مافیای کنکور و امتحان
«امروز در حوزه‌ای که من امتحان دادم، به محض اینکه برگه به دست یکی از بچه‌ها رسید، رو کرد به بغلی خود و گفت اینها همون‌ها هستند. من متوجه شدم و پرسیدم بچه‌ها چی شده؟ سؤال‌ها پخش شده؟ او هم گفت آره یکی از کانال‌های تلگرامی سؤالی را گذاشته بود ولی ما باور نکردیم که اینها سؤالات است». اینها صحبت‌های یکی از دانش‌آموزانی است که مدعی لورفتن سؤالات امتحانی در یکی از کانال‌های تلگرامی شده است.
پانیذ میلانی: «امروز در حوزه‌ای که من امتحان دادم، به محض اینکه برگه به دست یکی از بچه‌ها رسید، رو کرد به بغلی خود و گفت اینها همون‌ها هستند. من متوجه شدم و پرسیدم بچه‌ها چی شده؟ سؤال‌ها پخش شده؟ او هم گفت آره یکی از کانال‌های تلگرامی سؤالی را گذاشته بود ولی ما باور نکردیم که اینها سؤالات است». اینها صحبت‌های یکی از دانش‌آموزانی است که مدعی لورفتن سؤالات امتحانی در یکی از کانال‌های تلگرامی شده است. اما رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت وزارت آموزش و پرورش «لورفتن سؤالات قبل از شروع امتحان» را تکذیب کرد و گفت که امسال سؤالات هیچ امتحانی لو نرفته‌اند. لورفتن به معنی این است که دانش‌آموزان قبل از شروع امتحان سؤالات را بدانند. او درعین‌حال وقوع تقلب در امتحانات نهایی امسال را تکذیب نکرد و گفت که تاکنون ۵۰۰ مورد تقلب کشف شده است.
هفت نفر تقلب کردند و راحت سر جلسه نشستند
حمیدرضا، یکی از دانش‌آموزانی است که امسال در یکی از شهرهای استان فارس امتحان نهایی داشت. او می‌گوید که در‌‌های حوزه‌ای که او امتحان می‌دهد، ساعت هشت باز می‌شود اما اگر دانش‌آموزان تا ساعت ۸:۱۰ بتوانند با تأخیر وارد حوزه امتحان شوند که اکثرا هم می‌توانند، سؤالات امتحانی می‌رسد و آنهایی که عمدا دیر وارد حوزه امتحان شده‌اند، می‌توانند به سؤالات دسترسی داشته باشند و سؤالات را روی دست یا ساق پا یا روی چک‌نویس‌هایشان که مخفی کرده‌اند یا هر جایی که بتوانند، بنویسند. حمیدرضا صحبت‌هایش را این‌طور ادامه می‌دهد: اکثر بچه‌هایی که تقلب می‌کنند، با گوشی موبایل تقلب می‌کنند. حوزه امتحانی ما سیگنال‌یاب و فلزیاب دارد اما این دستگاه‌ها نه می‌توانند سیگنال را تشخیص دهند نه فلز را. چیزی که من می‌بینیم این است که حدود ۱۰ گوشی موبایل وارد جلسه می‌شود و دوربینی هم نیست که بعد از امتحان بخواهند بررسی کنند و متقلبان را پیدا کنند.
این دانش‌آموز از نظارت ناظران امتحانات نهایی به‌شدت ناراضی است و می‌گوید: ناظران حوزه ما خیلی ریلکس رو صندلی‌های خود می‌نشینند و حتی از جایشان بلند نمی‌شوند که بخواهند ببینند چه کسی با خودش گوشی آورده است! اما در امتحان فارسی از سه پسر و چهار دختر گوشی گرفته شد که خیلی واضح درحال تقلب‌کردن بودند. اتفاقا یکی از پسرها پسردایی رئیس حوزه بود. پس از چند دقیقه رئیس حوزه آمد گفت ما گوشی‌های این افراد را گرفتیم و صورت‌جلسه کردیم و گزارش می‌دهیم اما چون هیچی در برگه امتحانی ننوشته بودند، می‌توانند بیایند و سر جلسه بنشینند. این در صورتی است که ۴۵ دقیقه از امتحان گذشته بود که تقلب آنها لو رفت. بعد از امتحان هم دیدیم که گوشی‌های آنها را پس دادند.
ناظرها سالن را رها می‌کنند و می‌روند چای می‌نوشند!
بهنوش دانشآموزی در اصفهان است که می‌گوید در منطقه ما مسئولان حوزه امتحانی فقط با دست دانش‌آموزان را قبل از ورود به جلسه بازرسی می‌کنند. او می‌گوید: حدود یک‌ربع طول می‌کشد که برگه‌های امتحانی چاپ شود و به دست ما برسد. وقتی هم که برگه‌ها چاپ می‌شود، همهمه‌ای سالن را می‌گیرد. بچه‌ها بلندبلند جلوی روی ناظر تقلب می‌کنند و ناظرها هم سالن امتحان را رها می‌کنند و می‌روند چایی می‌نوشند. در حوزه ما نه دوربین مداربسته هست نه سیگنال‌یاب! ما با چشم خودمان دیدیم که موبایل به جلسه امتحانی می‌آورند ولی تعداد خیلی بالاست و خیلی‌هایشان هم دوستان ما هستند و نمی‌توانیم دوستانمان را بفروشیم. این وظیفه مسئول حوزه امتحان است که موبایل‌ها را جمع کند و متخلفان را از امتحان بیرون بکشد.
او می‌گوید: کسی که بخواهد موبایل بیاورد، می‌آورد. بچه‌ها در استان اصفهان داخل ماسک خود هندزفری می‌گذارند و داخل حوزه امتحان می‌آورند و ر‌اکت‌ها هم نمی‌توانند پیدایشان کنند. به نظر من تا وقتی نمی‌توانند جلوی این تقلب‌ها را بگیرند، تأثیر قطعی معدل هم باید حذف شود.
روزی هزار بار آرزوی مرگ می‌کنم/ تنها پناهم شده خواب
آناهیتا از همدان درباره تقلب‌ها می‌گوید: من آن‌قدر در این امتحانات بی‌عدالتی دیدم که برای منی که به یک‌سری چیزها معتقد هستم و تحت هیچ شرایطی تقلب نمی‌کنم، هیچ انگیزه‌ای باقی نمانده است. در امتحان جامعه‌شناسی که داشتیم دو نفر از دانش‌آموزان بلندبلند تقلب می‌کردند و سؤالات را با هم ردوبدل می‌کردند و ناظر سر جلسه هم مثل یک مترسک فقط نگاه می‌کرد.
او در ادامه می‌گوید: در امتحان دینی ما بچه‌ها به سمت سالن هجوم بردند و هیچ‌کس هم دانش‌آموزان را بازرسی بدنی نمی‌کرد! هیچ‌کس را با راکت نمی‌گشتند. یعنی اگر کسی با خودش موبایل با تقلبی آورده بود، به راحتی وارد حوزه امتحانی می‌شد. حتی کارت ورود به جلسه را هم بررسی نمی‌کنند. اگر من کسی را به جای خودم سر جلسه فرستادم چه؟ من در این سه امتحان ندیدم کسی اصلا شناسنامه یا کارت ملی چک کند بگوید تو چه کسی هستی که می‌خواهی وارد جلسه شوی؟
یکی دیگر از دانش‌آموزانی که امسال امتحان نهایی داشت، می‌گوید: به خاطر تصمیم شما برای قطعی‌کردن تأثیر معدل، سه‌چهارم بچه‌ها آینده و زندگی خود را باخته‌اند. تمرکز ندارم برای امتحانات ترمیم معدل نهایی‌ام درس بخوانم. من بشخصه دیگر نمی‌دانم برای چه چیزی باید بجنگم. هدف‌هایم را گم کردم و تنها پناهم شده خواب. حتی خجالت می‌کشم به چشمان پدر و مادرم نگاه کنم. هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم وقتی هنوز ۲۰ سالم هم نشده این‌قدر ناامید و افسرده باشم.
یکی دیگر از دانش‌آموزانی که امسال نهایی دارد هم می‌گوید: می‌دانم نباید خسته شد و کم آورد ولی به خاطر این استرس کنکور و فشار روانی مصوبه روزی هزار بار آرزوی مرگ می‌کنم. قصد ناشکری ندارم ولی خسته شدم. آبروی خانواده‌ام را می‌برم اگر چیزی قبول نشوم. خانواده‌ام همه کار برایم کردند ولی من لیاقت ندارم. این مصوبه من را نابود کرد. شاید باورتان نشود ولی روزی هزار بار آرزوی مرگ می‌کنم و به خودکشی فکر می‌کنم.
او می‌گوید: کاش باعث و بانی این وضع یک روزی در این حالی که من دارم قرار بگیرد تا بفهمد حس ناچیزی و حقارت و خودکشی و افکار منفی و سردرد و حال بد یعنی چه! اصلا نمی‌خواهم دعا کنم که به راه راست هدایت بشود؛ چون عذاب زیادی کشیدم و فقط می‌خواهم نابودی مافیا و زجرکش‌شدن مافیا را به چشم ببینم. آن موقع حالم خوب می‌شود. یعنی روزی می‌رسد که من نابودی مافیا را ببینم؟ البته فکر کنم تا آن موقع من مرده‌ام.
صدای دانش‌آموزان مناطق محروم: اینجا مراقب هم کم است چه برسد به دستگاه فلزیاب
بابک یکی از دانش‌آموزان منطقه سه است که امسال امتحان نهایی داشته است. او خواهش می‌کند که حرفشان را به مسئولان برسانیم و به دادشان برسیم: حرفمان را فقط شما می‌توانید به مسئولان بالا برسانید. خواهش می‌کنم کمکمان کنید. من از منطقه سه هستم. اینجا نه راکتی هست نه فلزیابی و تا دلتان بخواهد تقلب می‌شود. من یک هفته است دارم برای امتحان دینی می‌خوانم که حتی 19.75 هم نشوم و ۲۰ بشوم و آن ۲۵ درصد در معدلم تأثیر داشته باشد اما نفر کناری من به‌راحتی با گوشی تقلب می‌کند. من این همه وقت گذاشتم و درس خواندم اما با کسی که درس نخوانده برابریم. این بی‌عدالتی است. در منطقه سه مراقب هم کم است چه برسد به دستگاه فلزیاب! من دارم دیوانه و افسرده می‌شوم و توان ندارم درس بخوانم. من به چه امیدی درس بخوانم که یک عده با تقلب ۲۰ بشوند؟ تو را به خدا قسم یا تأثیر را مثبت کنید یا شرط معدل را بردارید. با این تقلب‌ها این بی‌عدالتی است که این نمره‌ها سرنوشت ما را تعیین کند.
علی نیز از حوزه‌ای در زاهدان می‌گوید: سؤالات با تأخیر ۴۵ دقیقه‌ای پخش شد و سه بار سؤالات تجربی را به جای انسانی پخش کردند. آیا با این روند امتحان این نمرات باید آینده ما را تعیین کند؟
خواهر یکی از داوطلبان امتحانات نهایی هم می‌گوید: خواهرم پایه دوازدهم تجربی است. من بیرون از حوزه‌اش منتظرش بودم. من با چشمان خودم دیدم که حداقل سه دانش‌آموز بعد از ساعت هشت وارد حوزه امتحانی شدند؛ در صورتی که روی کارت ورود به امتحان ذکر شده است که باید ساعت ۷:۳۰ وارد حوزه کنکور شد. ساعت ۸:۴۵ هم برگه دانش‌آموزان انسانی و ۱۰ دقیقه بعد هم برگه بچه‌های تجربی را دادند. حتی یکی از مراقبان گفت وای ساعت از ۸:۳۰ گذشته و دیر شده! واقعا با این همه بی‌نظمی این نمرات باید تا این حد تأثیرگذار باشد؟
تقلب‌ها در امتحانات نهایی از کجا لو می‌رود؟
هامون سبطی، دبیر کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت آموزشی، درباره نحوه دسترسی به پاسخ‌ها و سؤالات در امتحانات نهایی گفت: متأسفانه اغلب این تقلب‌ها رایگان است و در کانال‌های تلگرامی توزیع می‌شود که به‌سادگی قابل رد‌یابی هم نیست؛ به همین دلیل اکثر دانش‌آموزان کشور اعم از فقیر و غنی در هر شهری می‌توانند به این پاسخ‌ها که دقایقی بعد از شروع آزمون منتشر می‌شوند، دسترسی داشته باشند. اغلب این کانال‌های تقلب فروش حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بعد از آغاز آزمون، شروع به قراردادن سؤالات و پاسخ‌ها به صورت رایگان در کانال خود می‌کنند. به همین دلیل هم هست که نماینده مجلس می‌گوید اگر آزمون۳۰ تا ۴۰ دقیقه با تأخیر انجام شود، احتمال تقلب بالاست؛ چراکه نظارت کاملی روی دانش‌آموزانی که در حوزه‌ها هستند، نمی‌تواند باشد و کافی است فقط یک یا دو نفر از آنها تلفن همراه با خود به داخل حوزه آورده باشند. یا حتی او به‌راحتی میتواند از حوزه امتحانی در آن دقایق به بهانه دستشویی خارج شود و با چرخی در مدرسه به پاسخ سؤالات دسترسی پیدا کند. دقت کنید که بسیاری از پاسخ‌ها دو‌گزینه‌ای یعنی در حد صحیح و غلط یا تک‌کلمه‌ای یا جای خالی هستند و این توجیه که تقلب در آزمون‌های تشریحی فعلی کار دشواری است، در حد ادعاست.
این کنشگر و فعال حوزه آموزش در ادامه درباره سود بالای ادمین‌های کلاهبردار کانال‌های تقلب‌فروش می‌گوید: ما می‌بینیم که این سؤالات و پاسخ‌ها در کانال‌های تلگرامی فروش تقلب ساعات اولیه از طرف چند هزار نفر دیده می‌شود. طبیعتا کسانی که امتحان نهایی ندارند، نیازی به حضور در این کانال‌ها و دیدن فوری پاسخ سؤالاتی که روبه‌روی‌شان نیست، ندارند و کسانی که این پاسخ‌ها را می‌بینند، منطقا در سر جلسه امتحان هستند. به این شکل این افراد بی‌اخلاق و مفسد، پس از جذب عضو در کانال‌های تلگرامی خود کانال‌ها را با قیمت بالایی می‌فروشند یا اینکه با کسب اعتبار بین دانش‌آموزان می‌گویند حال که به پاسخ‌های امتحانات نهایی از طریق ما دسترسی داشتید، به سؤالات کنکور هم دسترسی خواهید داشت. آن زمان شروع به کلاهبرداری و سوءاستفاده از داوطلبان می‌کنند و سؤالاتی را به اسم سؤالات کنکور با قیمت ۲۰ میلیون تومان به بالا به داوطلبان می‌فروشند که کل این جریان کلاهبرداری است. طبق گزارش‌های غیررسمی که از نهادهای امنیتی در اختیار دیده‌بان قرار می‌گیرد، قیمت سؤالات احتمالی کنکور که در اختیار برخی افراد خاص قرار می‌گیرد، حدود چند میلیارد تومان است. یکی از این کانال‌های پیش‌فروش سؤالات کنکور دستگیر شده‌اند و در حال پس‌دادن بازجویی هستند که امیدواریم بازجویی‌های آنها برای دستگیری سایر کلاهبرداران مفید باشد.
دستمزد کم مصحح‌ها، عامل فساد و تقلب
علاوه بر تقلب‌هایی که این روزها صدای اعتراض دانش‌آموزان زیادی را بلند کرده است، در طول دوره برگزاری امتحانات نهایی تصویری از اختلاف فاحش بین نمره‌هایی که مصحح‌های مختلف به یک برگه امتحانی داده‌اند، در کانال‌های تلگرامی دست به دست شد. هامون سبطی، دبیر کمیسیون آموزش و رسانه دیده‌بان شفافیت و عدالت آموزشی، درباره این عکس که از اختلاف نمره بین مصحح‌های امتحانات نهایی در فضای مجازی منتشر شده است، گفت: ما این تصویر را بررسی کردیم و به کارشناسان سپردیم؛ اما دلیلی مبنی بر اینکه چنین تصویری واقعیت نداشته باشد، به دست نیامد. در خبرگزاری میزان نیز این اختلاف نمره‌ای به اطلاع عموم رسید.
دلیل مخالفت برخی مسئولان با تأثیر قطعی نمرات امتحانات نهایی در کنکور نیز آگاهی به وجود چنین مشکلاتی مانند اختلاف نمره بین مصحح‌های امتحان نهایی بود. هدفی که برای امتحان نهایی در سال‌های پیش تعیین شده بود، ارتقای پایه تحصیلی و فارغ‌التحصیلی دانش‌آموز از مدرسه بود و سال‌های سال، از امتحانات نهایی تنها به‌عنوان همین و‌سیله استفاده می‌شد. نهادن چنین بار سنگینی بر دوش امتحانات نهایی آن‌هم با عجله و تعیین ضرب‌الاجل، این نتایج را برای دیده‌بان و اغلب کارشناسان پیش‌بینی‌پذیر کرده بود.
دبیر کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت آموزشی این تفاوت فاحش بین نمره‌های اعلام‌شده از طرف مصحح‌های مختلف در امتحانات نهایی را نامربوط به دستمزد ناچیز تصحیح برگه‌ها ندانست و گفت: دستمزد هر مصحح برای هر صفحه تصحیح برگه‌های امتحانی در دی‌ماه سال گذشته کمتر از هزار تومان هم گزارش شده! اگر این‌گونه بوده باشد، واقعا کلمه‌ای برای توصیف کم‌بودن این مقدار دستمزد پیدا نمی‌کنم. امیدوارم در سال جدید میزان حق‌الزحمه‌ها افزایش معنی‌داری یافته باشد و به‌موقع نیز پرداخت شود؛ وگرنه با این سطح دستمزد نمی‌توان انتظار داشت که تصحیح برگه‌های نهایی با دقت انجام شود.
سبطی در ادامه درباره فساد‌هایی که ممکن است به خاطر دستمزد پایین مصحح‌ها رخ دهد، گفت: این دستمزد ناچیز ممکن است باعث کم‌حوصلگی و کم‌توجهی همکاران و دامن زده‌شدن به بروز تقلب‌ها شود؛ همان‌طور که آموزش و پرورش چند روز پیش تأیید کرد که سؤالات امتحان نهایی در تقلبی که در چند روز گذشته در یکی از مدارس اتفاق افتاد، از سوی اولیای مدرسه در اختیار دانش‌آموز متقلب قرار گرفته بود.
او با تشریح جزئیات این اتفاق گفت: گویا یکی از دانش‌آموزان وقتی برگه تقلب را زیر دست دانش‌آموز دیگر می‌بیند، طبق آموز‌ه‌های اخلاقی و دینی، اعتراض و نهی از منکر می‌کند و با این مفسده در حال وقوع مبارزه می‌کند و برگه تقلب را از زیر دست دانش‌آموز متقلب می‌کشد تا تقلب را ثابت کند و جلوی آن را بگیرد؛ اما ما شاهد این بودیم که واکنش آموزش و پرورش به این دلیری و آزادگی و سوت‌زنی و افشاگری فساد به جای تشویق این بود که کلمه «تشویش» را به کار ببرد! در موارد این‌چنینی فورس‌ماژوریتی مطرح است و طی‌شدن روند اداری باعث تضییع حق می‌شود و باید در لحظه تصمیم گرفت و اقدام کرد.
فرق تقلب در امتحان نهایی و کنکور چیست؟
او با تأکید بر تأثیر انکارناپذیر تقلب‌ها بر ورود احتمالی افراد نالایق به رشته‌های پرطرفدار گفت: یکی از نمایندگان مجلس گفتند که دانش‌آموزان با تأخیر ۳۰ الی ۴۰ دقیقه‌ای وارد حوزه امتحانات نهایی می‌شوند و این تأخیر باعث امکان تقلب می‌شود. وزیر آموزش و پرورش در جواب گفتند که ما پنج هزار و خرده‌ای حوزه امتحانی داریم که ممکن است در برخی از آنها تقلب‌هایی رخ دهد! اما باید به ایشان گفت که کل رقابت کنکور بر سر ۱۰ تا ۲۰ هزار صندلی در رشته‌های پرطرفدار دانشگاه‌های غیرپولی است. اگر بر این تقلب‌ها چشم بپوشیم و بگوییم تعدادشان کم است، این صندلی‌ها دیگر به زحمت در اختیار افراد باهوش و توانمند قرار می‌گیرد. اگر در هر حوزه در هر روز دو یا سه نفر هم تقلب کنند، بسیاری از رشته‌های حیاتی و کلیدی به افراد متقلب می‌رسد، نه جوانان نخبه و آینده‌ساز ایران.
او درباره تفاوت اصلی امتحانات نهایی و کنکور در مبحث تقلب گفت: در کنکور فرد امکان ترک چنددقیقه‌ای جلسه را به‌سادگی ندارد و امکان تأخیر در ورود به جلسه کنکور هم حدودا صفر است؛ اما در امتحانات نهایی نظارت روی رفت‌وآمد دانش‌آموزان در مقایسه با جلسه آزمون سراسری بسیار کمتر است؛ تا جایی که چند روز پیش، مسئول ستادی برگزاری امتحانات نهایی در جلسه‌ای مجازی از مدیران حوزه‌ها خواهش می‌کند که مقررات را بیشتر رعایت کنند و مانند سال‌های پیش با دلسوزی و مدارا رفتار نکنند. دومین تفاوت برمی‌گردد به امنیتی که سؤالات کنکور دارند. علاوه بر وجود سه لایه مستقل امنیتی در پایش سلامت کنکور، مهم‌ترین تفاوت این است که سطوح ارزیابی سؤالات کنکور به قدری بالاست که اکثر تقلب‌فروشان به بسیاری از سؤالات نمی‌توانند پاسخ دهند یا گزینه‌ای نادرست را به فرد حاضر در جلسه، تقلب می‌رسانند؛ به‌طوری که استفاده‌کنندگان از تقلب‌ها از طریق همین گزینه‌های اشتباه، مشخص و به آزمون مجدد دعوت می‌شوند.
او درباره پاسخ مسئولان به احتمال بالای تقلب در امتحانات نهایی می‌گوید: مسئولی به ما می‌گوید که ما هم از طریق اشتباهات یکسان در پاسخ‌نامه‌ها، متقلبان را شناسایی می‌کنیم؛ اما باید گفت که اگر در کنکور احتمال پیداکردن متقلب از طریق الگوی پاسخ‌گویی ممکن شده، به این علت است که سؤالات چندگزینه‌ای است و کل پاسخ‌نامه داوطلب یک برگه یک‌رو است. به ماشین تصحیح الگوریتم و الگوی کلیدهای تقلبی که در کانال‌ها منتشر شده، داده می‌شود و به رایانه دستور داده می‌شود اگر پاسخ‌های داوطلب تا حد زیادی نزدیک به یکی از پاسخ‌برگ‌های گر‌وه‌های تقلب بود (بر اساس همان پاسخ‌های نادرست)، رایانه متقلب احتمالی را شناسایی کند؛ اما در امتحانات نهایی که سؤالات تشریحی است و پاسخ‌ها بر چند برگه با دستخط‌های متفاوت نوشته شده است، چطور چنین چیزی در حد کنکور ممکن است؟ چرا مردم باید این ادعاها را قبول کنند؟
سبطی درباره تجهیزات تقلب در امتحانات نهایی گفت: قولی که وزیر آموزش و پرورش به ما دادند این بود که با توجه به اصرار شورا بر تأثیر قطعی ۴۰درصدی نمرات امتحان نهایی در کنکور امسال، تمام تجهیزاتی که در کنکور برای یافتن و بی‌اثرکردن ابزارهای تقلب استفاده می‌شود، در اختیار حوزه‌های امتحانات نهایی قرار گیرد. در امتحانات دی‌ماه که این وعده محقق نشد و گفتند که نهایتا نیمی از حوزه‌ها سیگنال‌یاب دارند، اما در امتحانات خرداد که تعداد داوطلبان و حساسیتش هم بیشتر بود، مسئولانی گفتند هر حوزه که سیگنال‌یاب ندارد، از حوزه کناری خود سیگنال‌یاب بگیرد! این در صورتی است که در بسیاری از شهرها، فقط یک حوزه امتحان نهایی داریم.
می‌خواهند قهرمانی شوند که کنکور را بعد از ۴۰ سال حذف کردند
او درباره روند حذف کنکور که سال‌هاست از سالی به سال دیگر وعده داده می‌شود، گفت: حذف کنکور نیازمند زمینه‌سازی‌هایی است که با شرایط کنونی به چندین سال زمان احتیاج دارد، اما وقتی از مسئولان مصوبه کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، دلیل این همه عجله و شتاب‌زدگی برای قطعی‌کردن تأثیر نمرات امتحانات نهایی در کنکور پرسیده می‌شود با جواب‌های غیرعلمی مثل اینکه «بالاخره باید کار را از جایی شروع کرد» یا اینکه «سال‌هاست می‌خواهند کنکور را بردارند اما نمی‌توانند» روبهرو می‌شویم. اما باید گفت همین که چند دهه است بقیه نتوانسته‌اند کنکور را حذف کنند جای درنگ و تأمل است. چطور بقیه نتوانسته‌اند اما شما یکباره می‌توانید؟ مثلا یکی از وعده‌های انتخاباتی آقای احمدی‌نژاد این بود که کنکور را تا سال ۱۳۹۰ حذف می‌کنم، اما در سال ۱۳۹۲ مرکز پژو‌هش‌های مجلس پس از انجام بررسی‌هایی اعلام کرد که تا زمانی که شرایط اجتماعی، اقتصادی سیاسی و... در کشور بدین شکل است، برای ورود به ۱۵ درصد رشته‌های دانشگاه‌های برتر و دولتی هیچ راه سالمی جز برگزاری یک آزمون سراسری هماهنگ وجود ندارد. متأسفانه امتحانات نهایی آزمون یکپارچه و هماهنگ نیست.
او در ادامه افزود: اینکه رئیس‌جمهوری نتواند به وعده انتخاباتی خود عمل کند به این معناست که وعده‌‌ای بدون مطالعه به مردم داده بود که در مرحله عمل پی برد اجرایش غیرممکن است. بااین‌حال، تفاوت گروه احمدی‌نژاد با گروهی که الان مجری این مصوبه هستند این است که وقتی به گروه احمدی‌نژاد توضیح می‌دادند که این شعار، امری نشدنی است؛ آنها قانع می‌شدند اما هر چقدر با زبان‌های مختلف به گروه فعلی توضیح می‌دهیم این کار نشدنی است، ایشان اصرار دارند که قهرمانانی هستند که می‌خواهند کاری را که برای دیگران در این چهار دهه نشدنی بود، ظرف یک سال شدنی کنند.
تبدیل مافیای کنکور به مافیای معدل
سبطی درباره باندهایی که دانش‌آموزان را به سمت مدارس غیرانتفاعی سوق می‌دهند، گفت: متأسفانه گروهی از تأثیر قطعی معدل، سود کلان مالی می‌برد. ما با یک جریان سیستماتیک و از قبل هماهنگ‌شده بین برخی مشاورنماهای کشور روبهرو هستیم که در سالن‌های چند‌صد‌نفری مجلل، کنفرانس‌ها و کارگاه‌هایی برگزار می‌کنند و این ذهنیت را بین خانواده‌ها ایجاد می‌کنند که حذف دروس فرهنگ‌ساز از‌جمله ادبیات و زبان فارسی از کنکور به نفع طبقه مرفه است (زیرا بچه‌های مناطق محروم بدون داشتن معلم خاص هم می‌توانند بر این دروس مسلط شوند)، پس این یک موقعیت است و راه موفقیت و کسب نمرات خوب در دروس اختصاصی هم رفتن به مدارس غیرانتفاعی یا پانسیون‌های مربوط به این دست تاجران است. به همین دلیل است که ما در یک سال گذشته شاهد جهش غیرقابل توجیه شهریه‌ها در مدارس غیرانتفاعی بودیم. این شبکه حامی تأثیر قطعی نمرات است و نفوذ بالایی هم دارد.
دبیر کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت درباره قیمت‌های سرسام‌آور شهریه مدارس غیرانتفاعی گفت: گزارش‌هایی که به دست ما رسیده است نشان می‌دهد که دریافتی سالانه برخی از گران‌ترین مدارس غیرانتفاعی در شهر تهران به بالای صد میلیون تومان هم می‌رسد. آموزش و پرورش سال گذشته شهریه حدود ۳۰ میلیون تومان مدارس غیرانتفاعی متوسطه دوم را برای کل کشور تصویب کرد، اما نکته اصلی اینجاست که این مبلغ شهریه ثابت است و مدارس غیرانتفاعی تحت عناوین مختلف پول بیشتری از خانواده‌ها می‌گیرند. هزینه یک سال یک دانش‌آموز در مدارس غیرانتفاعی با افزودن هزینه سرویس و ناهار و فعالیت‌های جنبی چیزی حدود سالانه ۵۰ میلیون تومان است و گردش مالی چند‌ده هزار میلیارد تومانی را برای این صنعت که زیر نظر وزارت آموزش و پرورش است، مهیا می‌کند. طی مصاحبه‌هایی که با خانواده‌ها داشتیم، متوجه شدیم که استرس‌ها در این دوره به‌شدت افزایش داشته و همچنین میزان ثبت‌نام‌ها در مدارس غیرانتفاعی حدود ۴۰ درصد بیشتر شده است.
یک کنکور به ۱۱ کنکور تقسیم خواهد شد؟
سبطی در ادامه با انتقاد از گفته وزیر جدید آموزش و پرورش مبنی بر تقسیم کنکور سراسری به ۱۱ کنکور گفت: وزیر جدید آموزش و پرورش چند هفته پیش در رسانه‌ها اعلام کرد قرار است کنکور سراسری به ۱۱ کنکور که یکی از آنها کماکان سه ساعت و باقی یک ساعت و نیم است؛ تقسیم شود. اما مشخص نیست کدام تحقیق علمی و روان‌شناختی ثابت کرده است که ۱۱ بار قرارگرفتن در شرایط اضطراب‌آور، به جای یک بار قرارگرفتن در معرض آن، از شدت استرس انسان می‌کاهد؟ آیا با اعلام این خبر که به جای یک کنکور حالا ۱۱ کنکور دارید، از استرس خانواده‌ها کاسته شد؟ چیزی که به عقل سلیم و علم اندک بنده می‌رسد این است که این عمل باعث ۱۱برابرشدن استرس می‌شود. این در حالی است که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید بر کم‌رنگ‌ترکردن نقش کنکور داشت.
او درباره روش‌هایی غیر از روش تستی که میتواند در کنکور مبنای سنجش یکپارچه و عادلانه داوطلبان قرار گیرد، گفت: کسی منکر نیست که باید در ارزشیابی‌های علمی و سنجش استعداد تحصیلی، علاوه بر سؤالات چندگزینه‌ای و پرکردنی و پاسخ کوتاه، از روش‌هایی مانند نوشتن مقاله، مصاحبه چهره به چهره، یا سؤالات تشریحی هم استفاده شود. در شرایط فعلی و با توجه به تجربیات تحصیلات تکمیلی، روش مصاحبه باعث ایجاد فساد و رانت می‌شود».
روش دوم نوشتن مقاله و پژوهش است که این روش هم کمی دور از انتظار است؛ چراکه مگر سطح دانش یک دانش‌آموزش دبیرستانی چقدر است که از پس نوشتن مقاله یا اجرای پژوهش علمی برآید؟ این موارد خاص البته برای شناسایی نخبگان در حال حاضر نیز مورد نظر است اما نمی‌تواند روشی عام باشد. روش دیگر هم آوردن سؤالات تشریحی در کنار سؤالات تستی است که در آزمون‌های سراسری پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های معتبر کشورهایی مانند چین و آمریکا هم اجرا می‌شود.
برگزاری آزمون جداگانه برای هر دانشگاه چقدر امکان‌پذیر نیست
او درباره ادغام سؤالات تستی و تشریحی در آزمون سراسری کنکور گفت: این غیرقابل انکار است که وقتی سؤالات تستی باشد و با ماشین تصحیح شود امکان خطا بسیار کم است؛ اما اگر قرار باشد مبنای سنجش سؤالات تشریحی باشد، این سؤالات تشریحی نباید مثل سؤالات امتحان نهایی باشند. به این دلیل که کنکور فقط دو بار در سال برگزار می‌شود اما امتحانات نهایی حدود ۹۰ بار در طول یک سال برگزار می‌شود. قطعا در سؤالات تشریحی کنکور هم احتمال خطا هست اما احتمال خطا و تقلب در امتحانات نهایی به دلیل دفعات بیشتر برگزاری، بسیار بیشتر از سؤالات تشریحی در کنکور است.
دبیر دیده‌بان شفافیت و عدالت آموزشی درباره انجام آزمون‌های جداگانه برای هر دانشگاه گفت: تعداد داوطلبان کنکور در کشور ما سالانه حدود یک میلیون و چندصد هزار نفر است و با دهه‌های 30 و 40 تفاوت دارد. علاوه بر تعداد بالای داوطلبان ما با تعدد دانشگاه‌ها هم روبهرو هستیم. در این روش، افراد باید برای شرکت در آزمون دانشگاه‌های مختلف از شهری به شهر دیگر سفر کنند و این باعث می‌شود افرادی که توانایی مالی این سفرها را ندارند و همچنین داوطلبان دختر که شاید خانواده‌هایشان مخالف رفتن آنها به این مسافرت‌های دور کشور باشند، نتوانند از فرصت‌های برابر آموزشی استفاده کنند.
هامون سبطی درباره بهترین راه‌حل برای برگزاری یک آزمون سراسری متمرکز و سالم جهت پذیرش دانشجو در رشته‌محل‌های پرمتقاضی گفت: بهترین راه برگزاری یک آزمون سالم در شرایط فعلی میتواند تأثیر معدل سه سال دهم، یازدهم و دوازدهم به صورت «یک ماده درسی» در بین مواد درسی کارنامه کنکور باشد؛ چراکه در این صورت دانش‌آموز می‌داند که درس‌های دبیرستان در نتیجه کنکور او مؤثر است و در عین حال، اگر نتوانست از عهده امتحانات نهایی برآید این امکان را دارد که ضعف یا کم‌کاری‌اش را در کنکور جبران کند. اما در صورت تأثیر قطعی سوابق تحصیلی در نتایج کنکور به شکل فعلی، ماجرا در عمل حالت صفر و یک دارد؛ یعنی اگر دانشآموزی امتحانات نهایی را خراب کند، دیگر نمی‌تواند از سد ۴۰ درصد عبور کند و به سد ۶۰ درصد کنکور برسد و می‌توان گفت که شرکت‌کردن او در کنکور حدودا بی‌فایده است و این شدیدا اضطراب‌آفرین شده است. به‌علاوه، می‌توان در هر درسی از کنکور دو یا سه سؤال تشریحی به صورت خیلی اصولی -که پاسخ‌های موازی و سلیقه‌ای نداشته نباشد- گنجاند و به مصحح‌های سؤالات حقوق مناسب و کافی پرداخت کرد. در این صورت می‌توان آزمون سراسری را قدری تلطیف و بهینه‌سازی کرد. اما گذاشتن این مسئولیت بر دوش امتحانات نهایی، هم باعث بروز مشکلات اخلاقی مانند رواج تقلب‌هایی که می‌بینیم خواهد شد و هم باعث کاهش شأن امتحانات نهایی و احیانا بروز مشکلات اجتماعی و امنیتی.
