شرایط جسمانی زندانی‌ها در زندان، ایمن است؟

 زندان و شرایط زندانی، همیشه مورد نقد بسیاری از فعالان سیاسی و حقوق بشری بوده است، از نگهداری زندانی بیش از ظرفیت زندان‌ها تا مناسب‌نبودن تغذیه و بهداشت آنها، موضوعی که حتی نعمت احمدی، وکیل پایه‌یک دادگستری هم به آن اشاره می‌کند که تقریبا در ایران زندانی نداریم که به میزان استانداردی که ساخته شده در آن زندانی نگهداری شود.

کافی‌نبودن مکان نگهداری زندانی‌ها تأثیر مستقیم در بهداشت آنها خواهد داشت که در کنار آن طبق بسیاری از گزارش‌های داخل زندان، در اغلب موارد زندانی‌ها غذای مناسبی هم دریافت نمی‌کنند که همین منجر به برخی بیماری‌های جسمانی در آنها می‌شود یا باعث شدت بیماری زمینه‌ای آنها خواهد شد. احمدی همچنین به این موضوع اشاره می‌کند که اگر قرار باشد زندانی‌ها فقط از جیره داخل زندان استفاده کنند در اندک زمانی کمبود انواع و اقسام ویتامین‌ها به بدنشان آسیب می‌زند، مثلا موهایشان می‌ریزد، دندان‌هایشان مشکل پیدا می‌کند، کبدشان دچار بیماری می‌شود، البته برای زندانی‌های عمومی استفاده از پزشک آزاد و خارج از زندان تا حدی رعایت می‌شود و در زمان بیماری زندانی، اگر فرد مال و منالی داشته باشد می‌تواند از پزشک آزاد استفاده کند ولی برای زندانی سیاسی شرایط معمولا متفاوت است.

البته طی سال‌های گذشته مواردی از شدت بیماری برخی زندانی‌ها رسانه‌ای شد، همچون شرایط بکتاش آبتین، شاعر و فیلمساز و از اعضای کانون نویسندگان که در حال گذراندن حکم شش سال زندان بود، خبر از وخامت حالش به دلیل ابتلا به کووید در زندان منتشر شد که نهایتا فوت شد، یا در زمان زندانی‌شدن شارمین میمندی‌نژاد، مؤسس جمعیت امام علی، به دلیل وجود بیماری زمینه‌ای انتقادهایی از عدم شرایط مناسب او منتشر شد که بعد از آزادی با قید وثیقه، بسیاری می‌گفتند با پای سالم به زندان رفت و حالا با واکر بیرون آمده است. اما چندی پیش محمدمهدی حاج‌محمدی، عضو شورای عالی قوه قضائیه درمورد شرایط سلامت زندانی‌ها گفته بود: سلامت زندانیان اولویت ماست و به‌طور مستمر سلامت زندانیان طبق دستورالعمل‌های بهداشتی و درمانی پایش می‌شود. با وجود این برخی زندان‌ها در کشورهای دیگر مثل زندان کامیتی در کنیا یا زندان بوتیرکا در روسیه هم هستند که به دلیل شرایط نامناسب همیشه مورد نقد سازمان‌های بین‌المللی حقوق بشری بوده‌اند.

کمبود قانون نداریم

نعمت احمدی‌نسب، وکیل پایه‌یک دادگستری و عضو کانون وکلای مرکز، درمورد حقوق سلامت جسمانی زندانی در داخل زندان می‌گوید: توجه کنید که طولانی‌ترین مواد قانونی را ما در آیین‌نامه سازمان زندان‌ها داریم که در آن شرایط زندان، زندانی، بازداشتگاه، نحوه تفکیک جنسیتی و اتهامی و... کامل شرح داده شده، در واقع آیین‌نامه زندان‌ها کامل و پر و پیمان است. ورود زندانی به زندان به این شکل است که اول بیماری‌های او تشخیص داده می‌شود و در بهیاری زندان بیماری زمینه‌ای، مزمن و واگیری فرد بررسی می‌شود، بعد در جایی به اسم قرنطینه نگهداری می‌شود. حتی ما بیمارانی داریم که از پزشکی قانونی نامه دارند که به دلیل بیماری تحمل و توان حبس را ندارند و با تأیید پزشکی قانونی معاف می‌شوند و مجازات شکل دیگر به خود می‌گیرد. در کل اگر بخواهم به این قوانین اشاره کنم، باید باز هم تأکید کنم که خوشبختانه کمبود قانونی نداریم و حتی گاهی لبریز از قوانین هستیم ولی بحث این است که در اجرای همین قوانین مشکل داریم.

در معرض آسیب بودن از هر جهت وجود دارد

احمدی به بیماری زندانی‌ها و شرایط بعد از بیمارشدن آنها اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: این یک حقیقت است که زندان، زندان است، یک محیط بسته که احتمال در معرض آسیب‌بودن از هر نظر وجود دارد، از نظر تغذیه یک جیره مشخصی به افراد می‌دهند که آن هم همه کالری‌های مورد نیاز بدن را تأمین نمی‌کند، البته آنجا فروشگاه است و افراد می‌توانند مواد خوراکی بخرند، اما موضوع این است که همه توان خرید را ندارند، موضوع دیگر این است که در زندان محیط بسته است، حتی بیماری بین زندانیان وجود دارد که به آن «پتو» می‌گویند، وسایلی که در زندان می‌دهند مثل موکت، پتوی سربازی و زیرانداز باعث بیماری ریوی می‌شود. البته در سربازخانه‌ها هم این موضوع وجود دارد ولی سربازها معمولا جوان هستند و هواخوری مرتب دارند و در فضای باز قرار می‌گیرند. در داخل زندان هم از نظر شرایط نگهداری تقریبا در ایران زندانی نداریم که به میزان استانداردی که ساخته شده در آن زندانی نگهداری شود؛ برای مثال در فلان شهر یک زندان با جای نگهداری برای هزار زندانی ساخته شده که آن هم یک فضای عمومی، نگهداری و... دارد ولی همیشه بیش از حد مجاز در آن زندانی نگهداری می‌شود، در واقع هیچ‌یک از زندان‌های ما به میزان استاندارد زندانی نگه نمی‌دارند.

زندانی‌ها کالری کافی دریافت نمی‌کنند

این وکیل اضافه می‌کند: بیماری‌های ویروسی با ارتباط برقرارکردن افراد باعث واگیر می‌شود، در کنارش کمبود ویتامین مواد خوراکی که مشکلاتی را برای بدن زندانی ایجاد می‌کند، حال در نظر بگیرید که بخشی از زندانی‌ها جزء نان‌آوران خانه محسوب می‌شوند که خودشان در زندان هستند و خانواده هم از نان‌آور محروم است و کسی نیست تا پولی به او بدهد تا تغذیه مناسب داشته باشد، از طرف دیگر فرد داخل زندان هم اگر قرار باشد فقط از جیره داخل زندان استفاده کند، در اندک زمانی کمبود انواع و اقسام ویتامین‌ها به بدنش آسیب می‌زند، مثلا موهایش می‌ریزد، دندان‌هایش مشکل پیدا می‌کند، کبدش دچار مشکل می‌شود، البته برای زندانی‌های عمومی این موارد تا حدی رعایت می‌شود و در زمان بیماری زندانی، اگر فرد مال و منالی داشته باشد می‌تواند از پزشک آزاد استفاده کند ولی برای زندانی سیاسی همه‌چیز به نظر بازجو، دادیار، قاضی و... که ناظر بخش‌های امنیتی هستند بستگی دارد که آنجا مقررات ویژه دارد و عمدتا می‌بینیم خواسته زندانی که می‌خواهد به پزشک آزاد اعزام شود، پذیرفته نمی‌شود تا خارج از زندان درمان شود، نمونه آن آقای بکتاش آبتین که سال گذشته کرونا گرفت و فوت کرد و علیرضا رجایی که در داخل زندان بیماری او تشخیص داده شد و باید به خارج از زندان اعزام می‌شد ولی یک چشمش تخلیه شد.

احمدی می‌گوید: در ماده ۲۹۴ قانون آیین دادرسی کیفری که درمورد خدمات درمانی به فرد بیمار است که در قانون کامل به آن پرداخته شده، الان هر پرونده‌ای را که وکیل بخواهد پیگیری کند ابزار قانونی آن وجود دارد، ما از دهه‌های ۱۳۰۰ قوانین داریم یعنی بیش از صد سال است که ما برای همه‌چیز قانون داریم و فقط در اجرای آن مشکل داریم. الان اگر فردی در بخش عادی زندان دچار بیماری لاعلاج یا سخت باشد، در جریان حبس یا به حبس نمی‌رود یا از آن کاسته می‌شود، عدم توان تحمل حبس بیمار و ضعف جسمانی کامل در قانون آمده و شرح دقیقی دارد که زندانی می‌تواند از آن استفاده کند.