جلوگیری از واردات بی‌رویه پیش‌نیاز رونق فعالیت‌های تولیدی است و کنترل و شفاف سازی واردات نخستین گام مانع زدایی از تولید است

کارشناسان اقتصادی بر این باورند که کلیه شاخص ها و نشان‌گرها اقتصادی اعم از نرخ اشتغال، میانگین دستمزد، متوسط درآمد و موارد دیگر به طور مستقیم با تولید مرتبط هستند و مانع زدایی از تولید می تواند نقش موثری در رونق بازار،گردش سرمایه و خروج اقتصاد ایران از رکود داشته باشد.

جلوگیری از واردات بی‌رویه پیش‌نیاز رونق فعالیت‌های تولیدی است و کنترل و شفاف سازی واردات نخستین گام مانع زدایی از تولید است که چند سالی است، در صنعت فولاد به فراموش سپرده شده است. به عنوان نمونه در حالی که ظرفیت تولید انواع ورق های فولادی پوشش‌دار اعم از ورق های گالوانیزه، گالوالوم و قلع اندود در حدود 4 میلیون و 570 هزار تن در سال است، به دلیل عدم حمایت ها تنها 36 درصد این ظرفیت اسمی یعنی معادل یک میلیون و 628 هزار تن آن فعال است که این میزان تولید نیز بدلیل واردات یی رویه با مشکل عرضه در بازار مواجه است.

بررسی تارنمای کدال نشان می دهد که سال گذشته افزون بر یک میلیون و 236 هزار تُن ورق گالوانیزه توسط فولادسازان در بورس کالای ایران عرضه که تنها 662 هزار و 450 تن آن توسط مشتریان خریداری شده است که سهم معامله، حدود 50 درصد را نشان می دهد و این در شرایظی است که در سال 1402، مجوز واردارات 286 هزار تن ورق پوشش دار صادر شد که بالاترین میزان در هفت سال اخیر بود و بطور عمده این مجوزها برای خودرو سازان از مبدا چین صادر شده است و باید پرسید که چرا با وجود تولید بالای ورق های پوشش دار در داخل و وجود ۶۴ درصد ظرفیت‌ تولید خالی و معطل مانده، باید ارز کشور برای واردات ورق خارج شود؟

در حالی که مصرف کننده عمده ورق های پوشش دار، صنعت خودروسازی است، کارخانجات این بخش در سال های اخیر یا ورود به عرصه واردات ورق نتنها موجب ایجاد رکورد فروش ورق در بورس کالا شده بلکه تراز تجاری صنعت فولاد را منفی کرده است و شایبه فرار مالیاتی خودروسازان از طریق تهاتر بدهی های با قطعه سازان از طریق تحویل ورق مصرفی را دامن می زند.

آخرین گزارش ‌ها از بورس کالا نیز نشان می دهد، اتخاذ سیاست‌ غلط واردات ورق‌های پوشش‌دار در سال 1403 نیز گریبانگیر فولاد سازان شده است و در سه ماه ابتدایی امسال، افزون بر ۵۸ درصد حجم عرضه‌های ورق گالوانیزه  خریدار نداشته است و این در حالی است که بر اساس گزارش انجمن فولاد ایران در زمینه آمار واردات 2 ماهه زنجیره آهن و فولاد اعلام کرده است که تراز تجاری ورق های فولادی ایران به ۱۴۵ میلیون دلار منفی رسیده است و در شرایطی که تنها ۳۲ میلیون دلار ورق به خارج صادر شده است، بیش از ۱۷۷ میلیون دلار واردات ورق های فولادی و بطور عمده ورق گالوانیزه به ثبت رسیده که مبدا بیشتر آن ها کشور چین است.

براساس گزارش انجمن فولاد ایران، رشد 14.1 درصدی حجم واردات ورق های پوشش‌دار و افزایش 9.1 درصدی ورود ورق سرد خارجی در 2 ماهه نخست امسال نسبت به سال قبل موید استمرار  روند صعودی واردات ورق‌های پوشش‌دار و سرد است در شرایطی است که بیش از ۶4 درصد ظرفیت تولید ورق های پوششدار و حدود ۵۰ درصد ظرفیت تولید ورق سرد در کشور بدون استفاده رها شده است.

بدون تردید، بدنبال اشباع بازار ورق های پوشش دار، در صورتیکه بسرعت جلوی واردات این ورق ها بویژه ورق گالوانیزه گرفته نشود، آسیب شدیدی به واحدهای تولیدی داخلی وارد خواهد شد و موجب کاهش تولید کارخانجات و در نتیجه پیامدهای اجتماعی و مالی متعدد برای تولیدکنندگان ورق‌های فولادی د ودر نهایت منجر به تعطیلی آن ها که با سرمایه گذاری ارزی فراوان ایجاد شده اند، می شود که بر خلاف شعار سال مبنی بر جهش تولید است. 

واردات بی‌رویه در کنار اتخاذ سیاست بازگشت ارز حاصل از صادرات با نرخ نیمایی که فاصله زیادی با نرخ بازار آزاد دارد، توانسته در مدتی کوتاه تاثیر منفی بر صادرات گذاشته و براساس گزارش انجمن فولا ایران در 2 ماه نخست امسال،  ارزش صادرات زنجیره فولاد کشور 27 درصد معادل تقریبی 400 میلیون دلار کاهش داشته است و در این مدت تنها ۵۰ هزار تن انواع ورق فولادی از کشورمان صادر شده است که کمترین میزان در چند سال اخیر است و در مورد ورق های پوشش دار ارز حاصل از صادارت در فروردین و اردیبهشت امسال تنها 5 میلیون و 600 هزار دلار بود در حالی که سال قبل صادرات این بخش در همین مدت در حدود 10 میلیون دلار بوده لست. کاهش درآمدهای ارزی ناشی از صادرات می تواند تاب آوری صنعت فولاد در شرایط تحریمی را کاهش دهد و بسرعت بازارهایی که فولادسازان طی سال ها با زحمت فراوان بدست آورده اند را در اختیار رقیبان قرار دهد.  

علاوه بر واردات بی رویه، عدم شفافیت در ورود ورق های پوشش دار که با مصرف ارز فراوان وارد می شوند، آفت دیگری است که صنعت فولاد با آن درگیر است،  بررسی خبرنگار شرق، نشان می دهد نه ورق های فولادی وارداتی و نه مصنوعات ساخته شده از آن‌ها در بورس کالا عرضه نشده است و بیم آن می‌رود این ورق ها در انبارها، برای بهره برداری از التهابات بازار ورق، انباشت شده باشد. در حالی که تولیدکنندگان فولاد کشور در نهایت شفافیت ملزم به اعلام و عرضه محصولات خود در بورس کالا هستند قاعده این است که وارد کنندگان نیز باید محصولات وارداتی خود را تنها از مسیر بورس کالا به مشتریان ارایه دهند تا شائبه بهره برداری از نوسانات بازار در از بین رود.

بدون تردید، محدودیت در واردات و تسهیل در صادرت در کنار شفاف‌سازی بازار عرضه ورق‌های پوشش دار وارداتی می‌تواند به سر و سامان دادن بازار محصولات آهن و فولاد کمک کند و زمینه ساز حذف انحصار، کارآمدسازی نظام توزیع و حمایت از تولید کنندگان باشد که سال هاست با وجود تاکید صاحب نظران، مورد توجه قرار نگرفته است.

2 روز پیش نیز خلیفه سلطانی، دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در نامه ای به محتشمی پور، معاون معادن و فرآوری مواد وزارت صمت به چالش‌های کارخانجات تولیدکننده ورق سرد و گالوانیزه پرداخت و درخواست محدودسازی واردات این ورق ها و تغییر نحوه تعیین سهمیه مواد اولیه کارخانجات تولیدکننده آن را درخواست کرد.

خلیفه سلطانی در نامه خود آورده است: نسبت حجم معامله به عرضه در سه ماهه سال جاری برای ورق سرد به ۷۵ درصد و برای ورق گالوانیزه به ۵۵ درصد رسیده است و از سوی دیگر آمار واردات 2 ماهه نیز حاکی از تداوم رشد واردات این ورق‌ها به کشور است در حالی که حدود ۵۰ درصد ظرفیت تولید کارخانجات ورق سرد و ۷۰ درصد ظرفیت تولید کارخانجات ورق پوششدار خالی است، در چنین شرایط خطیری، اختصاص ارز برای واردات این ورق‌های فولادی که تولید داخلی مازاد بر نیاز دارد، نه تنها هیچ توجیهی ندارد بلکه موجب تضعیف تولید داخلی و هدررفت سرمایه‌گذاری‌ها می‌گردد.