گسترش ناتو، فرصتی برای باج‌گیری ترکیه

روز پنجشنبه 29 اردیبهشت رهبران فنلاند و سوئد تحت شرایط خاص برای مذاکره درخصوص پیوستن کشورهای متبوع خود به ناتو به واشنگتن سفر کردند. یک روز قبل از این سفر، ترکیه دومین نیروی مسلح عضو ناتو، با رأی منفی به آغاز مذاکرات در بروکسل، رسما با ورود آنها مخالفت کرد. با این حال، پذیرش درخواست هلسینکی و استکهلم مستلزم موافقت یکپارچه 30 کشور عضو پیمان آتلانتیک شمالی است و با وجود ماهیت تاریخی، با مشکلات غیرمنتظره‌ای روبه‌رو خواهد شد. با توجه به کیفیت پایین روابط ترکیه با دو کشور اسکاندیناوی، رأی وتوی ترکیه جای تعجب ندارد. از‌جمله دلایل ترکیه برای رأی وتو، اعطای پناهندگی سیاسی به‌ویژه توسط استکهلم به اعضای پ‌ک‌ک، حزب کارگران کردستان که از سال 1984 یک سازمان تروریستی تلقی می‌شود و اعضای شبکه گولنیست متهم به سازماندهی کودتا در جولای 2016 علیه رئیس‌جمهور ترکیه است. مدت‌هاست آنکارا بدون نتیجه خواستار استرداد 33 متهم به تروریسم توسط دادگستری ترکیه شده است. یکی دیگر از موارد مورد اختلاف، حمایت سوئد و فنلاند از یگان‌های مدافع خلق YPG و شاخه نظامی پ‌ک‌ک است. ترکیه همچنین خواهان لغو تحریم تسلیحاتی است که از سال 2019 به‌ دلیل حملات مکرر ترکیه به کردها در جریان درگیری سوریه، توسط این دو کشور اعمال شده است. اردوغان در اظهاراتی می‌گوید: «تا برطرف‌نشدن نگرانی‌های موجه ترکیه، عضویت سوئد امکان‌پذیر نیست. اگر مایل هستید در صورت تجاوز، دومین ارتش ناتو از شما دفاع کند، باید این واقعیت را بپذیرید». در صورت توجیه وتو با موضوع امنیت، بعید نیست که موضع ضد کُرد در خدمت اهداف سیاسی داخلی نیز باشد؛ زیرا مخالفت با پ‌ک‌ک در ترکیه به صورت یکپارچه است. حتی اگر تلاش‌های آنکارا برای میانجیگری میان کی‌یف و مسکو تاکنون با شکست مواجه شده باشد، ترکیه به‌طور انکارناپذیری نقش مهمی در اتحاد پیمان آتلانتیک شمالی ایفا می‌کند. با این حال، پاسخ به باج‌خواهی ترکیه از طرف اعضای آینده بدیهی نیست. فنلاند با بیانات وزیر امور خارجه «هرگونه معامله» با اردوغان را رد کرده و سوئد که محل سکونت جمعیت کثیری از کُردهاست، مدتی است شاهد بحث‌های غیرمنتظره درباره استقلال سیاست خارجی کشور است. آیا سودمندی ترکیه از لحاظ دفاعی، ارزش بازنگری در سیاست‌های آن کشور در قبال کُردها را دارد؟ آیا تأمین امنیت توسط ناتو برای کشوری که به دفاع از حقوق بشر افتخار می‌کند، ارزش تسلیم‌شدن را دارد؟ تسلیم در برابر آنچه آنکارا دیکته می‌کند به بهای انکار اعتقادات خود، آخرین نمونه از معضلی است که اروپایی‌ها همواره در رابطه با ترکیه با آن مواجه بوده‌اند. تا به حال آنکارا همواره پیروز بوده است، همان‌طور که سابقه بحران مهاجرت در سال 2015 تأکیدی بر این مدعاست. با این حال، احتمال دارد این موضوع امروز صادق نباشد، چراکه ترکیه به طرز عجیبی تمایل خود را به گشایش روابط نشان داده است. اردوغان به عادی‌سازی روابط با ایالات متحده که از حامیان سرسخت عضویت فنلاند و سوئد در ناتو است، نیاز دارد. پس از دستیابی به سامانه ضدهوایی اس-400 روسیه، ترکیه از برنامه خرید جنگنده اف-35 منع شد، ولی اکنون امکان خرید اف-16های آمریکایی را پیدا کرده و مایل به تسریع در خرید است. علاوه‌براین، به دلیل مشارکت در جنگ اوکراین به نفع کی‌یف، ترکیه با تحویل پهپادهای بایراکتار که در برتری فنی ارتش اوکراین تعیین‌‌کننده بوده است، توقع نوعی پاداش را دارد. این موضوع بیانگر این است که بار دیگر ترکیه از وزنه سیاسی خود در ناتو برای اعمال فشار بر ایالات متحده استفاده می‌کند. کاخ سفید با آگاهی از خطرات محتمل، آماده گفت‌وگو است. توقف مذاکرات درخصوص پیوستن کشورهای اسکاندیناوی به ناتو، یا تسریع و تسلیم در برابر خواسته‌های ترکیه برخلاف میل رابرت منندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنا و منتقد سرسخت اردوغان، از معضلاتی است که کاخ سفید با آن دست‌به‌گریبان است. برای رئیس‌جمهور ترکیه به عنوان یک سیاست‌مدار خبره، استفاده از حق وتو در ناتو یک مانور دو سر بُرد است که نه‌تنها به او فرصت کسب امتیازاتی در سطح بین‌المللی را می‌دهد، بلکه بیش از هر چیز باعث تقویت وجهه‌اش به عنوان یک رهبر قوی در صحنه داخلی درست یک سال قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری می‌شود. اردوغان با مخالفت با گسترش ناتو و تحمیل شرایط خود، بر قدرت منحصربه‌فرد خود صحه می‌گذارد. بدون شک دولت‌های قبلی ترکیه عضویت سوئد و فنلاند را بدون قید و شرط می‌پذیرفتند و بر همین مبناست که او «خطای» ترکیه در سال 1980 را با دادن رأی مثبت به بازگشت یونان به ناتو و تقویت آن کشور علیه منافع ترکیه یادآور می‌شود. اردوغان در این دام نخواهد افتاد. حتی اگر شهرت وی به عنوان یک سیاست‌مدار مشکل‌ساز بین‌المللی لکه‌دار شود، در مقابل دستاورد انتخاباتی او، وجهه یک رئیس دولت مستقل در مقابل غرب را برای ترکیه به ارمغان خواهد آورد.