درباره خدمات کتابفروشیها در زمان کرونا
مهدی فیروزان*
کمتر به یاد دارم که برای تصمیمگیری اینهمه مشورت و جستوجو و نظرسنجی کرده و با این حجم تردید و نگرانی دستوپنجه نرم کرده باشم؛ سؤالی بسیار ساده و جوابی بسیار سخت. سؤال این است که آیا فعالیت فروشگاههای زنجیرهای شهرکتاب در سراسر ایران را باید بر اثر شیوع کرونا متوقف کرد یا باید به فعالیت ادامه داد؟ در نظر اول تعطیلی یا توقف 79 فروشگاه در 39 شهر اگر یک الزام بهداشتی یا اخلاقی نباشد، قطعا با توجه به روند فزاینده بیماری امری منطقی است؛ ولی به محض ورود به فرایند بررسی برای تعطیلی با عوامل و متغیرها و حتی موانعی روبهرو میشوی که پای اراده برای تعطیلی را سست میکند. دست به نظرسنجی میزنی و توقعات مردم را جمعآوری میکنی؛ ناخودآگاه دچار تردید و دودلی میشوی. آیا توقف فعالیتهای کتابفروشان، فارغ از هیجانات و شور فزاینده به نفع مردم است؟ شاید گفته شود که جریان اقتصاد را میتوان متوقف کرد؛ هرچند بعید به نظر میرسد؛ اما قطعا جریان فرهنگ را نمیشود و نباید حتی موقتا تعطیل کرد. در این پیوند نظرسنجی شهرکتاب دستهبندی شده که مهمترین سرفصلهای آن را ذکر میکنم:
1. درحالیکه همه فضاهای فرهنگی فعالیت خود را متوقف کردهاند، تنها امکان مردم به غیر از رسانههای داخلی و خارجی و دیجیتالی، فروشگاههای کتاباند؛ فضاهای آرام و زیبا برای دانستن. ساعاتی را در آرامش سپریکردن و دور از هیاهوی نگرانکننده اخبار در لابهلای کتابها و صنایع دستی و آثار هنری و موسیقایی پرسهزدن و غم و نگرانی را به دست فراموشی سپردن. اینها ویژگیهای کتابفروشیهای بزرگ و متنوع است. خیلیها معتقدند که این تنها امکان فرهنگی باقیمانده را نباید از مردم گرفت. حتی اگر الزامات بسیاری داشته باشد.
2. روزهای بلند و اجبار برای در خانه ماندن شاید در روزهای اول عشقآفرین و جبران دوری روزهای گذشته میان اعضای خانواده باشد؛ اما سه یا چهار روزی که میگذرد، کلافهکننده میشود. کودکان و نوجوانان بیطاقت میشوند. باید جایی باشد که بتوان کتاب و کالای فرهنگی و اسباببازی و لوازم نقاشی و سرگرمی تهیه کرد. هرچند اکثر فروشگاههای کتاب ازجمله شهرکتاب نظام سفارش تلفنی را تقویت کردهاند؛ اما کتاب و محصولات فرهنگی نیاز به دیدن و لمسکردن و بوییدن و بازیکردن و انتخابکردن دارد و سفارشی نیست.
3. تقویت هرگونه عاملی که میان کتاب و فرهنگ و اندیشه با مردم فاصله بیندازد، ناصواب است. فروشگاههای کتاب باید تمام سعی خود را بکنند که فضای خود را بهداشتی و سالمسازی کنند، مواد ضدعفونی و امکان دستشستن را برای مراجعان به وفور فراهم کنند تا هم محیط کتابفروشی آلوده نباشد، هم کارکنان در سلامت فعالیت کنند و هم احساس پاکی و بیخطربودن را پدید آورند.
4. اهالی فرهنگ و دستاندرکاران کتاب و نشر و مطبوعات حتی به قیمت آنکه جان و سلامت خود را در معرض خطر قرار دهند، نمیخواهند میان مردم و تفکر و مطالعه جدایی افتد؛ آنهم در هنگامه نگرانی عمومی که بیشازپیش مطالعه و سرگرمی فرهنگی میتواند تعادلبخش باشد.
5. مخالفان بازبودن کتابفروشیها حدود 9.5 درصد کل نظرسنجی هستند. این گروه بیشتر مخالف خروج مردم از خانه هستند و موافق «خانهماندن» و «در خانه میمانیم»؛ اما احساس میکنند شهرکتاب و کتابفروشیها وسوسهانگیز هستند و قرق را میشکنند.
*************
معمولا هرچه بیشتر مطالعه و مشورت میکنی، تصمیمگیری راحتتر و بهدرستی نزدیکتر میشود؛ اما صادقانه بگویم با وجود اصرار خیلی از اهالی فرهنگ و علاقهمندان کتاب و اندیشه بر ادامه فعالیت کتابفروشیها، هنوز نمیدانم که باید چه کرد؟ باید شهرکتاب در این روزگار باز باشد یا بسته؟
*مدیرعامل مؤسسه شهرکتاب
کمتر به یاد دارم که برای تصمیمگیری اینهمه مشورت و جستوجو و نظرسنجی کرده و با این حجم تردید و نگرانی دستوپنجه نرم کرده باشم؛ سؤالی بسیار ساده و جوابی بسیار سخت. سؤال این است که آیا فعالیت فروشگاههای زنجیرهای شهرکتاب در سراسر ایران را باید بر اثر شیوع کرونا متوقف کرد یا باید به فعالیت ادامه داد؟ در نظر اول تعطیلی یا توقف 79 فروشگاه در 39 شهر اگر یک الزام بهداشتی یا اخلاقی نباشد، قطعا با توجه به روند فزاینده بیماری امری منطقی است؛ ولی به محض ورود به فرایند بررسی برای تعطیلی با عوامل و متغیرها و حتی موانعی روبهرو میشوی که پای اراده برای تعطیلی را سست میکند. دست به نظرسنجی میزنی و توقعات مردم را جمعآوری میکنی؛ ناخودآگاه دچار تردید و دودلی میشوی. آیا توقف فعالیتهای کتابفروشان، فارغ از هیجانات و شور فزاینده به نفع مردم است؟ شاید گفته شود که جریان اقتصاد را میتوان متوقف کرد؛ هرچند بعید به نظر میرسد؛ اما قطعا جریان فرهنگ را نمیشود و نباید حتی موقتا تعطیل کرد. در این پیوند نظرسنجی شهرکتاب دستهبندی شده که مهمترین سرفصلهای آن را ذکر میکنم:
1. درحالیکه همه فضاهای فرهنگی فعالیت خود را متوقف کردهاند، تنها امکان مردم به غیر از رسانههای داخلی و خارجی و دیجیتالی، فروشگاههای کتاباند؛ فضاهای آرام و زیبا برای دانستن. ساعاتی را در آرامش سپریکردن و دور از هیاهوی نگرانکننده اخبار در لابهلای کتابها و صنایع دستی و آثار هنری و موسیقایی پرسهزدن و غم و نگرانی را به دست فراموشی سپردن. اینها ویژگیهای کتابفروشیهای بزرگ و متنوع است. خیلیها معتقدند که این تنها امکان فرهنگی باقیمانده را نباید از مردم گرفت. حتی اگر الزامات بسیاری داشته باشد.
2. روزهای بلند و اجبار برای در خانه ماندن شاید در روزهای اول عشقآفرین و جبران دوری روزهای گذشته میان اعضای خانواده باشد؛ اما سه یا چهار روزی که میگذرد، کلافهکننده میشود. کودکان و نوجوانان بیطاقت میشوند. باید جایی باشد که بتوان کتاب و کالای فرهنگی و اسباببازی و لوازم نقاشی و سرگرمی تهیه کرد. هرچند اکثر فروشگاههای کتاب ازجمله شهرکتاب نظام سفارش تلفنی را تقویت کردهاند؛ اما کتاب و محصولات فرهنگی نیاز به دیدن و لمسکردن و بوییدن و بازیکردن و انتخابکردن دارد و سفارشی نیست.
3. تقویت هرگونه عاملی که میان کتاب و فرهنگ و اندیشه با مردم فاصله بیندازد، ناصواب است. فروشگاههای کتاب باید تمام سعی خود را بکنند که فضای خود را بهداشتی و سالمسازی کنند، مواد ضدعفونی و امکان دستشستن را برای مراجعان به وفور فراهم کنند تا هم محیط کتابفروشی آلوده نباشد، هم کارکنان در سلامت فعالیت کنند و هم احساس پاکی و بیخطربودن را پدید آورند.
4. اهالی فرهنگ و دستاندرکاران کتاب و نشر و مطبوعات حتی به قیمت آنکه جان و سلامت خود را در معرض خطر قرار دهند، نمیخواهند میان مردم و تفکر و مطالعه جدایی افتد؛ آنهم در هنگامه نگرانی عمومی که بیشازپیش مطالعه و سرگرمی فرهنگی میتواند تعادلبخش باشد.
5. مخالفان بازبودن کتابفروشیها حدود 9.5 درصد کل نظرسنجی هستند. این گروه بیشتر مخالف خروج مردم از خانه هستند و موافق «خانهماندن» و «در خانه میمانیم»؛ اما احساس میکنند شهرکتاب و کتابفروشیها وسوسهانگیز هستند و قرق را میشکنند.
*************
معمولا هرچه بیشتر مطالعه و مشورت میکنی، تصمیمگیری راحتتر و بهدرستی نزدیکتر میشود؛ اما صادقانه بگویم با وجود اصرار خیلی از اهالی فرهنگ و علاقهمندان کتاب و اندیشه بر ادامه فعالیت کتابفروشیها، هنوز نمیدانم که باید چه کرد؟ باید شهرکتاب در این روزگار باز باشد یا بسته؟
*مدیرعامل مؤسسه شهرکتاب