«بهشت‌آباد»؛ وعده‌ای به‌محاق‌رفته

عاطفه علیان: بیش از دو دهه می‌شود که سد و تونل بهشت‌آباد با هدف تأمین نیاز آب شرب استان‌های اصفهان، یزد و کرمان و انتقال حدود 250 میلیون مترمکعب آب از رودخانه بهشت‌آباد در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته است؛ وعده‌ای که عملا سرپوشی است برای خرج از پیش شده در حوضه آبریز زاینده‌رود. بر اساس نتایج حاصل از فاز یک پروژه بهشت‌آباد، این طرح شامل دو بخش سد و تونل بوده که البته با شروع به کار دولت نهم، بازبینی سازه سد و جایگزینی تونل با مجموعه‌ای از خطوط لوله، ایستگاه‌های پمپاژ و تونل‌های کوتاه با تغییر کارفرمای طرح از شرکت آب منطقه‌ای اصفهان به شرکت آب و نیرو در دستور کار قرار گرفته است.

این طرح با کنترل بخشی از سیلاب‌های جاری در سرشاخه‌های کارون شمالی و با مجوز تخصیص جهت انتقال به استان‌های یزد، کرمان و اصفهان به میزان 250 میلیون مترمکعب در سال طراحی شد و می‌توانست به طور بالقوه بخشی از سیلاب‌های حوضه کارون را به خصوص در دوره‌های ترسالی کنترل و آب خروجی از حوضه کارون قبل از رسیدن به جلگه اهواز را مهار کند تا مانند فروردین سال 98 شاهد هدررفت میلیاردها مترمکعب آب به خلیج فارس نباشیم.

اگرچه مطالعات پروژه بهشت‌آباد در سال 1381 کلید خورد و در سال 1384 توسط مجلس کد اجرائی گرفت و مجوز زیست‌محیطی دریافت کرد، اما متأسفانه در سال‌های اخیر حتی یک متر هم پیشرفت نداشته و در سطح وعده‌ای از وزارت نیرو مانده است که تخصیص بیشتر از دخل زاینده‌رود را توجیه کند.

تهیه گزارش ارزیابی زیست‌محیطی پروژه بهشت‌آباد، احداث 15 کیلومتر تونل را تأیید کرده است و شرکت‌های متعدد داخلی و خارجی این طرح را مورد مطالعه قرار دادند و گزارش‌های متعددی مبنی بر تأیید توجیه فنی، اقتصادی و زیست‌محیطی آن وجود دارد اما کماکان وزارت نیرو در این زمینه اقدام نکرده است.

این در حالی است که اگر حتی وزارت نیرو از همین لحظه عزم جدی با تزریق اعتبارات کافی برای تونل بهشت‌آباد انجام دهد حداقل برای تحقق آن پنج سال زمان نیاز است و با همگرایی می‌توان به مردم شهرستان اردل نسبت به رونق گردشگری و کسب و کار در این منطقه اطلاع‌رسانی کرد.

کمبود شدید آب، بارگذاری بخش‌های مختلف و در نهایت بروز عدم تعادل بین منابع و مصارف آب در حوضه باعث تشدید برداشت از منابع آب تجدیدناپذیر حوضه آبریز زاینده‌رود شده و پیامدهایی چون خشک‌شدن زاینده‌رود، افت شدید سطح آب‌های زیرزمینی، عدم امکان تأمین حقابه‌ها، بروز تنش‌های اجتماعی، کاهش کیفیت آب‌های سطحی و زیرزمینی و فرونشست زمین در فلات مرکزی را به دنبال داشته است. اگرچه بخش جلگه‌ای حوضه زاینده‌رود از دیرباز به دلیل اقلیم و خاک مناسب از آب رودخانه جهت کشاورزی استفاده می‌شده و رودخانه ضمن سیراب‌کردن آبخوان‌های مسیر در نهایت در تالاب گاوخونی آرام می‌گرفته است اما بارگذاری‌های جدید در حوضه زاینده‌رود باعث شده تأمین حقابه محیط زیست و کشاورزی در سال‌های اخیر با مشکلات عدیده‌ای مواجه شود.

مطابق مصوبات چهارمین کارگروه مدیریت به‌هم‌پیوسته حوضه زاینده‌رود میزان کمبود آب حوضه زاینده‌رود در شرایط آتی و پس از اجرای طرح‌های بهشت‌آباد و کوهرنگ 3 و استفاده از پساب موجود و برداشت استان‌های یزد و چهارمحال و بختیاری مطابق تابلو منابع و مصارف حوضه، همچنان از کمبود شدید در حوضه رنج خواهد برد و آینده نگران‌کننده‌ای در انتظار فلات مرکزی ایران است که نیمی از جمعیت کشور را در خود جای داده است.