خانه سینما پناهگاه زنان مورد آزار جنسی می‌شود؟

بهناز شیربانی: صحبت‌های بی‌پروای زنان ایرانی که مدت‌هاست مورد تجاوز و آزار جنسی، به‌ویژه در محیط کار قرار گرفتند، روز به ‌روز ابعاد بیشتری از این واقعه را نمایان می‌کند. بعد از جنبش جهانی من هم یا «می تو» در سال 2017، زنان بی‌شماری در سراسر دنیا درباره تجربیات آزارشان صحبت کردند و بدون شک در این میان وقتی نوبت به زنان تأثیرگذار و چهره می‌رسد، این موج عظیم‌تر می‌شود. جنبش می‌ تو به مرور به ایران هم رسید و در کشوری که اساسا صحبت‌کردن درباره مسائلی از این دست تابو محسوب می‌شود، افراد انگشت‌شماری دست به افشاگری زدند و درباره تجربیاتشان نوشتند و به میان آمدن نام آزارگران جنسی که اتفاقا برخی از آنها از چهره‌های شناخته‌شده و فرهنگی کشور محسوب می‌شوند، این موضوع را چشمگیرتر کرد. اما به‌تازگی با افشاشدن نام یکی از بازیگران مطرح سینمای ایران به عنوان آزارگر جنسی، جمعی از زنان سینماگر ایران خواستار تشکیل کمیته‌ای مستقل در خانه سینما شدند؛ کمیته‌ای متشکل از کسانی که در مورد مسئله خشونت جنسی و جنسیتی آموزش دیده باشند و کارشان بررسی جرائم این حوزه باشد.

 ترانه علیدوستی از بازیگران مطرح سینمای ایران و یکی از امضاکنندگان این بیانیه، در گفت‌وگویی با اشاره به لزوم نوشتن این بیانیه، تأکید کرد تعداد بی‌شماری از روایت‌های تکرارشونده، وضعیت وحشتناکی را به وجود آورده و سکوت هولناک همکاران عزیزمان در سینما، ما را شگفت‌زده کرده و نیاز به یک حرکت جمعی بود. او در بخشی از صحبت‌هایش به متولی پیگیری مطالبات زنان اشاره کرد و افزود: «خانه سینما اساسا جایی است که انواع اختلاف‌ها را بین سینماگران حل می‌کند و نقش حکم دارد و نمی‌دانم حکمی که می‌دهد وجاهت قانونی دارد یا خیر؟ یا تا چه حد اجرائی است؟ اما می‌تواند از گزینه‌هایی باشد که به این ماجرا می‌پردازد. این موضوع هم می‌تواند مثل هر اختلاف دیگری، نهاد رسیدگی داشته باشد تا از هویت راوی حفاظت کند و دو آدم را با هم روبه‌رو و میانجیگری نکند و باید با تحقیق و قدم‌های شمرده کار کرد و خانه سینما می‌تواند گزینه خوبی برای این حرکت باشد یا هر نهاد مستقل دیگری». این بیانیه از یک سو با تحسین چهره‌ها روبه‌رو شد و برخی مانند بابک کریمی، امیر جدیدی و... در شبکه‌های اجتماعی از آن استقبال کردند. همچنین رضا کیانیان در صفحه شخصی‌اش نوشت: «من رضا کیانیان از این بیانیه حمایت می‌کنم، با یادآوری چند نکته: 1-آزار و اذیت زنان فقط محدود به جامعه سینمایی نیست، بلکه به عنوان گوشه‌ای از جامعه ماست. متأسفانه زن به محض بیرون‌آمدن از خانه، غالبا با نگاه‌های حریص، متلک‌های جنسی، دست‌درازی‌های شهوت‌آمیز و نهایتا و بعضا دزدیدن و تجاوزکردن و رهاکردن، روبه‌روست. در شرکت‌های تجاری، بازار، بیمارستان، مترو، تاکسی، اتوبوس و مکان‌های عمومی این جریان وجود دارد. فقط در سینما خبری‌تر و بزرگ‌تر می‌شود. چون سینما بزرگ‌ترین و فراگیرترین رسانه است. 2-یک مقایسه کوچک بین آمار طلاق در جامعه که به گزارش خبرگزاری تسنیم از سه ازدواج، یک طلاق وجود دارد. در سینما این آمار بسیار بسیار پایین‌تر است. اما وقتی در سینما یک طلاق اتفاق می‌افتد، چنان رسانه‌ای و بزرگ می‌شود که بقیه اخبار را می‌پوشاند! 3- راه‌حل این بیانیه ایجاد یک کمیته بررسی (که اکثریت‌شان با زنان باشد) در خانه سینماست؛ به نظر من اکثریت زنان مشکلی حل نمی‌کند. حضور وکلای خبره و فهمیده و دردآشنا مهم‌تر از اکثریت زنان رنج‌دیده است». جعفر گودرزی، رئیس انجمن منتقدان نیز در گفت‌وگو با «شرق» در پاسخ به این پرسش که اساسا خانه سینما می‌تواند متولی بررسی رسیدگی به پرونده زنان سینماگر باشد یا خیر؟ گفت: «در چند دوره مسائلی از این دست مطرح شده است، اما به امان خدا رها شد و با راه‌افتادن دوباره جریان، نیاز است تا سازوکار درستی از سمت خانه سینما یا سازمان سینمایی برای آن در نظر گرفته شود. به نظر می‌رسد تشکیل کمیته یا واحد حقوقی برای رسیدگی به چنین پرونده‌هایی کاملا نیاز است و در صورت به وجود آمدن چنین شرایطی فردی که مورد آزار قرار گرفته می‌داند باید به کجا مراجعه کند و از آن مهم‌تر این است که نهاد مربوطه پیگیر امور باشد و نتیجه‌ای حاصل شود و قطعا همین موضوع عامل بازدارنده‌ای خواهد بود تا افکار عمومی متوجه شود که به چنین موضوعاتی رسیدگی جدی می‌شود. هرچند باید این نکته را اضافه کرد که چنین فضایی فقط مختص سینما نیست و در کل جامعه وجود دارد». او در پاسخ به این پرسش که دلیل عدم رسیدگی به چنین مواردی تا به امروز چه بوده؟ گفت: «وقتی با خانم میرشمسی صحبت می‌کردم، سؤال من هم این بود که چرا بعد از تجربه این موضوعات تلخ در سال 93 و آزاری که متوجه ایشان شده است، صحبتی نکرده؟ پاسخ دادند که همان سال با تهیه‌کننده و کارگردان پروژه این موضوع را در میان گذاشته ولی متهم به حاشیه‌ساختن شده است! و او سعی کرده از این فضا فاصله بگیرد. مشکل اصلی هم همین است که در نبود نهادی که متولی رسیدگی به چنین پرونده‌هایی شود، فرد آزاردیده نمی‌داند باید برای مطرح‌کردن این موضوع به کجا مراجعه کند و قطعا در صورت ایجاد چنین فضایی از بسیاری از اتفاقات بد پیشگیری می‌شود». او ادامه داد: «به هر حال یکی از وظایف خانه سینما حمایت از صنوف و اعضایش است. قطعا باید کار عملیاتی و اجرائی انجام شود و اعضا بدانند که اگر با چنین مسائلی روبه‌رو شدند، جایی هست که از آنها حمایت می‌کند. به نظرم نیاز است تا در جامعه یا صنوف سینمایی به جای خالی اخلاق نگاه دیگری داشته باشیم. جای خالی اخلاق در عرصه سینما و اجتماع ناشی از سوءمدیریت است. قطعا سرمنشأ بسیاری از بی‌اخلاقی‌ها و هتک حرکت‌ها همین موضوع است و اگر مدیریت درستی وجود داشته باشد، بسیاری عرصه را برای تاخت‌و‌تاز و جولان فراهم نمی‌بینند و این مسائل هم اتفاق نمی‌افتد». همچنین کاظم غریب‌آبادی، معاون امور بین‌الملل قوه قضائیه، در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی حقوق بشر، ضمن تأکید بر کرامت انسانی و حفظ حریم خصوصی افراد و ضرورت ایجاد امنیت روانی و شخصیتی برای زنانی که خواهان فعالیت در عرصه اجتماعی و فرهنگی هستند، از «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهادهای صنفی در حوزه سینما خواست تا سازوکارهایی را طراحی کنند که زنان بتوانند بدون دغدغه در حوزه سینما فعالیت کنند و چنانچه با هرگونه خشونتی مواجه شدند، فورا به آن رسیدگی شود».