بی‌اعتنایی گردشگران
چند روز پیش ایسنا در گفت‌وگویی با رئیس جامعه تورگردانان چنین خبر داد که «بسیاری از گردانندگان، ایران را از فهرست مقاصد سفر خارج کرده‌اند.
زهره جهانبخش: چند روز پیش ایسنا در گفت‌وگویی با رئیس جامعه تورگردانان چنین خبر داد که «بسیاری از گردانندگان، ایران را از فهرست مقاصد سفر خارج کرده‌اند. اگر این روند طولانی شود، دیگر نامی از ایران در بین مقاصد سفر آورده نخواهد شد». این جملات می‌توانست تلنگری بر سیاست‌گذاران باشد تا بلکه قدمی برای بهبود شرایط برداشته شود؛ آن‌هم در روزهایی که کشورهای پیشرفته خاورمیانه‌ای مانند ترکیه و امارات در های‌و‌هوی جذب گردشگران خارجی هستند و از اقتصاد گردشگری خود بهره‌برداری می‌کنند، وضعیت گردشگری ایران را می‌توان این‌گونه توصیف کرد: «در گوشه‌ای نشسته و از دور به تماشای معرکه میان این کشورها مشغول است». مدت‌هاست که نفس‌های گردشگری ایران ضعیف‌تر از قبل می‌تپد و اگر چاره‌ای اساسی برای آن اندیشیده نشود، احیای آن کاری دشوار خواهد بود.
کاهش آمار
براساس گزارش عملکرد گردشگری در چند سال اخیر که از طرف سازمان جهانی گردشگری منتشر شده، ایران در سال ۲۰۲۲ در مجموع میزبان ۴.۱ میلیون نفر گردشگر خارجی بوده است؛ اما این آمار ۵۵ درصد کمتر از آمار گردشگران ورودی ایران در سال ۲۰۱۹ و پیش از همه‌گیری کروناست که ۹.۱۱ میلیون نفر بود.
روزهای کرونایی شرایط بهتر بود!
پرس‌و‌جو از برخی صاحبان ویلا در شمال کشور این موضوع را مخابره می‌کند که وضعیت گردشگران داخلی هم چندان دلچسب نیست. آنها معتقدند که شرایط در روزهای همه‌گیری کرونا بهتر بود و حالا در بیشتر روزهای ماه، ویلا و محل‌های اقامتی خالی می‌مانند. رشد تورم و هزینه‌های سر به فلک کشیده در طول مسافرت برای خانواده‌ها باعث ناتوانی در پرداخت هزینه جا و مکان شده است. از طرفی مشکلات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی حال حاضر سبب شده که روحیه گردشگران ایرانی کم شود.
تأثیر سرعت اینترنت
با شروع التهابات در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ و وضعیت ناآرامی‌ها این پدیده بیشتر از قبل بر روی آسمان گردشگری ایران سایه افکند. پردازش اطلاعات پایگاه‌های داده‌ای «ایراندبی» حاکی از آن است که میزان سرعت اینترنت در انتخاب مقصد برای گردشگران به عاملی اثرگذار تبدیل شده است. حالا ایجاد محدودیت‌های اینترنتی ازجمله دلایلی است که باعث شده گردشگران خارجی از ورود به ایران خودداری کنند و کشورهای دیگر خاورمیانه ازجمله ترکیه، امارات و عربستان سعودی را به‌عنوان مقاصد مسافرتی خود در نظر بگیرند. به‌این‌ترتیب ایران از دور رقابت به‌آسانی خارج شد.
فرصت‌هایی که از دست می‌رود
طبق گزارش سالانه شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) از کل گردشگران خارجی که در سال ۲۰۲۲ وارد ایران شده‌اند، ۵۵ درصد عراقی بوده‌اند و گردشگران جمهوری آذربایجان و ترکیه هرکدام با شش درصد، پاکستان با پنج درصد و کویت با دو درصد به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار داشته‌اند. اینکه حضور عراقی‌ها چه تأثیری بر شرایط گردشگری ایران می‌گذارد، خود نیاز به مجالی دیگر دارد؛ چراکه بیشتر سفرهای ساکنان این کشور برای خرید مایحتاج روزانه و کمتر از یک روز است. برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد جهانی در بیخِ گوش ایران یعنی کشور قطر در نیمه دوم سال گذشته بهترین فرصت برای سر و سامان دادن اقتصاد گردشگری بود و فعالان این حوزه که معتقد بودند بالاخره بخت با آنها یار شده است، ناامید شدند. آنان معتقدند بی‌تدبیری‌‌ها سبب شد به این شانس تکرارنشدنی پشت پا زده شود و تقریبا سهم ایران از برگزاری این تورنمنت جهانی در کشور کوچک همسایه هیچ شود.
مشت‌زنی
از سوی دیگر تخصیص بودجه ناچیز برای وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در سال ۱۴۰۲ به نسبت نهادها و سازمان دیگر مشتی دیگر بر پیکر بی‌جان گردشگری ایران بود. براساس برنامه هفتم توسعه، نرخ رشد سالانه گردشگری ۱۰ درصد در نظر گرفته شده و درآمد ایران از این حوزه تا پایان سال ۱۴۰۳ باید به ۲۵ میلیارد دلار برسد که تقریبا با وجود حاکم‌بودن رکود سنگین در گردشگری ایران چنین چیزی بعید است.
از طرف دیگر گویا ایجاد محدودیت‌های غیرضروری از سوی برخی مسئولان، آتشی را که گریبان‌گیر صنعت گردشگری ایران شده، شعله‌ورتر خواهد کرد؛ چنان‌که در ماه‌های اخیر تعدادی از مراکز گردشگری و تجاری به دلایل مختلفی پلمب شدند و صاحبان کسب‌وکار روزانه با مشکلاتی از این قبیل دست‌وپنجه نرم می‌کنند. بیماری واگیردار دریاچه ارومیه حالا در ابعاد بزرگ‌تر به گردشگری ایران رخنه کرده و روزبه‌روز بخش‌های جدیدی از آن گرفتار سرنوشت شوم خشکی می‌شود. به اینها باید اخبار متعددی را که درباره دست‌اندازی به آثار قدیمی منتشر می‌شود، اضافه کرد؛ مثلا خبری که عصر ایران چند روز پیش از نابودی یک تپه تاریخی هزارو 400ساله در نزدیکی شهر شوش در شهرستان کرخه منتشر کرد؛ یعنی تعریض یک جاده منجر به تخریب یک تپه تاریخی با قدمتی مربوط به اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی شده است.
با وجود تمام اینها اگر چاره‌ای اساسی و جدی برای حل چالش‌های اقتصاد گردشگری ایران اندیشیده نشود، تبعات آن ممکن است به حوزه‌های مختلف کشیده شود و در نتیجه احیای آن کار دشواری خواهد بود.
