رکورد کم‌‌سابقه بودجه نظامی اروپا

تازه‌ترین تحقیقات نشان می‌دهد هزینه‌های نظامی کشورهای اروپایی در سال ۲۰۲۲ با ثبت یک رکورد پس از جنگ سرد روبه‌رو است. افزایش بودجه دفاعی کشورهای اروپایی پس از جنگ اوکراین که فوریه سال ۲۰۲۲ آغاز شد، در ۳۰ سال اخیر بی‌سابقه است. بر اساس داده‌های مؤسسه بین‌المللی تحقیقات برای صلح، موسوم به «سیپری»، در مجموع تمام قاره‌ها، اروپا بیشترین هزینه نظامی را نسبت به تولیدات ناخالص داخلی در سال گذشته میلادی کرده است. کشورهای قاره سبز دوهزارو ۲۴۰ میلیارد دلار رقمی معادل ۲.۲ درصد تولید ناخالص داخلی جهان را صرف هزینه‌های نظامی کرده‌اند. البته هزینه‌های نظامی اروپایی‌ها فراتر از جنگ اوکراین، در هشت سال گذشته روند افزایشی را تجربه کرده است.

تنها در سال ۲۰۲۲ کشورهای عضو اتحادیه اروپا ۱۳ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۱ برای ارتش و تجهیزات نظامی هزینه کرده‌اند؛ رقمی که به گفته مؤسسه بین‌المللی تحقیقات برای صلح از زمان پایان جنگ سرد بی‌سابقه است. اوکراین به تنهایی هزینه‌های نظامی خود را هفت برابر افزایش داد و به ۴۴ میلیارد دلار، معادل یک‌سوم تولید ناخالص داخلی خود رساند. این مبلغ بدون احتساب ده‌ها میلیارد دلار کمک تسلیحاتی به این کشور است. هزینه‌های نظامی روسیه نیز در یک سال گذشته ۹.۵ درصد رشد داشته است.

محققان «سیپری» می‌گویند همچنان در سال‌های پیش‌رو شاهد روند افزایشی هزینه‌های نظامی دفاعی در اروپا خواهیم بود. این در حالی است که پس از جنگ سرد و کاهش نگرانی‌های مربوط به جنگ در اروپا تا اواخر دهه ۹۰ میلادی، هزینه‌های نظامی قاره کهن و جهان روند کاهشی را تجربه کرد که البته پس از یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ دوباره جهت نمودارها عوض شدند. «نان تیان»، یکی از نویسندگان این گزارش، در مورد علل افزایش خیره‌کننده این آمار به خبرگزاری فرانسه گفت به‌جز جنگ اوکراین که موجب «افزایش بودجه نظامی» در کشورهای اروپایی شد، «تنش‌های حل‌نشده و فزاینده در شرق آسیا» نیز دلیل دیگری بوده است که هزینه‌های نظامی در سطح جهان را در سال ۲۰۲۲ به نسبت سال پیش از آن با افزایش 3.7 درصدی مواجه کرد.

کشورهای عضو ناتو حداقل از سال ۲۰۱۴ که روسیه شبه‌جزیره کریمه در اوکراین را ضمیمه خاک خود کرد، هزینه‌های دفاعی خود را افزایش دادند. در واکنش به این اقدام روسیه و حمایت مسکو از جدایی‌طلبان شرق اوکراین، اعضای ناتو تصمیم گرفتند دو درصد از تولید ناخالص داخلی خود را تا سال ۲۰۲۴ صرف هزینه‌های دفاعی کنند. از آن زمان تاکنون شمار زیادی از اعضای ناتو توانسته‌اند به آرامی به سمت این هدف حرکت کنند.

هرچند آمارهای ارائه‌شده در گزارش مؤسسه سیپری در نگاه اول خیره‌کننده به نظر می‌رسند، اما نگاهی دقیق‌تر به این اعداد و ارقام نشان می‌دهند که افزایش هزینه‌ها اغلب کمتر از آنچه گمان می‌رود، چشمگیر بوده است. برای نمونه در حالی ‌که میزان هزینه‌های نظامی در جهان در سال ۲۰۲۲ به بیش از دو تریلیون دلار رسیده است، بررسی‌ها نشان می‌دهند که این هزینه‌ها به نسبت آمار سال ۲۰۱۳، یک‌دهم درصد کمتر از سهم تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده‌اند. نکته دیگر اینکه هرچند شمار زیادی از کشورهای جهان در 10 سال گذشته بودجه‌های نظامی خود را افزایش داده‌اند، نظیر چین (۶۳ درصد)، هند (۴۷ درصد) و اسرائیل (۲۶ درصد)، اما با این حال در همه این کشورها سهم هزینه‌های تسلیحاتی از کل تولید اقتصادی کاهش یافته است.

تورم بی‌سابقه یک عامل کلیدی در این رابطه بوده است. افزایش‌ قیمت‌های ناشی از تورم موجب شده تا همان‌گونه که قیمت مواد غذایی در جهان افزایش پیدا کرده، یک جت جنگی نیز در مقایسه با سال‌های گذشته گران‌تر شود. به گزارش مؤسسه سیپری در چنین شرایطی اگر کشوری نه‌تنها در پی به‌روزرسانی، بلکه به دنبال گسترش ارتش خود باشد، باید بیش از پیش هزینه صرف کند.

همچنین بر اساس مطالعات مؤسسه «اقتصاد جهانی کیل» مستقر در آلمان، ایالات متحده به تنهایی ۴۷ میلیارد دلار کمک نظامی در اختیار اوکراین قرار داده است. این کشور همچنان با اختلاف، بزرگ‌ترین قدرت نظامی جهان است. طبق آمار رسمی در سال گذشته آمریکا ۸۷۷ میلیارد دلار صرف تسلیحات نظامی کرده است که ۳۹ درصد از هزینه‌های جهانی را در بر می‌گیرد. چین با اختلاف بسیار از آمریکا در رده دوم جهانی قرار دارد. این کشور سال گذشته میلادی ۲۹۲ میلیارد دلار صرف هزینه‌های دفاعی خود کرده است.

به رغم فاصله فاحش چین از آمریکا، مقامات آمریکایی و کارشناسان امنیتی هشدار می‌دهند که پکن در حال گسترش قابلیت‌های نظامی خود است. با این حال این دو قدرت جهانی همچنان از نظر موقعیت نظامی و جغرافیایی تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. درحالی‌که چین قدرت نظامی خود را بر منطقه اقیانوس آرام متمرکز کرده، به نظر می‌رسد ایالات متحده همچنان مصمم به ایفای نقش جهانی در حفظ امنیت است.

داده‌های مؤسسه بین‌المللی تحقیقات برای صلح که مقر آن در استکهلم سوئد است، نشان می‌دهند در سال گذشته ایالات متحده ۳۹ درصد از کل هزینه‌های نظامی جهانی را به خود اختصاص داده است. پس از آمریکا،‌ چین با دارابودن ۱۳ درصد از کل هزینه‌های نظامی جهان در جای دوم است. این دو کشور که روابطشان نیز در ماه‌های اخیر در ارتباط با جزیره تایوان بسیار پرتنش شده، به‌تنهایی بیشتر از نیمی از بودجه دفاعی ـ‌ نظامی جهان در سال ۲۰۲۲ را در اختیار دارند.

روسیه با ۳.۹ درصد، هند ۳.۶ درصد و عربستان سعودی با ۳.۳ درصد در جایگاه‌های بعدی کشورهایی هستند که در سال گذشته میلادی بیشترین هزینه را برای مجهزکردن ارتش صرف کرده‌اند. قاره اروپا پس از کسر تورم، ۱۳ درصد بیشتر از سال گذشته میلادی در زمینه‌های دفاعی هزینه کرده است. در این قاره، بریتانیا با ۳.۱ از کل بودجه دفاعی جهان در جایگاه اول است. پس از این کشور، آلمان با ۲.۵ و فرانسه با ۲.۴ درصد قراردارند. در اروپا همچنین کشورهایی مانند لهستان، هلند و سوئد از‌جمله کشورهایی هستند که بیشترین سرمایه‌گذاری نظامی را به نسبت یک دهه اخیر تاریخ خود انجام داده‌اند. در ماه گذشته، گزارش دیگری از «سیپری» نشان داد که واردات تسلیحات به اروپا در سال ۲۰۲۲ تقریبا دو برابر شده است. بیش از ۹۳ درصد این واردات مستقیما راهی اوکراین شده است.