زیبای ما را تکه‌تکه کردند. ما رؤیای آمریکایی داشتیم که دیگر چندان درباره‌اش نمی‌شنوید. چهار سال پیش می‌شنیدید، و حالا هم می‌شنوید. اما نه خیلی زیاد».
او ادامه داد: «حالا نوبت ماست که شکوفا شویم و با این کار، تریلیون‌ها دلار را برای کاهش مالیات‌ها و بازپرداخت بدهی ملی خود به کار گیریم. و همه اینها خیلی سریع اتفاق خواهد افتاد. با اقدام امروز، ما بالاخره خواهیم توانست آمریکا را دوباره عالی کنیم، عالی‌تر از هر زمان دیگری. مشاغل و کارخانه‌ها با قدرت به کشور ما بازخواهند گشت و شما همین حالا هم شاهد وقوع آن هستید. ما به پایگاه صنعتی داخلی خود قدرت فوق‌العاده‌ای خواهیم بخشید».
اعلامیه‌های تجاری باعث ایجاد عدم اطمینان درباره هزینه کالاها برای آمریکایی‌ها شده است، موضوعی که کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید، روز سه‌شنبه در یک نشست خبری آن را کم‌اهمیت جلوه داد و استدلال کرد که طرح تعرفه‌ای «نتیجه خواهد داد».
چشم‌انداز اقتصادی و سیاسی
اما بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان این نگاه ترامپ و حامیانش را ندارند و درباره تبعات جنگ تعرفه‌ای هشدار می‌دهند. «ولفگانگ مانچاو» مدیر «یورو اینتلیجنس» در «آن هرد» در تحلیل خود از جنگ تجاری پیش‌رو می‌نویسد: وقتی نظام‌ها به پایان می‌رسند، این اتفاق در چند مرحله رخ می‌دهد. کمونیسم در یک دوره ۱۰ساله از بین رفت، که با اعتصاب در کارخانه کشتی‌سازی گدانسک در سال ۱۹۸۰ آغاز شد. فروپاشی دیوار برلین در ۱۹۸۹ اپیزود نمادین بزرگ بود و کودتای ۱۹۹۱ علیه میخائیل گورباچف فشار نهایی بود.
روز دوم آوریل که تعرفه‌ها از سوی ترامپ اعلام شد، لحظه گورباچفیِ جهانی‌شدن بود. دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، گدانسک بود؛ زنگ خطر اولیه.
در «روز آزادی»، اقتصاددانان کلان بین‌المللی مشغول بیرون‌کشیدن مدل‌های «پروژه ترس» بودند که با آنها به طرز فاحشی پیامدهای اقتصادی برگزیت و تحریم‌ها علیه روسیه را اشتباه تشخیص داده بودند. اما واقعیت این است که بهتر است تعرفه‌ها را در چارچوب چرخه‌های طولانی‌تر دید، همان‌طور که در سیاست نیز چنین است.
در کوتاه‌مدت، آنها یک شوک قیمت و تولید ایجاد می‌کنند، با برخی ویژگی‌های مشابه تأثیر اقتصادی کووید. تعرفه‌ها در سال جاری و سال آینده درآمدهای درخورتوجهی برای دولت آمریکا به همراه خواهند داشت و جابه‌جایی صنعتی (بازگرداندن تولید به داخل) در دو سال بعد نقش مهم‌تری ایفا خواهد کرد. وقتی تسلا در آلمان سرمایه‌گذاری کرد، بین اعلام این خبر و شروع واقعی تولید، دو سال فاصله بود. اما پیش از اعلام اولیه، یک سال صرف ارزیابی و مذاکره شده بود. شرکت‌هایی که کارخانه‌های موجود دارند، در بهترین موقعیت برای گسترش سریع تولید قرار دارند. ارزیابی وضعیت پس از سه یا چهار سال، راه ارجح برای قضاوت در این مورد است و وسواس درباره تأثیرات سال اول، دلیلی است که مردم تصمیمات سیاستی مرتبط با تجارت را اشتباه قضاوت می‌کنند.
آیا ترامپ به آنچه می‌خواهد می‌رسد؟ از نظر بازگرداندن تولید، پاسخ احتمالا مثبت است. برای بزرگ‌ترین شرکای تجاری، مانند چین و آلمان، این یک شوک عظیم خواهد بود، به دلیل پیامدهایی که برای پایداری مدل‌های اقتصادی فعلی آنها دارد. برخلاف پیش‌بینی‌ها، تعدیل ارزش دلار برای جبران اثر تعرفه، آن‌گونه که مدل‌های اقتصاد کلان باز به‌عنوان واکنش بازار به تعرفه‌ها پیش‌بینی می‌کنند، رخ نداده است. باز‌شدن کلاف طرح پانزی جهانی‌شدن، که جریان‌های سرمایه فزاینده‌ای را به بازارهای ایالات متحده آورد، اکنون به‌وضوح عامل بزرگ‌تری است.
از نظر سیاسی، این تعرفه‌ها به نفع ترامپ تمام خواهد شد. تولیدکنندگان خارجی از هم‌اکنون اعلام می‌کنند که سرمایه‌گذاری‌های خود را در ایالات متحده افزایش خواهند داد. مشاغل تولیدی قدیمی باز‌نخواهند گشت، اما مشاغل جدیدی ایجاد خواهند شد.
با این حال، اگر ترامپ نتواند سیاست‌های مالیاتی خود را در کنگره به تصویب برساند، خطر جدی رکود اقتصادی در ایالات متحده در سال جاری وجود دارد. جمهوری‌خواهان ممکن است انتخابات میان‌دوره‌ای را ببازند. اما اگر هدف افزایش درآمدهای خارجی، کاهش کسری بودجه و بازگرداندن تولید باشد، این تعرفه‌ها کارساز خواهند بود؛ تا زمانی که به یاد داشته باشیم نمی‌توانند همه کارها را هم‌زمان انجام دهند.
وضعیت وخیم اروپا
اروپایی‌ها به‌ویژه باید مراقب خوش‌خیالی‌های خود باشند. پیش‌بینی‌های شادمانه زیادی مبنی بر تأثیر شدیدتر برای ایالات متحده درباره اروپا وجود داشت. در کوتاه‌مدت، تأثیر منفی بر اقتصاد آمریکا وجود خواهد داشت، زیرا تعرفه‌ها مالیات هنگفتی بر مصرف‌کنندگان آمریکایی هستند.
اما دشوار است که ببینیم اتحادیه اروپا در پاسخ چه کاری می‌تواند انجام دهد. این اتحادیه سال گذشته مازاد تجاری ۲۳۰ میلیارد دلاری داشت و مازاد حساب جاری در برابر دیگر نقاط جهان دوباره در حال افزایش است و به سطوح پیش از کووید بازمی‌گردد؛ زمانی که منطقه یورو با کاهش مصرف و سرمایه‌گذاری خود را با بحران بدهی دولتی تطبیق داد. این عنصر ناپایدار مدل اقتصادی بین‌المللی پس از جنگ سرد، همراه با سرکوب مالی چین است.
اتحادیه اروپا می‌تواند قول دهد کالاهای دفاعی بیشتری از ایالات متحده وارد کند، اما این با استراتژی آن برای استقلال بیشتر از ایالات متحده در تضاد است؛ هدفی که باید استراتژیک‌تر از اجتناب از تعرفه باشد. اتحادیه اروپا همچنین نمی‌تواند به‌سادگی تصمیم بگیرد که ال‌ان‌جی بیشتری از ایالات متحده نخرد. در هر صورت، حتی اگر اتحادیه اروپا چنین قولی بدهد، تعرفه‌ها تنها پس از آن لغو خواهند شد.
اتحادیه اروپا می‌تواند تصمیم بگیرد تعرفه‌های خود را کاهش دهد، سهمیه‌ها و موانع غیرتعرفه‌ای را حذف کند. یک نمونه از مانع غیرتعرفه‌ای، نبود محدودیت سرعت در اتوبان‌های آلمان است. این امر مستلزم استاندارد ایمنی نامتناسب بالایی برای خودروهاست؛ یک اقدام حمایت‌گرایانه که برای محافظت از صنعت خودروسازی اروپا در برابر واردات خودروهایی طراحی شده که در جای دیگر نصف قیمت هستند. اگر اتحادیه اروپا تعرفه‌های مستقیم و غیرمستقیم و سهمیه‌های محصولات کشاورزی ایالات متحده را کاهش دهد، آن‌گاه می‌توانیم مسیری برای مذاکرات ببینیم. اما ایالات متحده قرار نیست تعرفه‌های خود را به امید اقدام آتی اتحادیه اروپا لغو کند. آن دوران به سر آمده است.
اما اگر اتحادیه اروپا تعرفه‌ای بر خدمات ایالات متحده وضع کند چه؟ این نزدیک‌ترین چیزی است که اتحادیه به یک سلاح قدرتمند (بازوکا) دارد؛ کسری خدمات آن با ایالات متحده تقریبا نصف مازاد کالایی آن است. اما وضع تعرفه بر خدمات دشوار است، زیرا تأمین‌کنندگان می‌توانند به‌راحتی با جابه‌جایی به خارج از اتحادیه اروپا از آنها فرار کنند و شهروندان مقاومت خواهند کرد زیرا اغلب جایگزینی وجود ندارد.
در هر صورت، یکی از دلایلی که پیش‌بینی پیامدهای اقتصادی تصمیم دیروز عاقلانه نخواهد بود، این است که همه چیز به واکنش دیگران بستگی دارد. به‌عنوان مثال، چین می‌تواند با منحرف‌کردن تجارت به سمت اتحادیه اروپا پاسخ دهد و ما ممکن است در نهایت با یک جنگ تجاری اتحادیه اروپا و چین روبه‌رو شویم. اورزولا فون در لاین پیش‌از‌این به شکلی نگران‌کننده گفته است: «ما همچنین از نزدیک مراقب خواهیم بود که این تعرفه‌ها چه تأثیرات غیرمستقیمی می‌توانند داشته باشند، زیرا ما نمی‌توانیم مازاد ظرفیت جهانی را جذب کنیم و دامپینگ در بازار خود را نیز نخواهیم پذیرفت».
بنابراین به جای هماهنگ‌کردن اقدامات تلافی‌جویانه خود علیه ایالات متحده با آن دسته از کشورهای شرق آسیا که به طور جدی تحت تأثیر تعرفه‌ها قرار گرفته‌اند، مانند چین، کره جنوبی، ژاپن، تایوان و ویتنام، احتمالا هرکدام راه خود را رفته و جنگ‌های تجاری جداگانه خود را به راه خواهیم انداخت و به آمریکا اجازه خواهیم داد ما را به جان هم بیندازد.
اما اگر همکاری می‌کردیم و تلاش می‌کردیم جایگزینی برای معماری مالی، تضمین‌های امنیتی یا دلار آمریکا پیدا کنیم، این یک مشکل واقعی برای ترامپ می‌بود. اما بعید است چنین اتفاقی بیفتد. در عوض اتحادیه اروپا خود را در موقعیتی می‌یابد که در حال جنگ تجاری با دو شریک تجاری اصلی خود است: اقدام تلافی‌جویانه علیه ایالات متحده -که ناگزیر نتیجه معکوس خواهد داشت- و هم‌زمان تلاش برای جلوگیری از واردات چین.
البته تعرفه‌های اتحادیه اروپا بر چین از نظر هدف، شکل و محتوا کاملا با تعرفه‌های ایالات متحده متفاوت است. اما تأثیر خالص، وخامت روابط دیپلماتیک با چین و یک تراز تجاری آشتی‌ناپذیر است، بنابراین اروپا خود را بین چکش و سندان می‌یابد. چین و دیگر کشورهایی که به‌شدت از این تعرفه‌ها آسیب دیده‌اند، هم شرکای ضروری در سازمان‌دهی یک پاسخ هستند و هم تهدیدی برای صنعت اروپا. مگر اینکه درجه‌ای از ایجاد توازن مجدد پذیرفته شود -باختن نبرد تجاری برای پیروزی در جنگ تجاری- دشوار است راهی برای خروج دید.
