پیران و جوانان در مواجهه با چالش اخراج

ترجمه: عبدالله مصطفایی: اگر برای یافتن تعریف شرکت‌های فناور سری به ویکی‌پدیا بزنید، خواهید دید که در اینجا منظور از فناوری، فناوری‌های مبتنی بر الکترونیک و نرم‌افزارهای دیجیتالی است. شرکت فناور می‌تواند در زمینه کسب‌وکار الکترونیک دیجیتال، نرم‌افزار و خدمات اینترنتی، مانند تجارت الکترونیک فعالیت کند. امروزه شرکت‌هایی مثل سامسونگ الکترونیک، اپل، آلفابت، آی‌بی‌ام، مایکروسافت، فاکس‌کان، هواوی، هیتاچی و دِل به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت‌های فناور جهان شناخته می‌شوند. شرکت‌های فناوری اطلاعات و شرکت‌های های‌تک (فناوری پیشرفته)، گونه‌هایی از شرکت‌های فناور به‌شمار می‌آیند. اپل، آلفابت، فیس‌بوک، مایکروسافت و آمازون، بزرگ‌ترین شرکت‌های فناور در جهان هستند و در سال ۲۰۱۷ ارزش این پنج شرکت، بیش از ۳/۳ تریلیون دلار آمریکا بود که ۴۰ درصد بازار بورس (نزدک-۱۰۰) را به خود اختصاص ‌داده بودند. اگر یادتان باشد چند سال پیش کلیپی در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شد که در آن یک محیط پویا را به تصویر می‌کشید و در آن افراد در‌حال دوچرخه‌سواری و خوردن قهوه یا لم‌دادن روی مبل‌های راحتی به نمایش درآمده بودند و بیان می‌شد که این محیط کار شرکت گوگل است و با این کلیپ آب از لب و لوچه هر فرد تحصیل‌کرده‌ای راه می‌افتاد که چرا نباید ما در چنین محیط‌هایی کار کنیم و بعد از آن بود که دیگر نمی‌شد با افراد تازه فارغ‌التحصیل‌شده صحبت کرد و همه‌جا صحبت از این محیط‌های کاری بود. در آن زمان این شرکت‌های بزرگ فناور در حال رشد و توسعه بودند و از روش‌های مختلف تبلیغاتی برای جذب نیروی زبده بهره می‌جستند ولی به نظر می‌رسد که اکنون آن روزهای خوش به پایان رسیده است و حال باید منتظر آن روی سکه بود. نباید از یاد برد که شرکت‌ها همواره دو دلیل اقتصادی را برای تعدیل نیروهای خود ذکر می‌کنند که اولین دلیل کاهش‌یافتن درآمد شرکت است و مورد بعدی کاهش‌دادن هزینه‌های آن است. البته اخبار گویای آن است که تعدیل نیرو فقط مختص شرکت‌های آمریکایی نبوده و مثلا دامن شرکت چینی شیائومی را نیز گرفته است. با این وجود مشخص نیست که علت این موضوع اتمام و تکمیل یک‌سری از پروژه‌هایی است که پایان یافته‌اند یا ورود رقبای جدید به این عرصه باعث شده است که تقریبا تمامی این شرکت‌های بزرگ فناور یکباره به فکر تعدیل نیرو بیفتند. ضمنا چون به موضوعی سراسری تبدیل شده است همه پرسنل این شرکت‌ها را به وحشت انداخته است، هرچند سطح وحشت‌کردن افراد و نسل‌های مختلف با هم تفاوت دارد. جالب آنکه بعضی از پرسنل تعدیل‌شده معتقدند که با آنها مانند کالایی یک‌بارمصرف رفتار شده است و پس از مصرف دور انداخته شده‌اند. اخیرا در یکی از مراجع ذکر شده است که به گفته مدیرعامل گوگل، «سوندار پیجای»، تعدیل نیروی گوگل یک لحظه مهم برای این شرکت محسوب می‌شود که باعث افزایش تمرکز گوگل، بازمهندسی هزینه‌های پایه و همچنین انتقال استعدادها و سرمایه‌ها به مهم‌ترین بخش‌ها می‌شود. به باور مدیرعامل گوگل، هوش مصنوعی یکی از بخش‌های مهم به حساب می‌آید: «من باور دارم که به لطف اهمیت مأموریت‌مان، ارزش محصولات و سرویس‌هایمان و همچنین سرمایه‌گذاری زودهنگام در هوش مصنوعی، فرصتی بزرگ پیش‌روی ما قرار دارد. برای دستیابی به این فرصت‌ها، باید تصمیم‌های سختی بگیریم». درحالی‌که گوگل در سال ۲۰۱۴ با تصاحب شرکت دیپ‌مایند قدم بزرگی در زمینه هوش مصنوعی برداشت، در ماه‌های اخیر تحت تأثیر رقبایی مانند OpenAI و چت‌بات ChatGPT قرار گرفته است. علاوه‌براین، مایکروسافت می‌خواهد از هوش مصنوعی OpenAI در سرویس‌های مختلف خود استفاده کند تا گوگل را به چالش بکشد. حتی شایعات از سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری ردموندی‌ها (شرکت مایکروسافت) در OpenAI حکایت دارند. بنابراین گوگل تصمیم خودش را گرفته است تا بیش از پیش در زمینه هوش مصنوعی فعالیت داشته باشد.

زمانی که شرکت Lyft در ماه نوامبر 13 درصد از کارگران خود را اخراج کرد، خانم «کلی چانگ» از اینکه خود را در میان 700 نفری می‌دید که شغل خود را در این شرکت سانفرانسیسکویی از دست داده بودند، شوکه شد. چانگ 26ساله می‌گوید: «قبلا به نظر می‌رسید که شرکت‌های فناور فرصت‌های شغلی زیادی دارند و اگر بتوانی جذب آنها شوی دیگر کار تمام است و این یک مسیر پایدار خواهد بود». در مقابل، آقای «برایان پولیام» به خبری مبنی بر اینکه شرکت رمزارز Coinbase در حال حذف شغل او است، توجهی نکرد. این مهندس 48ساله در سال 2003 از اولین شغل خود در شرکت بازی‌های ویدئویی آتاری اخراج شد. او گفته که سالی یک بار از خود می‌پرسد: «اگر من اخراج شوم، چه کار می‌کنم؟». تضاد بین واکنش‌های چانگ و پولیام به ناامیدی‌های مربوط به شغل بیانگر آن است که شکاف بین نسلی در شرکت‌های بزرگ فناور آشکارتر ‌شده است. این شرکت‌های فناور که به‌سرعت در طول همه‌گیری کرونا گسترش یافته بودند، به سمت اخراج‌های دسته‌جمعی حرکت می‌کنند. مایکروسافت این هفته اعلام کرد که قصد دارد 10 هزار شغل یا تقریبا پنج درصد از نیروی کار خود را کاهش دهد و صبح جمعه، شرکت مادرگوگل یعنی آلفابت اعلام کرد که قصد دارد 12 هزار شغل یا حدود شش درصد از کل کارمندان خود را کاهش دهد. این تعدیل نیروها در پی اخراج‌های بزرگ در سایر شرکت‌های فناوری مانند متا، آمازون و سیلزفورس صورت می‌گیرد. افراد نسل Z یا همان‌هایی که بین سال‌های 1981 تا 2012 به دنیا آمده‌اند، دوره شغلی خود را در طول یک دهه توسعه شرکت‌های فناور و اصطلاحا زمانی آغاز کردند که فروش آیفون به‌سرعت افزایش می‌یافت. شرکت‌های فناور که آنها را استخدام می‌کردند در حال تسخیر دنیا بودند و قواعد اقتصادی را زیر پا می‌گذاشتند. البته هنگامی که آنها برای کار به شرکت‌هایی رفتند که سرویس و امکانات رفاهی از جمله غذای رایگان و خشک‌شویی ارائه می‌دادند، فقط مشغول به کار جدید نشدند بلکه آنها یک سبک زندگی جدید را در پیش گرفتند و جالب آنکه فقط تعداد کمی از آنها اخراج گسترده را تجربه کرده بودند. در مقابل اعضای نسل X که بین سال‌های 1946 تا 1980 به دنیا آمده‌اند و به‌نوعی پدران نسل Z به‌شمار می‌روند، بزرگ‌ترین انقباضاتی را که این صنعت تا به حال به خود دیده است، پشت‌سر گذاشته‌اند. در اوایل دهه 2000 سقوط شرکت‌ها یا اصطلاحا دات‌کام‌ها بیش از یک‌میلیون شغل را از بین برد و بزرگراه 101 دره سیلیکون را از مسافران خالی کرد، زیرا بسیاری از شرکت‌ها یک‌شبه از بین رفتند. «جیسون دیمورو» مهندس نرم‌افزاری است که در آن دوره دو بار در طول 18 ماه اخراج شد و بیش از شش‌ماه بی‌کار بود. او متذکر می‌شود: «آن یک حمام خون بود و سال‌ها ادامه داشت. هرچقدر که رکود فعلی نیز نگرا‌ن‌کننده است و من با این مردم همدلی می‌کنم ولی با آن سقوط قابل مقایسه نیست». با کمی دقت می‌توان دریافت که شکاف نسلی بین نیروی کار فناور بیانگر یک پدیده گسترده‌تر است. سالی که یک فرد متولد می‌شود تأثیر زیادی بر دیدگاه‌های مربوط به کار و پول دارد. براساس مطالعه‌ای که در سال 2011 توسط چند اقتصاددان از جمله «اولریکه مالمندیر» از دانشگاه کالیفرنیا در برکلی و «استفان ناگل» از دانشگاه شیکاگو انجام شد، تجربیات اولیه شخصی به‌شدت اشتهای فرد را برای ریسک مالی تعیین می‌کند. طی این مطالعه که بررسی بانک مرکزی آمریکا (فدرال‌رزرو) از وضعیت مالی مصرف‌کنندگان را از سال 1960 تا 2007 تجزیه و تحلیل کرد، مشخص شد افرادی که در دهه 1970 به بلوغ رسیده بودند، زمانی که بازار سهام دچار رکود شد، تمایلی به سرمایه‌گذاری در اوایل دهه 1980 نداشتند. این روند در دهه 1990 معکوس شد. ناگل می‌گوید: «وقتی اولین تصادف خود را تجربه کردید، همه‌چیز تغییر می‌کند. یعنی شما متوجه می‌شوید که اتفاقات بدی رخ می‌دهد و شاید باید کمی محتاط‌تر باشید». برای نسل X فروپاشی دات‌کام‌ها در اوایل کارشان رخ داد. براساس تجزیه و تحلیل داده‌های اداره آمار کار آمریکا که توسط سازمان CompTIA که یک سازمان آموزشی و تحقیقاتی در زمینه فناوری است، انجام شده است از سال 2001 تا 2005، شرکت‌های فناور یک‌چهارم کارگران خود را اخراج کردند. اخراج‌هایی که صنعت را فرا‌گرفت، بدتر از رکود اقتصادی در اوایل دهه 1990 بود؛ چون در آن زمان از کل مشاغل در بخش فناوری حدودا تا پنج درصد کاهش یافت و به‌علاوه در بحران مالی بعدی جهان که در سال 2008 رخ داد، نیروی کار این بخش فقط شش درصد کاهش یافت. در سال 2011، رونق استخدام در بخش فناوری آغاز شد که یک دهه به طول انجامید. در این دوره سالانه به‌طور متوسط بیش از صد هزار شغل اضافه می‌شد و تا سال 2021، تمام مشاغلی را که با ترکیدن حباب دات‌کام‌ها از دست رفته بود، جبران شد. آمار این مشاغل مربوط به رشته‌های نرم‌افزار، سخت‌افزار، خدمات فناوری و شرکت‌های مخابراتی ازجمله اپل، متا، انویدیا، Salesforce و... است. «تیم هربرت» مدیر ارشد تحقیقاتی CompTIA است و می‌گوید: «ممکن است اطلاعات برخی از شرکت‌های مرتبط با فناوری مانند Airbnb،Lyft و Uber به دلیل ابهام در گزارش‌های بازار کار دولتی آمریکا که برخی از مشاغل را به‌عنوان شرکت خدمات مصرف‌کننده طبقه‌بندی می‌کنند، کنار گذاشته شده باشد. (شرکت ایربی‌ان‌بی در زمینه اجاره مکان‌های اقامتی و گردشگری و شرکت‌های لیفت و اوبر در زمینه حمل‌ونقل مسافر و کالا فعالیت دارند).

در اینجا هم کرونا؟

بیشترین افزایش شغل در شرکت‌های فناور پس از شروع همه‌گیری کرونا رخ داد؛ زیرا این شرکت‌ها برای برآوردن تقاضای فزاینده عجله داشتند. براساس گزارش CompTIA در سال 2022، این بخش نزدیک به 260 هزار شغل ایجاد کرد که بیشترین تعداد شغل در یک سال از سال 2000 به این طرف است. باوجود‌این در سال گذشته افزایش مشاغل فناورانه حتی با شروع اخراج‌های بزرگ ادامه یافت؛ اگرچه مشخص نیست که آیا این روند تا سال جاری کشیده شده است یا خیر. براساس نظرسنجی ZipRecruiter، فرصت‌های شغلی جدید باعث شد که تقریبا 80 درصد از کارکنان اخراج‌شده از شرکت‌های فناور اعلام کنند که در مدت سه ماه شغل جدیدی پیدا کرده‌اند. در این زمینه «اندی چلنجر» معاون ارشد شرکت انتقال شغلی چلنجر، گری و کریسمس معتقد است: «ما شاهد تصحیح شیدایی استخدام ناشی از بیماری کرونا هستیم و نه بیرون‌زدن یک حباب». «دیوید هیدن» یک مدیر برنامه با مدرک دکترای فیزیک است. او پاییز گذشته از مدیر خود فهمید که از شرکت nLight، که یک شرکت در زمینه نیمه‌هادی است تعدیل خواهد شد. او که نگران نحوه پرداخت شهریه دختر بزرگش در کالج بود، بلافاصله با استخدام‌کنندگان تماس گرفت تا مصاحبه‌ها را ترتیب دهند. او در ماه دسامبر یعنی یک ماه پس از تعدیل‌شدن یک شغل جدید را در شرکت Lattice Semiconductor آغاز کرد. هیدن 56‌ساله در هر مصاحبه بدون هیچ‌گونه خجالت پیش‌قدم شده و می‌گفت که اخراج شده است. تجربه او در زمان سقوط دات‌کام‌ها، یعنی زمانی که همکاران بااستعدادش رفتند؛ ولی او از بازخریدی خود اجتناب کرد، به او آموخت که از‌دست‌دادن شغل همیشه براساس دلیل و منطق نیست. هیدن می‌گوید: «شرم از اخراج‌شدن از بین رفته است. شرکت‌ها می‌دانند که بسیاری از افراد خوب در‌حال‌حاضر تعدیل شده‌اند». برای «پولیام» از دست دادن شغلش در Coinbase یک فرصت بود. او پول بازخریدی خود را صرف راه‌اندازی کسب‌وکار خود به نام Refactor Coaching، یک سرویس مربیگری شغلی برای مهندسان نرم‌افزار کرد. پولیام معتقد است: «این یک هدیه است»؛ اما برای شاغلان که اولین رکود اقتصادی را در این شرکت‌های بزرگ فناور تجربه می‌کنند، این تعدیل‌ها چشمگیر بوده است. خانم «چانگ» رشته طراحی محصول را در کالج تحصیل کرده بود و همواره به دنبال پیوستن به شرکت‌های فناور بود؛ چون به نظر می‌رسید که رکود در این شرکت‌ها راهی ندارد. اخراج‌شدن از شرکت Lyft این ایمان او را متزلزل کرد. خانم «ارین سامنر» استخدام‌کننده مهندسان نرم‌افزار برای شرکت مادر فیس‌بوک یعنی متا بود و به استخدام‌های خود می‌بالید؛ چون این شرکت سریع‌ترین شرکتی بوده است که به ارزش یک تریلیون دلار رسیده است. او می‌گوید که حتی در سال گذشته که قیمت سهام شرکت سقوط کرد و تجارت اصلی آن که تبلیغات دیجیتال بود، با مشکل مواجه شد، نقاط قوت شرکت را تبلیغ می‌کرد. در سال گذشته هنگامی که شایعات اخراج منتشر شد، او به همکارانش اطمینان داد که مشاغل آنها امن است و به بیش از 40 میلیارد دلار پول نقد شرکت در بانک اشاره می‌کرد؛ اما در ماه نوامبر خود او نیز در میان 11 هزار پرسنل اخراج‌شده بود. خانم سامنر که32 سال دارد، معتقد است که «این خیلی ناراحت‌کننده بود». او موفق شده است شغل جدیدی به‌عنوان مدیر استخدام برای استارت‌آپی به نام DeleteMe پیدا کند که هدف آن حذف اطلاعات مشتری از نتایج جست‌وجو است؛ اما او می‌گوید که هر‌بار درمورد تعدیل نیروی بیشتر در شرکت‌های فناور می‌خواند، عصبانی می‌شود. سامنر گفت: «می‌ترسم قبل از اینکه بهتر شود، بدتر شود. هیچ تضمینی وجود ندارد. من از طرف امن‌ترین شرکت جهان اخراج شدم». تغییر مشابهی، کسب‌وکارهای فروش خدمات نرم‌افزاری را به چالش کشیده است. در سال گذشته سهام شرکت Salesforce که پیشرو در این صنعت است، با کاهش رشد فروش، نزدیک به 50 درصد سقوط کرد. این شرکت در طول همه‌گیری کرونا مورد اقبال واقع شده بود و 28 میلیارد دلار برای خرید Slack Technologies هزینه کرد و در مدت دو سال تعداد پرسنل آن از 49 هزار کارمند به 80 هزار کارمند افزایش یافت.

فقط باید همدردی کرد؟

هفته گذشته «مارک بنیوف» مدیرعامل شرکت سیلزفورس در جریان یک جلسه همگانی برای بحث درمورد تصمیم شرکت برای اخراج 10 درصد از پرسنل سعی کرد ضمن به بحث گذاشتن تعدیل نیروها با کارکنان ناراضی خود همدردی کند. او گفت: «من در این شرکت زمان‌های سختی را پشت‌سر گذاشته‌ام. براساس صدای ضبط‌شده‌ای که از طرف نیویورک‌تایمز شنیده شده است، او می‌گوید: «هر باختی برای من ضرر دیگری را در پی دارد. بدیهی است که ما درمورد تعدیل نیرو صحبت می‌کنیم. من به کارمندانی فکر می‌کنم که فوت کرده‌اند. من به افرادی فکر می‌کنم که از دست داده‌ایم و هرگز نمی‌خواستیم از دست بدهیم». بنیوف در پاسخ به این سؤال که چه توصیه‌ای برای کارمندانی که نگران وضعیت شرکت و اخراج‌های بیشتر هستند، دارد، گفت: «قدردانی». «آستین بدفورد» وقتی سعی کرد به رایانه خود وارد شود و نتوانست، متوجه شد که او یکی از حدود هشت‌هزار نفری است که تعدیل شده‌اند. او در شرکت Salesforce به‌عنوان طراح مکالمه بر روی برنامه Slack به‌عنوان ابزاری برای این کار مشغول فعالیت بود. او که اهل شرق پالوآلتو کالیفرنیا است، در رشته طراحی کامپیوتر تحصیل کرده و امیدوار بود که به یکی از شرکت‌های سودآور در حیاط خلوت خود بپیوندد. شغلی که او در سال 2021 در این شرکت یافت، این رؤیا را برآورده کرد. او هرگز تصور نمی‌کرد به این زودی آن را از دست بدهد. بدفورد 41‌ساله می‌گوید: «شوکه شدم». او اگرچه از اخراج‌شدنش ناراحت شده؛ اما گفته است که تلاش می‌کند بی‌کاری را به‌عنوان یک «نعمت پنهان» ببیند و قصد دارد درمورد شغل بعدی انتخاب‌کننده باشد. بدفورد معتقد است: «چیزهای روشنی در اطراف وجود دارد. من فقط باید ایمان داشته باشم».

NewYorkTimes, 20Jan. 2023