عربستان و تغییرات مالی

فردای اقتصاد: اگر از شنیدن این خبر که عربستان، عملا مالک تجارت ورزش حرفه‌ای گلف شده‌، شگفت‌زده شده‌اید، منتظر خبرهایی از این دست در ماه‌ها و هفته‌های آینده هم باشید. قدرت‌گیری فزاینده کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، به‌ویژه عربستان، در حال تغییر شکل خاورمیانه است؛ اما این موضوع می‌تواند پیامدهای مهمی نیز برای سراسر جهان داشته باشد.

سال گذشته عربستان رشد ۸.۷درصدی را تجربه کرد. کویت و امارات عربی متحده هم مانند عربستان، رشد سریعی را تجربه کردند. اما چگونه می‌توان این رشد را توضیح داد؟ برخلاف آنچه بسیاری آرزو می‌کنند، جهان همچنان به طور گسترده، به سوخت‌های فسیلی نیاز دارد. جنگ اوکراین و اعمال تحریم‌ها علیه روسیه، از اهمیت مسکو در بازارهای جهانی نفت و گاز کاسته است. به‌علاوه دو کشور اصلی صادرکننده نفت جهان، یعنی ایران و ونزوئلا تحت تحریم هستند و ساختار صنعت نفت آنها، کهنه و فرسوده شده‌ است. آمریکا مقادیر معتنابهی نفت و گاز تولید می‌کند؛ اما همچنان به میزان بالایی این دو محصول را وارد می‌کند. در نتیجه، جهان همچنان به کشورهای حاشیه خلیج فارس، برای ثبات بازار انرژی وابسته است.

به نظر می‌رسد این شرایط تا یک دهه آینده نیز ادامه خواهد یافت و اگر چنین شود، ثروت هنگفتی به سمت کشورهای حاشیه خلیج فارس، سرازیر خواهد شد. به‌تازگی چهار صندوق سرمایه چهار کشور اصلی منطقه، گزارش داده‌اند که ثروتی تقریبا معادل سه تریلیون دلار (سه هزار میلیارد دلار) در اختیار دارند که ۴۲ درصد بیشتر از دو سال پیش است. عربستان انتظار دارد که اصلی‌ترین ابزار سرمایه‌گذاری‌اش، یعنی صندوق ملی سرمایه‌گذاری، بتواند تا سال ۲۰۳۰، بیش از دو تریلیون دلار سرمایه ذخیره کند و به بزر‌گ‌ترین صندوق جهان از این دست تبدیل شود. برای آینده پیش‌بینی‌پذیر، نفت و گاز، مهم‌ترین منبع ثروت در جهان باقی خواهد ماند. پیامدهای این ثروت عظیم، هم‌اکنون قابل مشاهده است. عربستان سعودی، عملا تجارت ورزش گلف را در مالکیت خود قرار داده‌ است. در ماه ژانویه، پایگاه خبری بلومبرگ گزارش داد که سعودی‌ها به دنبال خرید امتیاز مسابقات اتومبیل‌رانی فرمول یک، به مبلغی بیش از ۲۰ میلیارد دلار هستند. آنها همچنین به‌تازگی با ارائه قراردادی به ارزش ۲۰۰ میلیون دلار در سال، کریستیانو رونالدو را که احتمالا مشهورترین بازیکن فوتبال جهان است، فریفته کرده و به خدمت گرفته‌اند. ریاض همچنین سرمایه‌گذاری عظیمی بر روی صنعت بازی‌های آنلاین انجام داده و امیدوار است که به بازیگر بزرگی در زمینه صنعت فضایی نیز تبدیل شود. اگر نگاهی به تیم‌های ورزشی آبرومند جهان، هتل‌های مجلل در اروپا یا داستان‌ برندهای مشهور بیفکنید، احتمالا با یک مالک تبعه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس مواجه خواهید شد. همان‌طور که یکی از وزرای این کشورها به من گفت: «ما زیرساخت‌های فراوانی در کشورهای‌مان احداث کرده‌ایم. آنچه اکنون می‌آید، پول برای سرمایه‌گذاری است». افزایش ثروت، به تغییر شکل خاورمیانه منجر شده‌ است. کشورهایی مانند مصر، عراق و سوریه که زمانی بازیگر مسلط در جهان عرب بودند، به دلایل متعددی از‌جمله فقر، تفرقه و ناکارآمدی، از ایفای نقش رهبری ناتوان شده‌اند. محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی و حکمران واقعی عربستان، در سال‌های نخست زمامداری، از ثروت کشورش در مسیری ناشیانه و متکبرانه استفاده کرد. او از روش‌های مختلف، برای فشار بر دولت‌ها یا ساقط‌کردن حکومت‌های قطر، لبنان و اردن استفاده کرد و هم‌زمان با آغاز جنگی خونین در یمن وارد یک جنگ سرد با ایران شد و البته در همه آنها ناکام ماند. (قتل جمال خاشقجی، ستون‌نویس روزنامه واشنگتن‌پست در سال ۲۰۱۸، در همین بازه زمانی رخ داد). در مقابل، در چند سال گذشته، به نظر می‌رسد که او بالغ‌تر شده‌ و در حال ترمیم پیوندهای خود با قطر و اردن و ازسرگیری رابطه با ایران و همچنین دستیابی به یک پیمان صلح در یمن است.