بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید چه آینده‌ای برای بازار جهانی نفت و نفت ایران رقم می‌زند؟
نفت مستأصل
با روی کار آمدن دوباره دونالد ترامپ، بازار انرژی جهانی بار دیگر در مرکز توجهات قرار گرفته است. ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود بارها تلاش کرد قیمت نفت را کاهش دهد، اما موفقیت او در این زمینه همواره با چالش‌هایی همراه بود. اکنون با بازگشت او به کاخ سفید، این سؤال مطرح می‌شود که آیا او خواهد توانست بهای نفت را پایین بیاورد؟ و مهم‌تر از آن، این تغییرات چه تأثیری بر ایران و بازار نفت این کشور خواهد داشت؟
محمد شهرابی: با روی کار آمدن دوباره دونالد ترامپ، بازار انرژی جهانی بار دیگر در مرکز توجهات قرار گرفته است. ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود بارها تلاش کرد قیمت نفت را کاهش دهد، اما موفقیت او در این زمینه همواره با چالش‌هایی همراه بود. اکنون با بازگشت او به کاخ سفید، این سؤال مطرح می‌شود که آیا او خواهد توانست بهای نفت را پایین بیاورد؟ و مهم‌تر از آن، این تغییرات چه تأثیری بر ایران و بازار نفت این کشور خواهد داشت؟
سیاست نفتی ترامپ: رویکردها و چالش‌ها
ترامپ همواره کاهش قیمت نفت را به عنوان یکی از محورهای اصلی سیاست‌های اقتصادی خود مطرح کرده است. او معتقد است پایین نگه‌داشتن قیمت نفت باعث کاهش هزینه‌های تولید در آمریکا، رشد اقتصادی و افزایش قدرت خرید مردم می‌شود. به همین دلیل در دوره قبلی ریاست‌جمهوری خود، فشار زیادی به اوپک وارد کرد تا تولید نفت را افزایش دهد و قیمت‌ها را پایین بیاورد. باب مک‌نالی، مشاور سابق کاخ سفید در حوزه انرژی، در مصاحبه‌ای با بلومبرگ تأکید کرده است ترامپ ممکن است از چندین ابزار برای اعمال فشار بر بازار نفت استفاده کند:
۱. فشار بر عربستان و اوپک برای افزایش تولید: در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، او بارها عربستان را تهدید کرد که اگر تولید خود را افزایش ندهد، حمایت نظامی آمریکا را کاهش خواهد داد. به احتمال زیاد، این سیاست در دوره جدید نیز ادامه پیدا خواهد کرد.
۲. افزایش عرضه نفت از ذخایر استراتژیک آمریکا: یکی از ابزارهای دولت آمریکا برای کنترل قیمت‌ها، آزادسازی ذخایر نفتی است. در دوران بایدن، بخش زیادی از این ذخایر مصرف شد، اما ترامپ می‌تواند دوباره از این گزینه استفاده کند.
۳. لغو محدودیت‌های تولید داخلی: ترامپ بارها از سیاست‌های بایدن در کاهش تولید نفت داخلی انتقاد کرده است. انتظار می‌رود او در دوره جدید، مجوزهای بیشتری برای حفاری در مناطق نفت‌خیز آمریکا صادر کند تا تولید داخلی را افزایش دهد.
اما این سیاست‌ها تا چه حد می‌توانند موفق باشند؟
چالش‌های ترامپ در کاهش قیمت نفت
اگرچه ترامپ از ابزارهای متعددی برای کاهش قیمت نفت برخوردار است، اما شرایط بازار جهانی در سال ۲۰۲۵ با سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ تفاوت‌های زیادی دارد.
رویکرد محتاطانه عربستان و روسیه: در دوره قبل، عربستان و روسیه با افزایش تولید، به کاهش قیمت نفت کمک کردند. اما تجربه آن دوره نشان داد کاهش قیمت، به ضرر تولیدکنندگان بزرگ تمام می‌شود. به همین دلیل، اکنون عربستان و روسیه ترجیح می‌دهند تولید خود را در سطح متعادل نگه دارند و قیمت‌ها را کنترل کنند.
تأثیر جنگ اوکراین و تحریم‌های روسیه: یکی از دلایلی که قیمت نفت در سال‌های اخیر بالا باقی مانده، کاهش عرضه از سوی روسیه به دلیل تحریم‌های غرب است. ترامپ اگرچه ممکن است سیاست متفاوتی در قبال روسیه اتخاذ کند، اما تغییر سریع شرایط بازار بعید به نظر می‌رسد.
افزایش تقاضای جهانی: در‌حال‌حاضر، چین و هند به عنوان دو مصرف‌کننده بزرگ نفت، تقاضای بالایی دارند. افزایش تقاضا می‌تواند باعث تثبیت قیمت‌ها در سطح بالا شود، حتی اگر آمریکا بخواهد قیمت‌ها را کاهش دهد.
نفت ایران در دوران ترامپ
یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها این است که بازگشت ترامپ چه تأثیری بر نفت ایران خواهد داشت؟ ترامپ در دوره قبلی ریاست‌جمهوری خود، تحریم‌های شدیدی را علیه صنعت نفت ایران اعمال کرد و صادرات نفت ایران را به‌شدت کاهش داد. اکنون این نگرانی وجود دارد که او دوباره سیاست فشار حداکثری را در پیش بگیرد. محمدعلی خطیبی، کارشناس ارشد حوزه انرژی، در مصاحبه با روزنامه دنیای اقتصاد هشدار داده است که بازگشت ترامپ می‌تواند شرایط صادرات نفت ایران را پیچیده‌تر کند. به گفته او اگر ترامپ دوباره تحریم‌های شدیدتری علیه نفت ایران اعمال کند، خریداران آسیایی ممکن است تحت فشار بیشتری قرار بگیرند. در چنین شرایطی، ایران باید به دنبال تقویت همکاری‌های خود با کشورهای دوست مانند چین و هند باشد تا صادرات خود را حفظ کند.
تأثیر کاهش قیمت نفت بر اقتصاد ایران
رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران، در گفت‌وگو با مهر تأکید کرده است کاهش قیمت نفت می‌تواند درآمدهای ارزی ایران را تحت فشار قرار دهد. او می‌گوید: اگر قیمت نفت کاهش یابد، ایران برای جبران کاهش درآمد خود یا باید تولید خود را افزایش دهد که با توجه به تحریم‌ها دشوار است یا باید به سمت توسعه صنایع پایین‌دستی و صادرات فراورده‌های نفتی برود. این تحلیل نشان می‌دهد که ایران برای کاهش آسیب‌های احتمالی باید به‌جای تکیه بر صادرات نفت خام، سرمایه‌گذاری بیشتری در پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی انجام دهد. در این میان ایران برای مقابله با کاهش احتمالی قیمت نفت باید چه کند؟ با توجه به اینکه ترامپ ممکن است فشار بیشتری بر بازار نفت وارد کند، ایران باید سیاست‌های هوشمندانه‌ای برای مدیریت شرایط در پیش بگیرد. برخی از راهبردهای کلیدی
شامل موارد زیر است:
۱. گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی: ایران می‌تواند از طریق تقویت روابط خود با چین، هند، ترکیه و کشورهای آمریکای لاتین، بازارهای جدیدی برای صادرات نفت و فراورده‌های نفتی خود ایجاد کند.
۲. افزایش صادرات فراورده‌های نفتی به‌جای نفت خام: تبدیل نفت خام به محصولات با ارزش افزوده مانند بنزین، گازوئیل و مواد پتروشیمی، می‌تواند به کاهش وابستگی به قیمت نفت کمک کند.
۳. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر: توسعه منابع انرژی جایگزین می‌تواند ایران را از وابستگی مطلق به درآمدهای نفتی خارج کند.
۴. افزایش همکاری با شرکت‌های خصوصی داخلی: برای افزایش بهره‌وری در صنعت نفت و گاز، ایران باید اجازه دهد شرکت‌های خصوصی داخلی و خارجی بیشتری در این بخش سرمایه‌گذاری کنند.
۵. توسعه بازارهای منطقه‌ای برای گاز طبیعی: در صورت کاهش قیمت نفت، ایران می‌تواند با گسترش صادرات گاز به کشورهای همسایه مانند عراق، ترکیه و پاکستان، بخشی از درآمدهای ازدست‌رفته را جبران کند.
آیا ترامپ موفق به کاهش قیمت نفت خواهد شد؟
هرچند ترامپ تمام تلاش خود را برای کاهش قیمت نفت خواهد کرد، اما تحقق این هدف به‌سادگی امکان‌پذیر نیست. عوامل متعددی مانند موضع عربستان و روسیه، افزایش تقاضای جهانی و محدودیت‌های عرضه، مانع از کاهش سریع قیمت‌ها خواهند شد.
برای ایران، بازگشت ترامپ می‌تواند چالش‌های جدی ایجاد کند، اما در صورت اجرای سیاست‌های مناسب، فرصت‌هایی نیز وجود دارد. خطیبی در آخرین اظهار‌نظر کارشناسی خود در مصاحبه با اعتمادآنلاین هم اشاره کرده و تأکید داشته است دولت ایران باید به‌سرعت سیاست‌های خود را تطبیق دهد. توسعه پالایشگاه‌ها، تنوع‌بخشی به صادرات و بهبود بهره‌وری انرژی، می‌توانند ایران را در برابر نوسانات قیمت نفت مقاوم‌تر کنند. به نظر می‌آید در نهایت، آنچه تعیین‌کننده نهایی خواهد بود، واکنش بازار جهانی و توانایی ایران در مدیریت بحران‌های احتمالی است. راهکارهای پیشنهادی نشان می‌دهند که ایران می‌تواند با اتخاذ یک استراتژی هوشمندانه، تأثیرات منفی کاهش قیمت نفت را به حداقل برساند و حتی از فرصت‌های جدید استفاده کند و در نهایت اینکه این راهکارها فقط برای کوتاه‌مدت جواب‌گو خواهد بود و ایران باید هرچه زودتر از انزوای خود خارج شده و برای رفع تحریم‌های نفتی و در کل اقتصادی کشور تلاش کند. آغاز مذاکرات هسته‌ای بین ایران و اروپا و ابراز تمایل ایران و آمریکا برای گفت‌وگو می‌تواند سرمنشأ پایان تحریم‌های سنگین اقتصاد کشور باشد.
