فرش قرمز بایدن برای مودی

رئیس‌جمهوری آمریکا چند روز پس از سفر وزیر خارجه‌اش به چین، میزبان نخست‌وزیر هند رقیب منطقه‌ای پکن بود و استقبال گسترده‌ای از نارندرا مودی به عمل آورد، به‌طوری‌که اعتراض‌هایی را در آمریکا برانگیخت. مسائل اقتصادی دوجانبه، بحران‌های بین‌المللی و نگرانی‌های مشترک درباره چین، از موضوع‌های محوری گفت‌وگوهای بایدن و مودی بود. بایدن در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با نخست‌وزیر هند گفت مشارکت کنونی با دهلی، «قوی‌تر، نزدیک‌تر و پویاتر از هر زمان دیگری در تاریخ است» و روابط اقتصادی در‌حال «رونق» است. به گفته رئیس‌جمهوری آمریکا، حجم مبادلات تجاری میان دو کشور در یک دهه گذشته بیش از دو برابر شده است. روابط هند با چین، از سه سال پیش بر سر اختلاف مرزی در هیمالیا که به کشته‌شدن ۲۰ سرباز هندی و دست‌کم چهار چینی انجامید، به‌شدت آسیب‌ دیده است. رئیس‌جمهوری آمریکا همچنین در مراسم رسمی و خوشامدگویی به نخست‌وزیر هند گفت: «مدت‌هاست که باور دارد روابط میان ایالات متحده و هند، یکی از روابط تعیین‌کننده قرن بیست‌و‌یکم خواهد بود». با وجود خوش‌بینی‌های بایدن، واقعیت این است که هند و ایالات متحده رویکردهای کاملا متفاوتی درباره تداوم بحران در اوکراین دارند. هند از معدود کشورهای بزرگ جهان بود که به قطع‌نامه مجمع عمومی سازمان ملل در محکومیت حمله نظامی روسیه به اوکراین، در فوریه سال ۲۰۲۲، رأی مثبت نداد. روزنامه وال‌استریت‌ژورنال در گزارشی نوشت به نظر می‌رسد نگرانی‌های مشترک درباره سیاست‌های پکن نسبت به نگرانی‌‌ درباره عقب‌نشینی‌های دولت هند از ارزش‌های دموکراسی، در اولویت بالاتری قرار گرفته است. به نوشته وال‌استریت‌ژورنال، نخست‌وزیر کنونی هند بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴، به‌دلیل شورش‌هایی که علیه جمعیت مسلمان هند در ایالت گجرات در زمان مدیریت او رخ داد، از ورود به ایالات متحده منع شده بود. در‌همین‌حال نخست‌وزیر هند سعی کرد اتهام‌هایی را که علیه دولت او مطرح شده است، رد کند و گفت اقدام‌های دولت او مبتنی بر اصول دموکراسی است و هیچ تبعیضی وجود ندارد. با این‌همه، دولت مودی در طیف گسترده‌ای از موضوعات مانند انرژی، فناوری‌های پیشرفته و تغییرات آب‌و‌هوایی، با ایالات متحده همکاری می‌کند. وال‌استریت‌ژورنال در بخش دیگری از گزارشی که هم‌زمان با برگزاری مراسم استقبال در کاخ سفید منتشر شد، نوشت: «هرچند نیمی از آمریکایی‌ها در‌مجموع دیدگاه مثبتی به هند و سیاست‌های دهلی دارند‌ اما از هر ۱۰ آمریکایی تقریبا یک نفر هیچ‌چیز درباره نخست‌وزیر کنونی هند و رویکردهای او نمی‌‌داند».

پیمان‌های امنیتی و دفاعی

در‌حالی‌که هند به سیاست خارجی غیرمتعهد خود پایبند است، در بحبوحه تنش‌های فزاینده با چین، به ایالات متحده نزدیک‌تر شده است و از زمان روی کار آمدن بایدن، آمریکا در تقویت همکاری دفاعی و امنیتی با دهلی‌نو، از جمله احیای گروه امنیتی «کوآد» شامل هند، ژاپن و استرالیا، سرمایه‌گذاری کرده است. به گزارش رویترز، وزارت دفاع هند خرید هواپیماهای بدون سرنشین مسلح (MQ-9B Seaguardian) از آمریکا را تصویب کرده است. هند ۳۱ پهپاد از این نوع را به ارزش حدود سه میلیارد دلار خریداری خواهد کرد. هند و چین دچار اختلاف‌های مرزی حل‌نشده‌ای هستند که آخرین‌بار در ماه می‌۲۰۲۰، با درگیری نیروهای چین و هند در دره گالوان و کشته‌شدن ۲۴ سرباز از دو طرف، به خشونت کشیده شد. از آن زمان، دو کشور حدود ۶۰ هزار سرباز را در نزدیکی مرز نگه داشته‌اند. مقامات آمریکایی می‌گویند که این درگیری‌ها باعث شده هند تمایل بیشتری برای همکاری با واشنگتن داشته باشد. یک مقام آمریکایی گفت: «پهپادها به هند اجازه می‌دهند عملیات اطلاعاتی، نظارتی و شناسایی خود را تقویت کند». همچنین بایدن و مودی قراردادهایی را در حوزه نیمه‌هادی‌ها با هدف بهره‌بردن از یارانه‌های دولت هند که برای جذب صنعت فناوری‌های پیشرفته به این کشور طراحی شده‌اند معرفی کردند. «میکرون تکنولوژی»، شرکت تراشه‌ساز آمریکایی اعلام کرد برای ساخت یک کارخانه در ایالت گجرات که اولین کارخانه آن در هند خواهد بود‌ و مونتاژ یک تراشه جدید ۸۲۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خواهد کرد.

میکرون گفت که با حمایت دولت مرکزی هند و ایالت گجرات، کل سرمایه‌گذاری در این کارخانه ۲.۷۵ میلیارد دلار خواهد بود. از این مقدار ۵۰ درصد را دولت مرکزی هند و ۲۰ درصد را ایالت گجرات تأمین خواهد کرد. همچنین «ویکرام سولار»، شرکت هندی سازنده پنل‌های خورشیدی، اعلام کرد تا ۱.۵ میلیارد دلار در زنجیره تأمین انرژی خورشیدی ایالات متحده سرمایه‌گذاری خواهد کرد و افزود این کار را سال آینده با احداث کارخانه‌ای در کلرادو آغاز می‌کند.

این کارخانه که اولین مورد از مجموعه کارخانه‌هایی خواهد بود که قرار است در سال‌های آینده در سرتاسر آمریکا ایجاد شود، به ایالات متحده برای رقابت با چین در بخش تولید انرژی پاک کمک خواهد کرد. واحد هوافضای کمپانی آمریکایی «جنرال‌الکتریک» اعلام کرد برای تولید موتورهای جت جنگنده برای نیروی هوایی هند، با «هندوستان اِروناتیکس» به توافق رسیده است. براساس این توافق، قرار است موتورهای F414 GE تولید شوند که به عنوان نیروی مولد جت‌های جنگنده Tejas به کار می‌روند. مشارکت دو کشور در پروژه‌های فضایی نیز از دیگر برنامه‌های رهبران هند و آمریکا بود و نخست‌وزیر هند در جریان دیدار با رئیس‌جمهوری آمریکا اعلام کرد کشورش به پروژه «آرتمیس» آمریکا برای اکتشافات فضایی می‌پیوندد. براساس این قول و قرار، سازمان‌های فضایی هند و آمریکا در سال ۲۰۲۴ یک مأموریت مشترک در ایستگاه فضایی بین‌المللی برگزار خواهند کرد. استقبال گسترده جو بایدن از ناراندرا مودی و برپایی ضیافت شام به افتخار او، در حالی صورت می‌گیرد که وضعیت نقض حقوق بشر در شبه‌قاره هند بیش از هر زمان دیگری انتقاد سازمان‌های حقوق بشری را به دنبال داشته است. سازمان عفو بین‌الملل می‌گوید جو بایدن، با چنین استقبالی از مودی، مشروعیت نهاد ریاست‌جمهوری ایالات متحده را به چالش می‌کشد. در دوران تصدی مودی، یعنی از ماه می‌ سال ۲۰۱۴ به این‌سو، مسلمانان هند و سایر اقلیت‌های این کشور، به‌ویژه سیک‌های ایالت پنجاب، شدیدا سرکوب شده‌اند و دولت مودی نوعی ملی‌گرایی هندی موسوم به «هندوتوا» را گسترش داده است. حضور مودی و استقبال بی‌نظیر از او در ایالات متحده با واکنش تند و منفی انجمن‌ها و اتحادیه‌های مسلمانان این کشور نیز روبه‌رو شده است. ادوارد میچل، معاون مدیر اجرائی شورای روابط آمریکایی‌ــ‌اسلامی، موسوم به کاییر، به الجزیره گفت: «برگزاری مراسم ویژه شام برای کسی که ناقض حقوق مسلمانان است، پذیرفتنی نیست». او می‌گوید ضیافت شام مراسمی نیست که هر رهبری در واشنگتن از آن برخوردار شود.

میچل تأکید کرد: «کاخ سفید چگونه می‌تواند به رهبری احترام بگذارد که یک متعصب آشکار ضد مسلمانان است؟ یک ایدئولوگ که روزنامه‌‌نگاران را سانسور می‌کند و چشمان خود را بر سرکوب مسلمانان می‌بندد؟ شما می‌توانستید دست‌کم بدون برگزاری یک شام ویژه از هند و مودی استقبال کنید».

در‌حالی‌که گروه‌های مدافع حقوق بشر مخالفت صریحشان را با پذیرایی گسترده از نخست‌وزیر هند و هیئت همراهش‌ بیان می‌کنند، بسیاری از کارشناسان سیاست خارجی معتقدند دولت بایدن در درجه اول به فکر تقویت وزنه تعادلی بالقوه در برابر چین است که دولت فدرال ایالات متحده آن را قوی‌ترین رقیب جهانی خود به‌ حساب می‌آورد. سارنگ شیدور، مدیر مطالعات و پژوهشگر ارشد مؤسسه کوئینسی هم گفت: «تا زمانی که نگرانی مشترک آنها درباره چین پابرجاست، روابط ایالات متحده و هند به رشد خود ادامه خواهد داد». به گفته این تحلیلگر سیاسی، کاخ سفید راهبرد سیاست خارجی خود را براساس دموکراسی و حقوق بشر تنظیم نمی‌کند.  به گفته شیدور، تنها اولویت واشنگتن «منافع ملی آمریکا» است. قدرت نظامی رو‌به‌رشد چین و ادعاهای ارضی که پکن در ماه‌های اخیر در قبال جزیره تایوان مطرح کرده، به‌جز آمریکا، مایه نگرانی کشورهای آسیایی و هم‌مرز با چین مانند فیلیپین، ویتنام، ژاپن و هند نیز شده است. ایالات متحده به دلیل همین منافع مشترک سعی دارد زنجیر اتحاد با این کشورها را محکم‌تر از همیشه کند. سارنگ شیدور می‌گوید: «چینی‌ها هم به دلیل افزایش ملی‌گرایی، هند را مهم‌ترین چالش منطقه‌ای خود می‌دانند».

واشنگتن و دهلی‌ همیشه مانند امروز به یکدیگر نزدیک نبوده‌اند؛ برای مثال در دوران جنگ سرد هند با اتحاد جماهیر شوروی رابطه بسیار نزدیکی داشت و به همان نسبت از ایالات متحده دور بود. هند در این دوران یکی از مهم‌ترین عوامل تشکیل «جنبش غیرمتعهدها» بود و جواهر لعل نهرو، نخست‌وزیر وقت هند، در کنار جمال عبدالناصر، رهبر مصر و مارشال تیتو، رهبر یوگسلاوی، در تشکیل این سازمان در سال ۱۹۶۱ نقش بزرگی داشتند. اولین نشست این جنبش در بلگراد، پایتخت یوگسلاوی سابق، برگزار شد.

ایالات متحده نیز هنگام تشکیل کشور پاکستان، متحد اصلی اسلام‌آباد بود. دولت نیکسون در سال ۱۹۷۱ برای تضعیف هند که بسیار به مسکو نزدیک شده بود، دست‌به‌دامن چین مائوئیستی شد تا اجازه ندهد دهلی بیش از پیش در دامن مسکو بیفتد؛ اما با پایان جنگ سرد و رشد اقتصادی چین، اولویت واشنگتن کاملا تغییر کرد و دهلی به کلیدی‌ترین متحد آمریکا در آسیا تبدیل شد.

البته با وجود رابطه بسیار نزدیک هند و آمریکا، دهلی پس از جنگ اوکراین همچنان موضع خود را در قبال روسیه تغییر نداد و روابطش را با این کشور حفظ کرد. با این حال، تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا علیه مسکو باعث شد هند نتواند به راحتی گذشته مبادلات تجاری خود با روسیه را حفظ کند. از دیگر نکات جالب اینکه دهلی هرچند خریدار سلاح از اروپا و آمریکاست، همچنان بزرگ‌ترین واردکننده تسلیحات روسی در جهان محسوب می‌شود.

برخلاف بسیاری از متحدان غربی هند، این کشور همچنان مهم‌ترین خریدار نفت و گاز روسیه است. این در حالی است که ایالات متحده و اتحادیه اروپا در ماه‌های اخیر سعی کرده‌اند قدرت مانور روسیه در بازار جهانی انرژی را محدود کنند. سارنگ شیدور، پژوهشگر، می‌گوید در ماه‌های اخیر، هند نیز مانند چین خیلی خوب بازی کرد و از دشمنی روسیه با غرب بیشترین سود را برد.