روزگار سخت مبتلایان به اختلال خودبیمارانگاری

با وجود اینکه توجه به سلامت جسم و روح حائز اهمیت بسیاری است اما اگر این نگرانی و توجه نسبت به سلامت به‌ شکلی وسواس‌گونه و بیش از حد در زندگی فرد بروز یابد می‌تواند نشاندهنده ابتلا به نوعی بیماری روانی با عنوان خودبیمار انگاری باشد.

افراد مبتلا به این بیماری همیشه گمان می‌کنند بیمار هستند و حتی مراجعه مکرر به پزشک‌‌های مختلف و قرار گرفتن در معرض آزمایش‌ها و معاینات مختلف و دریافت پاسخ مبنی بر سلامت بودن باز هم باور دارند که دچار بیماری هستند اما این بیماری در آنها تشخیص داده نشده است. این افراد معمولا به اختلال بیمارانگاری یا هیپوکندریا مبتلا هستند.

افراد مبتلا به این اختلال همواره در اضطراب از مبتلا بودن به یک بیماری خطرناک قرار دارند و در واقع عبارت بیمار بودن شدیدا در ذهن آنها حک شده است آنها به بیمار بودن خودشان  باور داشته و از این بابت مضطرب هستند. در واقع منشا اصلی این بیماری مشکلات روانی و استرس است

خود بیمارانگاری چیست؟

نام دیگر خود بیمارانگاری، اختلال اضطراب بیماری است. همانطور که گفته این شد این بیماری  یک اختلال روان‌شناختی است که طی آن فرد مبتلا به شیوه‌ای افراطی و غیرمنطقی نگران سلامتی خود است. این افراد به صورت معمول  علائم جسمانی معمول یا کم‌اهمیت را به‌عنوان نشانه‌های یک بیماری جدی یا کشنده ‌تفسیر کرده و ممکن است با هر تغییر جزئی در وضعیت بدنی خود، مانند سردرد یا درد عضلانی، به سرعت به دنبال تشخیص یک بیماری خطرناک باشند این درحالیست که دلایل پزشکی مشخصی برای نگرانی‌های این افراد وجود ندارد.

یک نکته مهم درباره این افراد آن است که با وجود مراجعه مکرر آنها به پزشکان اما نتایج آزمایش و تفسیر ارائه شده توسط پزشک  برای آنها قابل اعتماد و دارای اعتبار نیست. این افراد تردیدی ندارند که علائم بیماری‌شان نادیده گرفته شده یا به‌طور اشتباهی تشخیص داده شده‌اند. البته گروهی دیگر از مبتلایان به این بیماری هم هستند که اصولا به پزشکان اعتماد نداشته  و اصلا از خدمات پزشکی استفاده نمی‌کنند. برخی هم از ترس شنیدن خبر ابتلای خود به یک بیماری سخت از مراجعه به پزشک طفره می‌روند.

افراد مبتلا به این اختلال در صورتیکه نسبت به درمان به موقع خود اقدام نکنند با مشکلات بسیاری مواجه خواهند شد. اختلال در عملکرد شغلی، اختلال در امور روزمره و شخصی، اختلال در ارتباط با خانواده و دوستان، ابتلا به انواع بیماری‌های روانی و جسمی مانند: سردرد، اختلالات اضطرابی، اختلال شخصیتی و افسردگی، پرداخت هزینه‌های زیاد به دلیل مراجعه بی‌مورد و مکرر به پزشک و آزمایشگاه بخشی از  مشکلات این گروه از بیماران است.

زمان شروع این اختلال معمولا دوران نوجوانی یا جوانی است. همچنین این اختلال می‌تواند با سایر مشکلات روان‌شناختی مانند افسردگی یا اضطراب همراه باشد. درمان اختلال خودبیمار انگاری معمولاً شامل روان‌درمانی، به‌ویژه درمان شناختی-رفتاری (CBT) است که به فرد کمک می‌کند تا الگوهای تفکری منفی خود را شناسایی و اصلاح کند. در برخی موارد، داروهایی مانند  داروی ضدافسردگی‌ها ممکن است تجویز شود تا اضطراب و علائم افسردگی را کنترل کند. همچنین، آموزش‌های مربوط به مدیریت استرس و مراقبت از خود به فرد کمک می‌کند تا او بهتر بتواند با این اختلال کنار بیاید و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشد.

بیماری‌هایی که خودبیمار انگاران به آن حساسیتی بیشتری نشان می‌دهند

این گروه از بیماران معمولا نسبت به ابتلای خود به برخی از بیماری‌ها هراس بیشتری داشته و حساسیت بیشتری نشان می‌دهند. خود بیمار انگاری سرطان، خود بیمار انگاری ایدز، خودبیماری انگاری ام‌اس و در دوران شیوع کرونا خود بیمارانگاری ابتلا به کرونا معمول‌ترین قالب‌ها برای ترس از بیماری بودند.

علل ابتلا به خود بیمارانگاری

اگر چه هنوز علت ابتلا به این اختلال به طور دقیق مشخص نیست اما موارد بسیاری در ایجاد این اختلال دخیل هستند. از جمله عواملی که باعث بروز این اختلال در فر می‌شود شامل موارد زیراست:

الف) نقش خانواده در شکل گیری تفکرات فرد بسیار مهم و عمیق است. بنابراین والدینی که همواره نگران سلامتی خود یا اعضای خانواده هستند بیش از سایرین فرزندان خود را در معرض ابتلا به این اختلال قرار می‌دهند.  

ب) باور‌های فردی هم نقشی چشمگیر در ابتلا و تداوم این اختلال در فرد ایفا می‌کند. در  واقع مبتلایان به این اختلال  همواره مضطرب بوده و به دلیل وسواس فکری که درباره بیماری دارند نسبت به بیمار بودن خود باور کامل دارند و زمان زیادی را صرف شناسایی بیماری خود می‌کنند. این رفتار آنها تنها شامل مراجعه به پزشک هم نمی‌شود بلکه آنها در اینترنت ه درباره سلامتی و بیماری‌های مختلف به جستجو و مطالعه می‌پردازند موضعی که باعث تشدید بیماری در فرد می‌شود.

ج) تجارب گذشته هم یکی دیگر از عللی است که می‌تواند زمینه‌ساز ابتلای افراد  به اختلال خودبیمار انگاری شودمانند از دست دادن عزیزان یا ابتلای فرد یا افراد نزدیک به او به یک بیماری سخت در گذشته همچنین قرار گرفتن تحت خشونت نیز ممکن است در بزرگسالی منجر به بروز اختلال خود بیمار‌انگاری شود.

علائم ابتلا به خود بیماری‌انگاری کدام است؟

این اختلال هم مانند هر بیماری دیگری دارای علائمی است که شناسایی آنها می‌تواند به مراجعه برای درمان به موقع آن کمک کند. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نگرانی شدید فرد از بروز یک درد خفیف در بدن

نگرانی اشتباه از علائم و عملکرد طبیعی بدن

تداوم اضطراب فرد حتی بعد از مراجعه به پزشک و تایید سلامتی

هراس فرد از ابتلا به بیماری‌های خاصی که در خانواده او وجود داشته است

نگرانی مداوم فرد از احتمال به درگیر شدن با یک بیماری در آینده

اختلال در فعالیت‌های روزانه فرد به دلیل نگرانی مداوم از بیماری

مراجعه بیش از اندازه به پزشک و  انجام آزمایش‌های متعدد

خودداری از حضور در اماکن مختلف به دلیل ترس از مبتلا شدن به بیماری

جستجوی مداوم در اینترنت درباره بیماری‌های مختلف

عدم مراجعه به پزشک به دلیل هراس از شنیدن خبر یک بیماری سخت

چگونه خود بیمارانگاری را درمان کنید؟

خودبیمارانگاری یک بیماری روحی بوده و فرد مبتلا باید از خدمات یک روانشناس بهره بگیرد. برای درمان این اختلال از روش‌های روان درمانی و دارو درمانی (در صورت شدید بودن اختلال) استفاده می‌شود.

در زمانی که شدت این اختلال در فرد زیاد باشد، روانپزشک با تجویز دارو سعی خواهد کرد تا علائم این بیماری را در فرد کاهش دهد. البته مصرف این دارو‌ها بدون تجویز پزشک و به صورت خودسرانه عوارض بسیاری دارد و حتما باید با دز‌های مشخص و با نظر پزشک مصرف شوند.