سهم زنان در بحران زباله گردی چقدر است؟

از زیر چادر، لاغرو نحیف به نظر می‌رسد و روی صورتش ماسک زده است تا کسی او را نشناسد. دستکش پلاستیکی پوشیده و با چوب زباله‌ها را جابه‌جا می‌کند. ساکنان یکی از محله های مرفه، قدیمی و نسبتا سنتی شرق تهران هر روز مریم را طرف های غروب کنارِ سطل زباله مکانیزه می‌بینند و از زباله گردی یک زن شوکه می‌شوند. دیدن کودکان و مردان زباله گرد، یک صحنه عادی است، اما زباله گردی زنان در سطح شهر تهران هنوز می‌تواند عابران را شوکه کند.

مریم کنار دستش یک سبد خرید چرخدار است و ضایعاتی که به دردش می‌خورد را داخل ساک می‌اندازد. 40 ساله است، اما از پشت ماسک نمی‌توان مطمئن بود.به نظر نمی‌آید درگیر اعتیاد باشد. " من نمی‌توانم صحبت کنم، اگر صحبت کنم اذیتم می‌کنند." هرچند لحنش آرام است، اما صدایش می‌لرزد و ترسیده است. نمی‌گوید چه کسی قرار است، آزارش دهد، اما شنیدن این جمله هم عجیب نیست.

مطالعات و پژوهش متقنی از زنان زباله گرد در تهران و ایران وجود ندارد. لابه لای پژوهش های شهرداری دوره های گذشته در خصوص زباله گردی هم کمتر نشانه‌ای از زنان به چشم می‌خورد. سپیده علیزاده سالهاست که در حوزه زنانِ درگیر اعتیاد کار کرده است و با بسته شدن مرکز کاهش آسیب ویژه بانوان در دوره جدید شهرداری، خبر ساز شد. او می‌گوید به وفور با زنانی کار کرده که زباله گرد بودند. به گفته او زنان زباله گرد در سطح شهر و وسط خیابان‌ها نیستند. " نزدیک محله های خرید و فروش ضایعات، کار می‌کنند. اکثرا مشکل اعتیاد دارند. اغلب زنان زباله گرد همراه خود یک کودک دارند."

مادران زباله گرد

سپیده علیزاده:

". کودکان را در گاری خود می‌نشاندند، بچه‌ها با زباله‌ها بازی می‌کنند و مادراشان ضایعات جمع می‌کنند. زنان بیشتر در زباله‌ها به دنبال ضایعات ارزشمند می‌گردند."

"زنان معتاد بی خانمان اگر نخواهند از بدنشان برای درآمد استفاده کنند، به سمت جمع آوری ضایعات رو می‌آوردند و به نظرشان این شغل شرافتمندانه‌ای است. دچار سوتغذیه هستند. اغلب درگیر بیماری های اعصاب و روان و زنان هستند. بیماری های پوستی که در بینشان بیداد می‌کنند. تعرض بخشی از بدیهات است. "

 سهم زنان در بحران زباله گردی چقدر است؟

یکی ازمدیران شهرداری در حوزه اجتماعی هم که دیگر دربند معذوریت مقام رسمی خود نیست، می‌گوید، در جریان بحران زباله گردی در تهران زباله گردی زنان سهم اندکی دارد. به گفته او در حاشیه مرز های برخی مناطق تهران، زنان همراه کودکانشان برای امرار معاش ضایعات جمع می‌کنند.

" واقعیت این است که با وجود همه سختی‌ها باز هم درآمد روزانه اش برای آنها نسبت به دیگر مشاغل غیر رسمی بهتر است."

زباله گردی انتخـابی از نوع ناچـاری

رسانه‌ها و مقامات دوست دارند، گاهی برای زباله گردان درآمدهایی عجیب و غریب قائل شوند . اما در چرخه اقتصاد پسماند، زباله گردان شرایط بسیار سختی دارند. زباله گردی، یکی از پرمخاطره ترین مشاغل -حداقل از نظر جسمی- در ایران است. پژوهش های رسمی شهرداری تهران این شغل که در اقتصاد غیر رسمی تعریف مـی شـود، انتخـابی از نوع ناچـاری و صـرفاً بـرای بقـا از سـوی زبالـه گردهـای مهـاجر می‌داند. و اینکه زنان -بـه جـز مـوارد نـادر - توان فیزیکی برای زباله گردی ندارند. محدودة سنی این افـراد از کـودکی (حـدود ده سـالگ ی) شـروع میشود و تا پیری و کهنسالی ادامه دارد.

بحران زباله گردی در سطح ایران

بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس در بهمن ماه 1400، زباله گردی کودکان در حال حاضر یکی از مهم‌ترین مشکلات اجتماعی نه تهران، بلکه کشور است و زباله گردی امروز بخشی از زیست روزانه بسیاری از شهرهای ایران شده است!جست‌وجو در اخبار یک ساله خبرگزار رسمی دولت از وجود زباله گردی در شهرهای بزرگ استان های مازندران، خراسان جنوبی، لرستان، کرمان، خرسان شمالی، سمنان، سیستان و بلوچستان، بوشهر،خوزستان، اصفهان، کرمانشاه یزد و گیلان و... خبر می‌دهد.به گفته شهردار کرمانشاه امسال تعداد زباله گردان این شهر 3000 نفر تخمین زده شده است. اما سهم زنان مشخص نیست.

منافع و مقاومت ذی نفعان

هرچند برخی رسانه‌ها و مقامات شهری تمایل دارند با استفاده از عناوینی چون درآمدهای میلیاردی زباله گردان، اتباع، مافیا مسیولیت این بحران را از شانه خود بردارند. اما وجود چندین هزار زباله گرد در سطح همه شهرها، نشان دهنده توان مدیریت شهری برای مدیریت پسماند در مقیاس کشور است! بحرانی که گزارش مرکز پژوهش های مجلس ریشه آن را منافع و مقاومت ذی نفعان می‌داند.

.