دست بسته انجمن‌ها برای اطلاع‌رسانی در حوزه بیماری‌های مقاربتی
ابتلا به بیماری‌های مقاربتی در ایران به دلیل نابرابری و ناآگاهی رو به افزایش است
وقتی زنان و مادران مبتلا به اچ‌آی‌وی در انجمن «احیا» جمع شدند تا خدماتی دریافت کنند، برای کاهش بار منفی و انگ بیماری به آنها عنوان «مادران حامی سلامت» داده شد. از میان این مادران حامی سلامت، تعدادی در خانه‌های دیگران نظافتچی یا حتی بی‌کار بودند.
وقتی زنان و مادران مبتلا به اچ‌آی‌وی در انجمن «احیا» جمع شدند تا خدماتی دریافت کنند، برای کاهش بار منفی و انگ بیماری به آنها عنوان «مادران حامی سلامت» داده شد. از میان این مادران حامی سلامت، تعدادی در خانه‌های دیگران نظافتچی یا حتی بی‌کار بودند. انجمن احیای ارزش‌ها همراه با مشخص‌کردن کمک‌هزینه به‌ازای تعداد فرزندانشان که آنها نیز با ویروس اچ‌آی‌وی زندگی می‌کردند، امکانات و تجهیزاتی برای مهارت‌آموزی و خودکفایی مثل کار خیاطی یا بافندگی فراهم کرد. زنانی هم به کار دوخت‌و‌دوز تمایل نداشتند، کمک‌هزینه و سرمایه اولیه‌ای برای شروع کاری کوچک دریافت کردند. زنانی که از طریق همسرشان به ویروس اچ‌آی‌وی مبتلا شده و حالا همسرشان را در اثر همین ویروس از دست داده‌اند و باید فرزندانشان را به تنهایی با وجود داشتن بیماری و ضعف حاصل از مصرف دارو بزرگ کنند یا کمک‌خرجی برای همسر بیمار، زمین‌گیر و خانواده کم‌درآمدشان باشند، شرایط زندگی و امرار معاش آنها بسیار سخت است. به خاطر بیماری جذب نمی‌شوند یا از آنها کارت سلامت می‌خواهند. زنی که مبتلا به «اچ‌آی‌وی» بوده و ناچار است برای تأمین مخارج زندگی‌اش با شرکت‌های نظافتی کار کند، از او آزمایش کامل سلامتی خواسته‌اند. اگر خودش هم به حکم اخلاق از بیماری‌اش بگوید فوری اخراج می‌شود. داروهای مصرفی آنها در طول ماه باعث شده توان و نیروی کافی برای کارهای سخت و طولانی در روز نداشته باشند و نیازمند دریافت حمایت‌های بهداشتی- درمانی، غذایی، مالی و... باشند.
محروم از آموزش و بهداشت در مناطق دور
انجمن احیا حدود 100 نفر از این زنان مبتلا به اچ‌آی‌وی و فرزندانشان را مورد حمایت قرار داده و با گروه درمانی و ارائه خدمات روان‌شناسی، برای استقلال مالی، خودکفایی و حل پاره‌ای از مشکلاتشان اقدام می‌کند، بااینحال این زنان همچنان مشکلات زیادی دارند. امکان رفتن به دندان‌پزشک و دریافت بسیاری از خدمات تخصصی پزشکی را ندارند. آنها با وجود داشتن بیمه سلامت، از حمایت درمانی خاصی برخوردار نیستند. تعدادی از زنانی که با اچ‌آی‌وی مثبت روزگار می‌گذرانند، در گفت‌وگو با خبرنگار «شرق» از مکمل‌های دارویی و داروهای تاریخ مصرف گذشته‌ای که از مراکز بیماری‌های رفتاری دریافت می‌کنند، انتقاد داشتند و آنها با وجود انتشار خبر و رسانه‌ای‌شدن مشکلاتشان، هیچ پاسخ، جوابیه یا وعده‌ای برای رفع مشکلاتشان از وزارت بهداشت دریافت نکردند. در این بین انجمن‌های مردمی که در حوزه بیماران اچ‌آی‌وی‌مثبت به‌ویژه زنان و کودکان مبتلا فعالیت می‌کنند، انگشت‌شمار و محدود هستند. «خانه خورشید» به‌عنوان موفق‌ترین انجمن در حوزه فعالیت‌های درمانی و غیردرمانی به زنان مبتلا به اچ‌آی‌وی و زنان آسیب‌دیده یا درگیر سوءمصرف مواد مخدر به دلیل داشتن مشکلات مالی و اعمال فشارهای جانبی از سوی نهادهای دیگر تعطیل شد.
گله از اعمال فشار بر فعالیت‌های داوطلبانه
حالا انجمن احیا با فعالیت‌های داوطلبانه در حوزه اطلاع‌رسانی و پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی مثل «اچ‌آی‌وی» و «اچ پی وی» و نیز توانبخشی کودکان نیازمند و دارای معلولیت، افزون بر مشکلات مالی و حمایتی با فشارهایی از جانب دستگاه‌های دولتی نیز روبه‌رو است. انجمن «توانیاب» مطابق با سن طلایی کودک، خدمات فیزیوتراپی، کاردرمانی و توانبخشی دارند تا جلوی پیشرفت معلولیت یا کم‌توانی کودک را در سال‌های ابتدایی زندگی‌اش بگیرند. آنها سراغ مناطق محروم، زاغه‌نشین، حلبی‌آباد یا افراد آسیب‌دیده و محرومان زیادی مانند زنان و کودکانی می‌روند که به دلیل فقر و فاصله طبقاتی، امکان پیگیری‌های درمانی، غربالگری و مهم‌تر از همه توانبخشی برایشان مقدور نیست. در این مناطق با بیماری‌های مقاربتی و الفبای پیشگیری آشنا نیستند. اهالی این انجمن از سنگ‌اندازی، محدودیت و فشارهای مضاعف بر انجمن‌ها و فعالان مدنی که نسبت به آموزش و افزایش اطلاع‌رسانی در حوزه خودمراقبتی و پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی تلاش می‌کنند، نگران و گله‌مند هستند... .
افزایش تعداد ناظران بر عملکرد نهادهای مدنی
«خسرو منصوریان» از پیش‌کسوتان حرکت‌های ان‌جی‌او در ایران با اشاره به محدودیت‌های اعمال‌شده بر حرکت‌های خودجوش و مفید انجمن‌های مردمی در حوزه کنترل یا پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، به خبرنگار «شرق» می‌گوید: متأسفانه هرچه جلوتر رفتیم، فضای کار برای انجمن‌های مردمی نسبت به گذشته بسیار بسته و سخت‌تر شده است، درحالیکه انجمن‌ها در فضای باز می‌توانند روبه‌جلو و مؤثر باشند. عالی‌ترین مرجع صدور فعالیت ان‌جی‌او و انجمن‌های ایران در 25، 30 سال گذشته، تنها اطلاعات ناجا بود و وزارت کشور در این زمینه وارد نمی‌شد. آن زمان فرد فهمیده، واقع‌بین و روشنفکری مثل سردار «کلانتری» توانست با مطرح‌کردن مسئله مجوز نزد مقامات عالی کشور، فضا را برای حرکت‌های مردمی باز و دین خودش را به مملکتش ادا کند. اکنون سؤال این است که آیا از آن زمان تا به امروز تعداد این‌گونه مدیران در بدنه حاکمیت رو به کاهش بوده یا افزایش؟ به نظر می‌رسد دغدغه مسئولان برای کاهش آسیب‌های اجتماعی کمتر شده است».
دولت یک ریال کمک نمی‌کند، اما نظارت و اعمال فشار دارد
به گزارش خبرنگار «شرق»، نمونه و مصداقی از سخت‌گیری نسبت به تشکل‌های مردمی، تهیه و تصویب پیش‌نویس «قانون تشکل‌های اجتماعی» در مرکز پژوهش‌های مجلس بوده که در یکی از ماده‌های این پیش‌نویس استعلام از «سازمان بازرسی کل کشور»، نظر مثبت «شوراهای ملی»، «استانی»، «محلی» و استعلام از «وزارت خارجه» را یکی از شروط اصلی اعطای مجوز اعلام کرده است. در بند دیگری از این پیش‌نویس «قانون تشکل‌های اجتماعی» استعلام از نیروی انتظامی، وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه برای داشتن صلاحیت عمومی به عنوان شرط اعطای مجوز عنوان شده است. اطلاعات سپاه در قانون جدید، جایگزین وزارت دادگستری شده است. «منصوریان» مؤسس انجمن حمایت و یاری انجمن آسیب‌دیدگان اجتماعی با انتقاد از برخی مفاد این پیش‌نویس تأییدشده در مجلس شورای اسلامی و با انتقاد از قواعد دست‌و‌پاگیر آن برای فعالیت‌های مدنی می‌افزاید: «چرا باید در قوانین جدیدِ مجلس، وزارت کشور، سایر نهادهای امنیتی و نیروی انتظامی تا کوچک‌ترین روزنه از درون یک ان‌جی‌او را تحت نظارت خود داشه باشند؟ گفته شده که این قانون از کشور فرانسه الگو گرفته شده است، درحالیکه عکس آن در سایر کشورها وجود دارد و آنها برای فعالیت‌های گروهی و داوطلبانه به دریافت مجوز نیاز ندارند. وقتی ما در انجمن احیای ارزش‌ها حتی یک ریال هم از دولت دریافت نکرده‌ایم، چرا باید از جانب چند مرجع تأیید صلاحت شویم؟».
کاهش چشمگیر کمک‌های مردمی به انجمن‌ها
«با وجود اینکه انجمن احیای ارزش‌ها از جانب دولت حمایت مالی نمی‌شود، با کاهش مشارکت‌های مردمی در سال‌های اخیر مواجه نشده است؟»؛ منصوریان، مؤسس انجمن احیا، در پاسخ به این سؤال خبرنگار «شرق» با بیان اینکه متأسفانه فضای کار داوطلبانه و مردمی در ایران بسیار بسته شده است، می‌گوید: « بله؛ پاسخ صادقانه من این است که ما هیچ‌وقت در طول 24 سال فعالیت خود در انجمن احیا، تا این اندازه تحت فشار نبودیم. ما تمام این سال‌ها به کارکنان، افراد مراجعه‌کننده و آنها که برای توانبخشی فرزندان به انجمن می‌آمدند و فعالان غذای گرم می‌دادیم، درحالیکه این امکان را حذف کرده‌ایم. متأسفانه میزان کمک‌های مردمی به دلیل شرایط اقتصادی و تنگناهای معیشتی حذف شده است. حتی نمی‌دانیم با توجه به کاهش درآمدها، تورم، گرانی و شرایط اقتصادی تا چه زمانی می‌توانیم به فعالیت ادامه دهیم. ظرفیت فعلی برای انجام فعالیت‌های مدنی به‌شدت کاهش یافته و اولین تأثیر منفی آن بر روی جامعه و آسیب‌های اجتماعی سنگینی خواهد کرد. باید آسیب‌های اجتماعی را مثل کوه یخی در نظر بگیریم که در‌حال‌حاضر تنها یک‌هشتم از آن روی آب است. این کوه یخ به همان میزان که فضا بسته و سخت‌گیری بیشتر شود، سقوط کرده و آثار منفی این اتفاق تلخ همه ما را در بر خواهد گرفت».
به گفته این مددکار اجتماعی، اگر فضا برای فعالیت انجمن‌ها باز نباشد، اولین و بزرگ‌ترین ضربه حاصل از این مانع‌تراشی‌ها به دولت وارد می‌شود؛ چرا‌که خودش را از فعالیت‌های داوطلبانه که نیاز فطری انسان‌ها بوده، محروم کرده است. دولت‌ها نمی‌توانند فعالیت‌های «ان‌جی‌او»ها را انجام دهند بلکه دولت باید از این فعالیت‌های داوطلبانه الگو گرفته و به‌جای مانع‌تراشی و اعمال محدودیت بر فعالیت‌ها، الگوهای درست را در سطح ملی پیاده کند.
افزایش آمار ابتلا به اچ‌آی‌وی در ایران به دلیل نابرابری و ناآگاهی
کاهش سن تجربه رابطه جنسی میان نوجوانان و جوانان مسئله‌ای جدی است که از چند سال گذشته از سوی جامعه‌شناسان هشدار داده شد تا علاوه بر آموزش مهارت‌های زندگی به آنها، نسبت به سلامت جنسی و خودمراقبتی این نوجوانان نیز اقدام اساسی شود. اقدامی همچون آموزش برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی، آن‌قدر اهمیت دارد که گنجاندن آن در برنامه‌های درسی، یکی از مطالبات بحق بسیاری از انجمن‌هایی است که نسبت به افزایش آمار آسیب‌های اجتماعی در ایران نگران هستند. بااینحال، در این سال‌ها نه‌تنها آموزش مداوم و مستمری اعمال نشده است، بلکه طبق اعلام بسیاری از کارشناسان، جامعه‌شناسان و انجمن‌های فعال، صحبت از راه‌های انتقال بیماری‌های خودایمنی و پیشگیری نیز در تمام مدارس دولتی و غیردولتی ممنوع شده است.
به گزارش خبرنگار «شرق»، امید زمانی، پزشک و عضو گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت در انجمن جامعه‌شناسی ایران، در نشست روز جهانی ایدز با اشاره به معکوس‌شدن روند اعمال مسئولیت برای آموزش مهارت‌های زندگی یا آموزش‌های درجه‌بندی‌شده به دانش‌آموزان در مدارس تأکید می‌کند: «حرکت‌هایی در حوزه آموزش درباره مسائلی که ممکن است سلامتی دانش‌آموزان را تهدید کند، از 25 سال پیش در مدارس شروع شد اما روند اقدام در این زمینه از 10 سال گذشته تا به امروز کاهش داشته و درنهایت شنیده می‌شود اطلاع‌رسانی در زمینه پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی در مدارس ممنوع شده است. ایران تنها کشور در خاورمیانه است که تعداد بیماران اچ‌آی‌وی در آن به دلیل نابرابری و ناآگاهی از مسائل پیشگیری رو به افزایش
بوده است».
رکود فعالیت‌های مردمی در حوزه سلامت جامعه
بستن فضای اطلاع‌رسانی و فعالیت اجتماعی در حوزه اچ‌آی‌وی/ ایدز و سایر بیماری‌های مرتبط با رفتارهای پر‌خطر، وضعیت سلامتی و درمانی ایران را به خطر می‌اندازد و مشکلات فعلی را تشدید می‌کند. این نکات را «زمانی»، فعال اجتماعی در حوزه سلامت عمومی، مطرح کرده و ادامه می‌دهد: «نیاز است خارج از مراکز بهداشتی-درمانی وابسته به دولت که تنها به دارو‌درمانی بسنده می‌کنند، حمایت‌های اجتماعی بیشتری از سوی نهادها اعمال شود. این در حالی است که محدودیت‌های به‌وجود‌آمده در این سال‌ها، فعالیت انجمن‌ها را نیز با رکود درخور توجهی همراه کرده است. بسیاری از انجمن‌ها با فعالیت در حوزه کاهش آسیب‌ها، به‌صورت رایگان و ناشناس از افرادی تست می‌گرفتند که به دلیل رکود و مشکلاتی مثل سنگ‌اندازی و اعمال فشار بر نهادهای غیردولتی، فعالیت برای شناسایی و شروع درمان جمعیت مبتلا به اچ‌آی‌وی کاهش یافته است».
او با اعلام اینکه متأسفانه در ایران، آموزش و امکان تصمیم‌گیری آگاهانه برای سلامتی و خودمراقبتی وجود ندارد، می‌افزاید: به دلیل محدودیت‌های اجتماعی، نابرابری در دسترسی به اطلاعات و آگاهی، آمار ابتلای افراد به اچ‌آی‌وی در ایران میان کشورهای دیگر خاورمیانه رو به افزایش است. نگه‌داشتن مردم در ناآگاهی و جهلی که به خدمات دسترسی نداشته باشند و نتوانند از خودشان محافظت کنند، اعمال نابرابری است؛ درحالیکه تضمین سلامتی مردم یک جامعه و تزریق آگاهی به آنها، در همه‌جای دنیا از اصول مهم برای مشارکت‌های مردمی است. با بسته‌تر‌شدن فضای کار مردمی و ان‌جی‌او‌ها، دولت باید در برابر مردم بیشتر پاسخ‌گو شود؛ درحالیکه نه‌تنها دولت به دلیل مسائل اقتصادی، کمبود نیروی انسانی و تجهیزات، فعالیت یا برنامه قابل‌قبول و مؤثری در حوزه ارائه آموزش‌های همگانی برای خودمراقبتی، پیشگیری از بیماری‌ها و افزایش سلامت عمومی ندارد بلکه فضا را برای کار مردمی نیز محدود می‌کند. همین محدودیت باعث افزایش توقع مردم از دولت و افزایش نارضایتی می‌شود. پس به نفع دولت است که از ظرفیت مشارکت‌های مردمی بهره‌مند شده و فضا را برای فعالیت خودجوش انجمن‌های مردم نهاد باز کند».
افشای اخبار نگران‌کننده در هفته جهانی ایدز
هفته جهانی اطلاع‌رسانی در حوزه اچ‌آی‌وی/ ایدز در حالی به پایان رسید که در کنار صحبت از دغدغه‌های بی‌شمار در حوزه محدودیت در توزیع رایگان ابزارهای پیشگیری از بارداری با حذف یارانه آنها و اجرای طرح جوانی جمعیت، در زمینه کاهش اختیارات انجمن‌های فعالی که در زمینه بیماری‌های مقاربتی اطلاع‌رسانی و اقداماتی انجام می‌دادند نیز صحبت و اطلاع‌رسانی شد. تنگ‌تر‌شدن این فضا همراه با حذف و ممنوعیت اقدامات آموزشی و پیشگیرانه در سطح مدارس، یکی از تأسف‌بارترین و نگران‌کننده‌ترین موارد اشاره‌شده در هفته گذشته بود که در کنار آمار 54هزار‌نفری مبتلا به اچ‌آی‌وی در ایران که فقط 40 درصد از آنها شناسایی شده و مابقی هنوز حتی تست هم نداده‌اند و از ابتلای خود به اچ‌آی‌وی بی‌خبر هستند، دهان‌کجی کرد. کاش قبل از رسیدن به خانه اول در زمینه آسیب‌های اجتماعی، چاره‌اندیشی کنیم.
