رزمایش مشترک ذوالفقار 1401 ارتش جمهوری اسلامی ایران

رضا اکبری‌پویا‌. دکترای مدیریت راهبردی نظامی

 ارتش جمهوری اسلامی ایران با اشراف به وضعیت پیرامونی و تأثیرپذیری سیاست داخلی از اقتدار دفاعی نیروهای مسلح و برابر اصل صد‌و‌چهل‌و‌سوم قانون اساسی، وظیفه پاسداری از استقلال، تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی ایران را بر عهده دارد و امروزه بر خود وظیفه می‌داند به‌عنوان سرباز انقلاب اسلامی، با اهتمام به نگهبانی از تمامیت ارضی کشور از منافع جمهوری اسلامی ایران در آب‌های آزاد نیز پاسداری کند. رزمایش مشترک ذوالفقار ۱۴۰۱ ارتش، جهت مقابله با تهدیدات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در منطقه عمومی در حدفاصل شرق بندر جاسک تا جزیره لارک و سواحل جنوبی ایران با شرکت یگان‌های زمینی، هوایی، پدافندی و دریایی و به‌کارگیری آخرین دستاوردهای دفاعی در حال برگزاری است. سؤال این است که در رزمایش مشترک ذوالفقار ۱۴۰۱ چه تاکتیک‌ها و راهبردهایی تمرین شد و چه تأثیری بر رفع تهدیدها از جمهوری اسلامی ایران دارد؟

رزمایش مشترک ذوالفقار ۱۴۰۱ در حدفاصل شرق بندر جاسک تا جزیره لارک و سواحل جنوبی ایران (حدفاصل شرق جاسک تا کوه مبارک) با حضور یگان‌های زمینی، هوایی، پدافندی و دریایی و به‌کارگیری آخرین دستاوردهای دفاعی با پیام «اقتدار جمهوری اسلامی ایران برای برقراری و حفظ صلح در منطقه»، «برقراری امنیت با تکیه بر توان کشورهای منطقه و برگرفته از اصل «همه با هم» در برقراری صلح، بدون نیاز به حضور بیگانگان»، «بی‌اثر جلوه‌دادن تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران با بهره‌مندی از سلاح‌ها و تجهیزات بومی» در حال برگزاری است. این رزمایش در حالی انجام شده که ارتش جمهوری اسلامی ایران رزمایش مشترک پهپادی ۱۴۰۱ خود را با شرکت بیش از ۱۵۰ پهپاد در گستره جمهوری اسلامی ایران از خلیج فارس و دریای عمان در جنوب تا مناطق شرق، غرب، شمال و مرکز کشور برگزار کرده است.

ارتش جمهوری اسلامی ایران چند ماه قبل‌تر نیز در یک غافلگیری بزرگ از یک پایگاه پهپادی زیرزمینی به نام پایگاه پهپادی 313 پرده برداشت؛ پایگاهی که دشمنان را غافلگیر کرد و در اقدامی دیگر نیز از اولین «ناودسته پهپادبر» نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران رونمایی شد. این «ناودسته پهپادبر» متشکل از یگان‌های شناور سطحی و زیرسطحی و انواع پهپادهای رزمی، شناسایی و انهدامی است؛ پهپادهایی که می‌توانند مأموریت‌های شناسایی و انهدامی خود را در شعاعی بیش از هزار کیلومتر از مرکز کنترل خود، در دریا انجام دهند و با نگرش به توانمندی‌های گفته‌شده، این بار با رزمایش مشترک ذوالفقار ۱۴۰۱ با شرکت یگان‌های نیروهای چهارگانه ارتش (زمینی، پدافند، هوایی و دریایی) و نظارت قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا‌(ص) با شعار «ارتش فدای ملت» در راستای افزایش سطح آمادگی‌های رزمی جمهوری اسلامی ایران با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین تجهیزات و تاکتیک‌ها برای مقابله با تهدیدات متصور و جنگ‌های ترکیبی برگزار شد. در این رزمایش، با توجه به تنوع و تعدد نیروها و یگان‌های شرکت‌کننده، تمرین شرایط واقعی جهت مقابله با طیف‌های مختلف تهدید که دارای ویژگی‌های هم‌زمانی، پیوستگی و درهم‌تنیدگی در حوزه‌های جنگ ترکیبی هستند، برای چندمین بار عملیاتی شده است. با این وصف، باید اذعان کرد ارتش جمهوری اسلامی ایران با انجام رزمایش‌های نظامی مداوم، سهم بسزایی در رفع تهدیدات نظامی و دفاعی از جمهوری اسلامی ایران دارد.

ارتش در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: برابر اصل صد‌و‌چهل‌و‌سوم قانون اساسی، ارتش وظیفه پاسداری از استقلال، تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی ایران را بر عهده دارد و به حکم آیه کریمه «و ان جندنا لهم الغالبون و...» وظیفه دارد جهت غالب‌شدن بر دشمنان جمهوری اسلامی ایران بر توانمندهای دفاعی خود بیفزاید. بنابراین با نگرش به نسبی‌بودن امنیت و مطلق‌بودن تهدید، حفظ آمادگی و تمرین شرایط نبرد واقعی جهت غافلگیرنشدن در برابر تعرضات نیروهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و طیف مختلف تهدیدات نظامی از حیطه وظایف اصلی ارتش جمهوری اسلامی ایران است و حتی امروزه ارتش افتخار دارد وظیفه صیانت از منافع انقلاب اسلامی در آب‌های بین‌المللی را بر عهده بگیرد.

بازدارندگی هوشمندانه: اقدام یا مجموعه‌‌اى از اقداماتی است که برای پیشی‌گرفتن از اقدامات خصمانه دشمن صورت می‌‌گیرد. به عبارت‌ دیگر، کلیه اقداماتی که انجام می‌شود تا دشمن را از حمله به ما منصرف کرده یا در فکر دشمن هزینه حمله را به حد بالایی افزایش دهد. باید گفت در حوزه بازدارندگی، اقدامات دولت‌ها متفاوت و در محورهایی هم مشترک است و هر کشوری با توجه به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های خود اقدام به ایجاد بازدارندگی می‌کند.

اقدامات مؤثر بازدارندگی هوشمندانه و فعالانه ارتش در رزمایش مشترک ذوالفقار ۱۴۰۱: ارتش جمهوری اسلامی ایران با انجام رزمایشی متفاوت تمامی سناریوهای شناخته‌شده نظامی را به شکلی بومی‌سازی‌شده با قابلیت بازدارندگی هوشمندانه و فعالانه در رزمایش مشترک ذوالفقار ۱۴۰۱ به نمایش گذاشته است. مواردی نظیر تمرین هم‌افزایی و هماهنگی، عملیات ترکیبی، طراحی صحنه جنگ، عملیات متحرک هوایی، عملیات نفوذ و تهاجم، اخلال در سامانه‌های فرماندهی و کنترل (جنگال)، پدافند نقطه‌ای و پدافند ارتفاع پست، میانی و بلند، شکار پهپاد، دفاع همه‌جانبه، تهاجم هوایی دور ایستا، تست سلاح‌های متعارف، نمایش تهدید، نمایش قدرت و نمایش بازدارندگی، تمرین وابستگی کمتر به لجستیک متمرکز، فروپاشی روانی دشمن با تمرین سناریوهای عملیات روانی، تمرین اقدامات تاکتیکی در جهت گرفتن خروجی راهبردی، طراحی عرصه و قواعد رزم، جنگ ترکیبی خطی و غیرخطی، اتخاذ راهبردهای متنوع و تمرین سناریوهای مختلف دفاعی، مدیریت راهبردی صحنه جنگ، به‌نظم‌کشیدن وظایف و تعیین نقش و مأموریت‌ها، صورت‌بندی و آرایش نظامی غیرقابل پیش‌بینی، مدیریت زمان و تمرین الگوهای بازدارندگی.

نتیجه‌گیری: انجام رزمایش مشترک ذوالفقار ۱۴۰۱ ارتش جمهوری اسلامی ایران با تمرین هم‌افزایی و هماهنگی موجب اعتلای شأن، موقعیت، اقتدار و نقش جمهوری اسلامی ایران در منطقه و نظام بین‌الملل به‌منظور تحکیم امنیت ملی و پیشبرد منافع ملی با تأکید بر تقویت همکاری‌های دوجانبه منطقه‌ای و بین‌المللی با اولویت کشورهای همسایه و غیرمتخاصم و مقابله با افزون‌خواهی و اقدام متجاوزانه در روابط خارجی، تلاشی مؤثر برای رهایی منطقه از حضور نظامی بیگانگان برآورد می‌شود. بدون شک انجام چنین رزمایش‌هایی، نمایش تهدیدی برای دشمنانی است که همواره چشم طمع به تمامیت ارضی ایران داشته‌اند و با ایجاد بازدارندگی در نمایش قدرت، هزینه اعمال ماجراجویی را برای دشمنان بالا خواهد برد و تهدیدات منطقه و فرامنطقه‌ای را در اقسام مختلف تهدید علیه جمهوری اسلامی ایران کاهش خواهد داد.