خروج دیپلمات‌های آمریکایی، گرفتاری اروپایی‌ها

با ادامه بحران سودان و افزایش تعداد قربانیان، مقامات آمریکایی اعلام کردند نیروهای ویژه این کشور با انجام یک عملیات نظامی کارکنان سفارت ایالات متحده در سودان را تخلیه کرده‌اند. در این عملیات صد نیروی آمریکایی با سه هلیکوپتر به داخل محوطه سفارت رفتند و در کمتر از یک ساعت ۷۰ نفر از کارکنان را از خارطوم خارج کردند. مطابق گزارش‌ها در این عملیات گلوله‌ای شلیک نشده و تلفاتی نیز به جا نمانده است. کارکنان تخلیه‌شده به محلی در اتیوپی منتقل شده‌اند. تخلیه آمریکایی‌ها در حالی صورت می‌گیرد که اروپایی‌ها همچنان اقدام جدی مشابهی انجام ندادند و هنوز صدها اروپایی در این کشور حضور دارند و نتوانسته‌اند از سودان خارج شوند.

با خروج آخرین کارمند آمریکایی سفارت، واشنگتن سفارت خود در خارطوم را برای مدت نامعلومی تعطیل کرد. این در حالی است که هزاران شهروند آمریکایی همچنان در سودان باقی مانده‌اند و مقامات می‌گویند انجام یک مأموریت تخلیه گسترده‌تر بسیار خطرناک است. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، در بیانیه‌ای ضمن تشکر از سربازان این کشور گفت که گزارش‌های منظمی را از تیم خود درباره تلاش‌ها برای کمک به آمریکایی‌های باقی‌مانده در سودان «تا حد امکان» دریافت می‌کند. او همچنین با تشکر از کشورهای جیبوتی، اتیوپی و عربستان سعودی برای کمک به انجام این مأموریت، خواستار پایان «خشونت بی‌رحمانه و کشتار غیرنظامیان بی‌گناه» در سودان شد. بایدن افزود: «طرف‌های متخاصم باید آتش‌بس فوری و بدون قید‌وشرط را اجرا کنند، اجازه دسترسی بدون مانع به کمک‌های بشردوستانه را بدهند و به خواست مردم سودان احترام بگذارند».

خروج دیپلمات‌های آمریکایی از سفارت با بالگرد یادآور شکست آمریکایی‌ها در ویتنام و خروج دیپلمات‌ها با بالگرد از سفارتخانه ایالات متحده در ویتنام در میانه دهه 70 میلادی است. ژنرال داگلاس سیمز، مدیر عملیات ستاد مشترک ارتش آمریکا، گفت که «ارتش این کشور در مسیر ورود هوایی به سودان مجبور به مقابله به مثل نشده است و بدون کمترین شلیکی از آسمان سودان خارج شده است». پیش‌از‌این جان باس، معاون وزیر امور خارجه آمریکا، گفته بود که برخی از آمریکایی‌ها و اتباع دیگر کشورها با موفقیت از طریق زمینی از خارطوم به بندر سودان در دریای سرخ سفر کرده و از این کشور خارج شده‌اند.

در همین حال، عبدالفتاح برهان، یک ژنرال ارتش سودان، گفت که تخلیه شهروندان آمریکایی، انگلیسی، چینی و فرانسوی را تسهیل خواهد کرد. اتحادیه اروپا برای بار سوم از دو ژنرال درگیر در جنگ خواست با برقراری آتش‌بس دو یا سه‌روزه، به تخلیه شهروندان اروپایی در سودان کمک کنند. گزارش‌ها حاکی از آن است که دست‌کم هزارو ۵۰۰ نفر از اهالی کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی در سودان در پی جنگ محاصره شده و نتوانسته‌اند فرار کنند.

درگیری میان نیروهای وفادار به دو ژنرال ارشد سودان به منظور در دست گرفتن قدرت در هفته‌های اخیر بیش از ۴۰۰ کشته بر جای گذاشته و این کشور را در معرض فروپاشی قرار داده است. سازمان جهانی بهداشت می‌گوید از آغاز درگیری‌های خونین در سودان تاکنون دست‌کم ۴۱۳ نفر کشته و بیش از سه‌هزار‌و ۵۰۰ نفر نیز زخمی شده‌اند. این در حالی است که بسیاری از شهروندان خارطوم پنج میلیون‌نفری گیر افتاده‌اند و به دلیل تعطیلی پمپ بنزین‌ها نمی‌توانند با خودروهای‌شان فرار کنند. شاهدان عینی می‌گویند تعداد زیادی از زنان و کودکان را دیده‌اند که چمدان به دست و با پای پیاده قصد گریز از شهر را داشته‌اند. شنبه در حمله به یک گروه از شهروندان فرانسوی، دو نفر زخمی شدند. هنوز هیچ‌کدام از گروه‌های درگیر در جنگ یک هفته اخیر، مسئولیت حملات به شهروندان فرانسوی را برعهده نگرفته‌اند.

شبه‌نظامیان گروه موسوم به «پشتیبانی سریع» نیروهای ارتش به رهبری ژنرال عبدالفتاح برهان را مسئول حملات می‌دانند و ارتش هم نیروهای تحت فرماندهی ژنرال حمدی را مقصر این حملات می‌خواند. همچنین به گزارش رویترز، ارتش شبه‌نظامیان را به حمله و غارت یک گروه از شهروندان قطری مشغول به‌ کار در سودان متهم کرده است. دوحه هنوز هیچ واکنشی به این خبر نشان نداده است. دولت مصر هم بدون اشاره به جزئیات اعلام کرد که یکی از نیروهای دولتی این کشور که در سودان مشغول به‌ کار بوده، بر اثر تیراندازی زخمی شده است. پیش‌تر، شهروندان سعودی مقیم سودان از بندر سودان که در دریای سرخ قرار دارد، با کشتی به کشور خود رفتند. دریای سرخ در ۶۵۰ کیلومتری خارطوم، پایتخت سودان است. مصر که بیش از ۱۰ هزار شهروند مشغول به‌ کار در کشور همسایه، سودان، دارد از اتباع خود در خارج از خارطوم خواست هرچه سریع‌تر به کنسولگری این کشور در بندر سودان مراجعه کنند تا روند خروج آنها از کشور آغاز شود.

با وجود توافق ضمنی نیروهای شبه‌نظامی تحت رهبری ژنرال حمدی و نیروهای ارتش بر سر برقراری آتش‌بس سه‌روزه، رویترز می‌گوید که صدای تیراندازی در بسیاری از مناطق پایتخت از اولین ساعات روز گذشته شنیده می‌شد و تصاویر ماهواره‌ای حکایت از دود غلیظ ناشی از انفجارهای مهیب در برخی از مناطق دارند. نیروهای شبه‌نظامی می‌گویند در همان اولین ساعت‌ها از آتش‌بس سه‌روزه، نیروهای ارتش به آنها در منطقه «کفوری بحری» حمله کرده‌اند. نیروهای گسترش سریع می‌گویند در این حمله ارتش، ده‌ها نفر از اعضای‌شان کشته و زخمی شده‌اند. به گفته اتحادیه پزشکان سودان، دست‌کم ۴۰۰ نفر که بیش از نیمی از آنها را غیرنظامیان تشکیل می‌دهند، در درگیری‌های اخیر کشته شده‌اند. سازمان ملل می‌گوید به‌ دلیل نبود امکان خروج پیکر قربانیان، آمار کشته‌ها بسیار بیشتر از آماری است که در‌حال‌حاضر ثبت شده است. بیشتر از یک هفته است که یک جنگ مسلحانه تمام‌عیار در خارطوم بین شبه‌نظامیان «نیروی پشتیبانی سریع» به فرماندهی ژنرال حمدی و نیروهای ارتش به رهبری عبدالفتاح برهان آغاز و حالا به سراسر کشور گسترش یافته است. ژنرال حمدی که نقش مؤثری در «نسل‌کشی دارفور» در سال ۲۰۰۳ و در دوران دیکتاتوری عمرالبشیر داشته است، بیش از 10 سال است که با کنترل معادن طلای سودان در غرب کشور تبدیل به یکی از ثروتمندترین افراد کشور شده است. تعداد نظامیان تحت امر او که برخی از آنها را نوجوانان اهل چاد تشکیل می‌دهند، بین صد تا ۱۲۰ هزار نفر تخمین زده شده است. به گفته مورخان آمریکایی و کانادایی دست‌کم ۳۰۰ هزار نفر در نسل‌کشی دارفور کشته شده‌اند.

واکنش سازمان ملل

یک مقام ارشد سازمان ملل متحد در سودان با صدور بیانیه‌ای شدیداللحن، از هر دو طرف درگیری نظامی اخیر خواست با پذیرش «توقف بشردوستانه» اجازه دهند شهروندان غیرنظامی و مددکاران دسترسی به احتیاجات ضروری را فراهم کنند. عبدو دینگ، هماهنگ‌کننده اقدام‌های بشردوستانه سازمان ملل متحد در سودان، گفت: «من از آسیبی که درگیری‌ها به غیرنظامیان وارد آورده‌ است، نگرانم. حداقل 400 نفر در سطح این کشور کشته‌ شده‌اند؛ ازجمله پنج مددکار و نزدیک به سه‌هزار‌و ۲۰۰ نفر هم زخمی شده‌اند». درگیری‌ها بین ارتش سودان و گروه شبه‌نظامی نیروهای پشتیبانی سریع از یک هفته پیش آغاز شد که برهم‌خوردن نظم این کشور را در پی داشت و احتمال درگرفتن جنگ داخلی را افزایش داد. این درگیری‌ها که به‌ صورت بمباران و حملات مسلحانه مختلف‌اند، به‌خصوص امنیت خارطوم، پایتخت سودان را به هم زده‌اند. نهاد مهاجرت سازمان ملل متحد اعلام کرد یکی از کارکنانش در درگیری‌ها کشته شده است. آنتونیو ویتورینو، مدیرکل این سازمان، این خبر را تأیید کرد و گفت که این کارمند در جنوب العبید و در جریان درگیری بین طرف‌ها، کشته شده است. این مسئله باعث شد سازمان ملل متحد پس از ۲۳ سال، فعالیت‌های خود در سودان را تعلیق کند. ویتورینو گفت حدود ۳. ۷ میلیون نفر در داخل این کشور آواره شده‌ و نیازمند کمک هستند. هنگام آغاز درگیری‌ها در شنبه هفته گذشته، سه نفر از خدمه برنامه جهانی غذا نیز جان خود را در درگیری‌های منطقه شمال دارفور از دست دادند.

دینگ گفت طرفین حتی آتش‌بس‌های کوتاه‌مدت را هم نپذیرفتند و تأکید کرد حتی چند ساعت توقف درگیری‌ها می‌تواند دسترسی شهروندان به آب و غذا را ممکن کند. او افزود که این درگیری‌ها تعطیلی بسیاری بیمارستان‌ها را نیز در پی داشته و قطع گسترده برق باعث شده است حتی بیماران بیمارستان‌هایی که بازند، در خطر قرار بگیرند. درگیری دو گروه در هفته آخر ماه رمضان آغاز شد. دینگ با اشاره به فرارسیدن عید فطر گفت: «در این موسم صلح و آشتی، من از تمام طرف‌ها می‌خواهم بلافاصله دست از درگیری بردارند و برای حل صلح‌آمیز اختلاف‌ها تلاش کنند». آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، هم به‌عنوان «قدم اول» برای آتش‌بس، خواهان آتش‌بس سه‌روزه به مناسبت عید فطر شده بود. او تأکید کرد که درگیری‌ها باعث شده‌اند اقدام‌های بشردوستانه «عملا غیرممکن» باشند. سازمان‌های بشردوستانه در سودان به شکلی گسترده حضور دارند. تنها سازمان ملل تیمی چهارهزار نفره در این کشور دارد که سه‌هزار‌و ۲۰۰ نفرشان شهروندان سودان‌اند.

کمک واگنر به جنگ در سودان

دو مقام فعلی و سابق آمریکایی می‌گویند گروه شبه‌نظامی واگنر به رهبر نیروی پشتیبانی سریع سودان پیشنهاد ارسال سلاح‌های سنگین کرده است. نیروی پشتیبانی سریع سودان از نزدیک به یک هفته پیش با ارتش این کشور آفریقایی وارد نبرد شده است. روزنامه «وال‌استریت ژورنال» در گزارش خود علاوه بر این دو مقام کنونی و سابق ایالات متحده به یکی از نزدیکان فرمانده نیروی پشتیبانی سریع سودان نیز استناد کرده است. بنا بر همین گزارش گروه شبه‌نظامیان واگنر پیشنهاد کرده تا برخی از سلاح‌های سنگین خود را که در جمهوری آفریقای مرکزی مستقر است، به سودان منتقل کند. گروه واگنر در سال‌های گذشته در جمهوری آفریقای مرکزی فعال بوده است. «وال‌استریت ژورنال» به نقل از منبع نزدیک به محمد حمدان دقولو، رهبر نیروهای پشتیبانی سودان، نوشته که او فعلا پیشنهاد دریافت سلاح از گروه واگنر را رد کرده است تا خشم آمریکا را برنینگیزد. در مقابل یک مقام کنونی در دولت آمریکا گفته است که محمد حمدان دقولو «فعالانه» پیشنهاد دریافت سلاح‌های سنگین از گروه واگنر را مدنظر دارد. نیروی هوایی ارتش سودان در روزهای گذشته به مواضع نیروی پشتیبانی سریع این کشور حمله کرده است. درگیری‌ها در سودان از شنبه گذشته تاکنون بیش از 400 کشته بر جای گذاشته است. تخمین زده می‌شود که تاکنون بین ۱۰ تا ۲۰ هزار نفر در پی این درگیری‌‌ها از سودان به چاد گریخته‌اند.