مذاکرات تهران-واشنگتن همچنان پشت درهای بسته به دور چهارم کشیده شد
امید با چاشنی احتیاط
در هوای گرم و آرام مسقط، جایی که دیوارهای بلند ساختمان‌های سفید اعیانی، صدای هیچ هیاهویی را بیرون نمی‌دهند، دور جدیدی از گفت‌وگوهای حساس میان ایران و آمریکا برگزار شد. مذاکراتی که همچنان پشت درهای بسته و با واسطه‌گری پیگیری می‌شود، بی‌آنکه تصویری رسمی یا گزارشی دقیق از جزئیات آن منتشر شود.
در هوای گرم و آرام مسقط، جایی که دیوارهای بلند ساختمان‌های سفید اعیانی، صدای هیچ هیاهویی را بیرون نمی‌دهند، دور جدیدی از گفت‌وگوهای حساس میان ایران و آمریکا برگزار شد. مذاکراتی که همچنان پشت درهای بسته و با واسطه‌گری پیگیری می‌شود، بی‌آنکه تصویری رسمی یا گزارشی دقیق از جزئیات آن منتشر شود. همین سکوت سنگین به خودی خود دلیلی شده تا فضایی از ابهام و گمانه‌زنی‌ها در اطراف این گفت‌وگوها شکل گیرد و هر بار که انتظار می‌رود مذاکرات برای مدت بیشتری تمدید شوند، در نهایت در پایان روز، خبری از تمدید چندروزه نیست. در روزهای اخیر هم گزارش‌های غیررسمی حکایت از احتمال تمدید مذاکرات را حداقل برای یک روز دیگر داشتند؛ چراکه منابع نزدیک به مذاکرات معتقد بودند برخی موضوعات همچنان به جمع‌بندی نهایی نیاز دارند. با این حال، با به پایان رسیدن مذاکرات دیروز، این گمانه‌زنی‌ها رد شد و خبری از تمدید مذاکرات در کار نبود.
امیدواری ما به‌شدت محتاطانه است
هرچند طرفین مذاکرات دیروز را مثبت ارزیابی کردند اما سید‌عباس عراقچی در پایان گفت: «مذاکرات این بار جدی‌تر از گذشته بود». او از اختلافات هم پرده بر‌داشت و تأکید کرد: «در موضوعات کلان و جزئیات اختلاف وجود دارد». در ادامه وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران فضای حاکم بر مذاکرات را آرام معرفی کرد و افزود: «مذاکرات خیلی جدی‌تر از گذشته بود و به‌تدریج وارد بحث‌های جزئی‌تر، فنی‌تر و جدی‌تر شد». او با بیان اینکه «چندین بار نظرات را به صورت مکتوب ردوبدل کردیم»، افزود: تا جلسه بعدی قرار است در پایتخت‌ها بررسی شود که چطور می‌توانیم اختلافات را کم کنیم. عراقچی گفت: اینکه هر دو طرف با جدیت وارد مذاکرات شدند، کاملا مشهود بود و این فضایی را ایجاد می‌کند که امیدوار باشیم که می‌توان پیشرفت کرد. امیدواری ما به‌شدت محتاطانه است. «بدر البوسعیدی»، وزیر امور خارجه عمان، هم که میزبان مذاکرات تاریخی تهران و واشنگتن است، در پایان سومین دور از مذاکرات غیرمستقیم جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا در مسقط، اعلام کرد دور بعدی این مذاکرات، روز شنبه، سوم مِی، ادامه می‌یابد.
البوسعیدی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: مذاکرات امروز (شنبه) آمریکا-ایران نشان‌دهنده خواست مشترکی برای رسیدن به توافقی مبتنی بر احترام دوجانبه و تعهدات پایدار بود. او با بیان اینکه در این مذاکرات «به اصول اساسی، اهداف و نگرانی‌های فنی پرداخته شد»، نوشت: مذاکرات هفته بعد در چارچوب نشستی بلندپایه که برای سوم مِی (۱۳ اردیبهشت) برنامه‌ریزی شده است، ادامه می‌یابد.
مسافر همیشگی از روسیه
به هر حال برای دور سوم مذاکرات، ویتکاف بعد از مذاکره با مقامات روسیه از جمله «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه، وارد عمان شد و هیئت ایرانی هم به رهبری عباس عراقچی روز جمعه به مسقط رفته بود. البته از همان ابتدا هم از ترکیب‌بندی مذاکره‌کنندگان اطلاعات دقیقی وجود نداشته و ندارد. رسانه‌های آمریکایی در گزارش‌های خود از حضور هیئتی متشکل از حدود ۱۲ نفر در مذاکرات خبر داده‌اند. هیئتی که علاوه بر دیپلمات‌ها، شامل کارشناسان فنی نیز می‌شود. ایران نیز هیئتی مشابه از کارشناسان و مقامات بلندپایه، به ریاست عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشور، به مسقط فرستاد. فقط گفته شد مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر خارجه و کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر خارجه ایران، ریاست هیئت فنی ایران را در مذاکرات کارشناسی غیرمستقیم ایران و آمریکا بر‌عهده داشتند.
طبق روال مذاکرات قبلی، بازار شایعه از ساعات اولیه روز داغ شد و اولین شایعه، بحث جزئیات مورد بحث دو طرف بود و تأکید بر مذاکره بر سر توان موشکی ایران که مقامات ایرانی با رد برخی شایعات رسانه‌ای، تأکید کردند موضوع توان دفاعی و موشکی کشور در این مذاکرات مطرح نبوده و نیست. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در گفت‌وگویی با خبرنگاران اظهار کرد: «هیچ‌گونه بحثی درباره توان دفاعی و موشکی ایران در این مذاکرات وجود ندارد». این واکنش پس از آن رخ داد که برخی رسانه‌های غربی از جمله خبرگزاری رویترز به نقل از «مقام مطلع» ایرانی ادعا کردند برنامه موشکی ایران، در کنار مسائل هسته‌ای، از موانع عمده توافق احتمالی میان تهران و واشنگتن است. ایران بارها تأکید کرده مذاکرات جاری فقط بر موضوع هسته‌ای متمرکز است.
ادامه مذاکرات در فضایی تخصصی و فنی
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هم که نقش مهمی در شفاف‌سازی فضای رسانه‌ای حول موضوع مذاکرات از ابتدا بر‌عهده داشته، دیروز هم به جزئیات دور سوم مذاکرات غیرمستقیم اشاره کرد و گفت: «این مذاکرات در سالن‌های مجزا با تسهیلگری عمانی‌ها ادامه دارد و هیئت‌های نمایندگی ایران و آمریکا دیدگاه‌های خود را از طریق طرف عمانی منتقل می‌کنند». به گفته بقایی، هیئت فنی ایران با حضور کارشناسان خبره در حوزه‌های تحریم، اقتصادی، بانکی و هسته‌ای در محل مذاکرات حاضر هستند و به وظایف خود ادامه می‌دهند. او تصریح کرد جمهوری اسلامی ایران همچنان بر اصول خود مبنی بر رفع مؤثر تحریم‌ها و اعتمادسازی درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای تأکید دارد. بقایی افزود: «برای رسیدن به تفاهم، باید حقوق مشروع ایران طبق معاهده منع اشاعه هسته‌ای به رسمیت شناخته شود و تحریم‌ها به طور مؤثر پایان یابد».
تکذیب ادعاهای انتقال مواد غنی‌شده و فضای مثبت مذاکرات
اما عقربه انتشار شایعات نایستاد و اواسط روز بحث انتقال مواد غنی‌شده ایران هم با جدیت بازنشر شد که حسن قشقاوی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، شایعاتی را که به‌تازگی درباره انتقال مواد غنی‌شده ایران مطرح شده بود، به‌شدت تکذیب کرد و آن را «دروغ» خواند. او تأکید کرد: «هیچ‌گونه بحثی درباره انتقال یا رقیق‌سازی مواد غنی‌شده در مذاکرات مطرح نیست». این در حالی است که غلامرضا کاتب، عضو هیئت‌رئیسه مجلس دهم، معتقد است شکل‌گیری تیم‌های کارشناسی و شروع کار تخصصی در مذاکرات، موجب کاهش فضای احساسی و لجبازی‌ها خواهد شد. او تصریح کرد با توجه به آغاز روند تخصصی گفت‌وگوها، طرفین باید بر‌اساس منطق و عقلانیت مذاکرات خود را ادامه دهند تا به نتایج مثبت دست یابند. کاتب همچنین بر ضرورت همبستگی داخلی و حمایت از تیم مذاکره‌کننده در پیشبرد منافع ملی تأکید کرد و گفت: «در شرایط کنونی، همه جناح‌های سیاسی باید از اختلافات داخلی بکاهند و با یکدیگر هم‌صدا در راستای منافع ملی حرکت کنند».
در همین حال، ادعای بی‌بی‌سی فارسی مبنی بر «پیشرفت سریع‌تر از انتظار» مذاکرات، از سوی یک مقام مطلع دیگر از وزارت خارجه رد شد. این مقام، خبر یادشده را «بی‌اساس، فاقد اعتبار و بخشی از عملیات روانی» توصیف کرد که با هدف تأثیرگذاری بر افکار عمومی و القای فضای مصنوعی خوش‌بینی منتشر شده است. در عرصه تحلیل، رحمان قهرمان‌پور، کارشناس سیاست خارجی، در گفت‌وگویی زنده با اشاره به وضعیت حساس مذاکرات تأکید کرد: «مذاکرات روی لبه تیغ قرار دارد و باید با نهایت احتیاط با آن برخورد شود». او یادآور شد گرچه یک پایه اولیه برای توافق جدید بنا شده، اما هنوز اختلافات جدی، به‌ویژه در حوزه‌های فنی، باقی مانده است.
مسائلی مانند تعیین‌تکلیف اورانیوم غنی‌شده ۲۰ و ۶۰ درصد، تداوم غنی‌سازی در سطح زیر پنج درصد، دامنه تحریم‌هایی که باید لغو شوند و تعیین‌تکلیف اشخاص و نهادهای تحریمی از جمله موضوعات مورد بحث و اختلاف است. قهرمان‌پور تصریح کرد: «هرچند فونداسیون اولیه توافق شکل گرفته، اما شکل نهایی آن هنوز قطعی نیست و ممکن است بر سر مسائل کلیدی دچار تغییر یا وقفه شود». به گفته او، برای ایران، معیار اصلی موفقیت مذاکرات، رفع واقعی تحریم‌ها و بازگشت درآمدهای نفتی به چرخه اقتصادی است. با توجه به فضای تخصصی حاکم بر مذاکرات و جدیت طرفین در پیگیری مواضع خود، به نظر می‌رسد که مسیر مذاکرات همچنان دشوار و پرچالش باشد. با این حال، تحلیلگران معتقدند درصورتی‌که طرفین با نگاه واقع‌بینانه و انعطاف‌پذیری در این مذاکرات ادامه دهند، امکان دستیابی به توافقی که به نفع دو طرف و منطقه باشد، وجود دارد. این مذاکرات در صورتی موفق خواهد بود که طرفین از زیاده‌خواهی‌های غیرمنطقی پرهیز کنند و به نتایج عملی در راستای کاهش تنش‌ها و رفع تحریم‌ها دست یابند.
مسیری دشوار و پرچالش در پیش است
در نهایت، مذاکرات عمان در حالی قرار است هفته آینده هم ادامه یابد که فضای عمومی آن هرچند آرام به نظر می‌رسد، اما در پشت این آرامش، گفت‌وگوهایی سنگین، حساس و پرمخاطره در جریان است. شواهد موجود نشان می‌دهد مسیر دستیابی به توافق همچنان پرچالش است. مسائل کلیدی مانند غنی‌سازی اورانیوم و تحریم‌ها همچنان به عنوان موانع اصلی باقی مانده‌اند. هرچند برخی تحلیلگران درباره امکان دستیابی به توافق خوش‌بین هستند، اما بسیاری دیگر بر این باورند که این مذاکرات با مشکلات جدی روبه‌رو خواهد شد.
آنچه مسلم است، این است که مذاکرات جاری نیازمند احتیاط، دقت و واقع‌بینی است. در این دور از مذاکرات، هر تصمیم و هر گامی می‌تواند به طور مستقیم بر آینده روابط ایران و آمریکا تأثیر بگذارد. درحالی‌که مسقط همچنان میزبان مذاکرات پیچیده است، فقط زمان خواهد گفت که آیا این دور از گفت‌وگوها به توافقی پایدار و جامع منجر خواهد شد یا خیر. بنابراین گفت‌وگوها روی خط باریکی از امید و تردید حرکت می‌کنند و هر جمله‌ای که در اتاق‌های مذاکره ردوبدل می‌شود، می‌تواند توازن این معادله ظریف را بر هم بزند. مذاکره‌کنندگان بی‌آنکه به هیاهوی رسانه‌ای میدان بدهند، می‌کوشند در دل این سکوت، خانه‌ای جدید بر پایه‌های لرزان گذشته بسازند؛ خانه‌ای که هم بیم فروریختن دارد و هم امید برافراشته‌شدن. در این پیچ حساس، هنوز نمی‌توان با قطعیت از موفقیت یا شکست سخن گفت. آنچه مسلم است، ضرورت احتیاط، دقت و واقع‌بینی است؛ چراکه در این میدان، خوش‌بینی شتاب‌زده همان اندازه خطرناک است که بدبینی بی‌دلیل. شاید امروز، شاید فردا یا روزی دیگر، سرنوشت این دور از مذاکرات روشن شود؛ اما تا آن زمان، سایه سنگین تردید همچنان بر آسمان مسقط سایه افکنده است.
