گمانهزنیها پس از کشتهشدن پریگوژین
سرنوشت مبهم واگنر
کشتهشدن یوگنی پریگوژین، رهبر واگنر و چند نفر دیگر از سران این گروه در سانحه سقوط هواپیما در روسیه، گمانهزنیهایی را درباره آینده این مجموعه نظامی و تجاری پدید آورده است. گروه واگنر در سالهای گذشته به مجموعهای تبدیل شده بود که به سود روسیه در مناطق مختلف جهان از اروپا و خاورمیانه گرفته تا آفریقا فعالیت میکرد.
کشتهشدن یوگنی پریگوژین، رهبر واگنر و چند نفر دیگر از سران این گروه در سانحه سقوط هواپیما در روسیه، گمانهزنیهایی را درباره آینده این مجموعه نظامی و تجاری پدید آورده است. گروه واگنر در سالهای گذشته به مجموعهای تبدیل شده بود که به سود روسیه در مناطق مختلف جهان از اروپا و خاورمیانه گرفته تا آفریقا فعالیت میکرد. شبهنظامیان واگنر اکنون تجربه نبرد در اوکراین و حضور در جنگهای داخلی و ناآرامیهای سوریه، لیبی، مالی و جمهوری آفریقای مرکزی را دارند. مزدوران واگنر در برخی از کشورهایی که حضور دارند، کنترل معادن استخراج طلا و میدانهای نفتی را در دست گرفتهاند. حضور واگنر در قاره آفریقا به این گروه کمک میکند تا مجموعهای درآمدزا باشد. مرگ یوگنی پریگوژین و دیگر سران واگنر به نظر نمیرسد در روندی که از مدتی پیش در زمینه حضور این گروه در کشورهای مختلف آغاز شده بود، خللی ایجاد کند. ولادیمیر پوتین پیش از این به حضور واگنر در سوریه پایان داده بود و جنگجویان این گروه در اوکراین پایگاه خود را به ارتش روسیه تحویل داده بودند. آنها روند استقرار در پایگاهی در بلاروس را پیش از کشتهشدن یوگنی پریگوژین آغاز کرده بودند. بااینحال، مشخص نیست چه تعداد از آنها اکنون در این کشور مستقر شدهاند. به این ترتیب، به نظر نمیرسد در زمینه خروج واگنر از سوریه و اوکراین تغییری ایجاد شود. از سوی دیگر، انتظار میرود فعالیتهای واگنر در آفریقا نیز تحت رهبری جدید تغییر چندانی نکند. البته این احتمال داده میشود که واگنر تحت نظر گروه دیگری از مزدوران فعالیت کند. بااینحال، ممکن است مسکو همچنان به واگنر در کشورهایی که روسیه حضوری رسمی و قانونی در آنها ندارد، نیاز داشته باشد. یوگنی پریگوژین نیز پس از شورش مسلحانه واگنر در ماه ژوئن، تلاش کرده بود حضور واگنر در قاره آفریقا را افزایش دهد. یک مقام روس تنها یک روز پیش از کشتهشدن یوگنی پریگوژین در حادثه سقوط هواپیما در جریان سفر به لیبی در دیدار با خلیفه حفتر گفته بود شبهنظامیان واگنر از این پس گزارش فعالیتهایشان را به یک فرمانده جدید خواهند داد. او همچنین اطمینان داده بود که واگنر به حضور خود در لیبی ادامه خواهد داد، اما فعالیتهای آن تحت نظر مسکو خواهد بود. به این ترتیب به نظر نمیرسد مقامهای روسیه قصد داشته باشند خود را از مزایای مجموعهای نظامی و تجاری به نام واگنر محروم کنند. در کنار گمانهزنیها درباره ادامه فعالیت مزدوران واگنر تحت فرمان روسیه، ولادیمیر پوتین و الکساندر لوکاشنکو رؤسای جمهور روسیه و بلاروس، در موضعگیریهای خود پس از کشتهشدن پریگوژین، احتمال ادامه فعالیت گروه واگنر را تقویت کردند.
ولادیمیر پوتین به مزدوران واگنر دستور داده تا سوگند وفاداری به دولت روسیه را امضا کنند. این جدیدترین خواسته پوتین از گروهی است که فرماندهانش بهتازگی در سقوط هواپیما بر فراز مسکو کشته شدند. پوتین فرمان لزوم اعلام وفاداری مزدوران واگنر به دولت روسیه را در حالی صادر کرد که ساعتی پیش از آن، کرملین گفت گمانهزنی غربیها مبنی بر کشتهشدن یوگنی پریگوژین به دستور پوتین، «کذب محض» است. کرملین از تأیید قطعی مرگ پریگوژین هم خودداری کرده است و میگوید منتظر اعلام نظر پزشکی قانونی درباره هویت اجساد است.
پریگوژین درست دو ماه پس از رهبری یک شورش نافرجام علیه فرماندهان ارتش روسیه و حرکت نمادینش به سمت مسکو، در شمال غربی پایتخت روسیه در سانحه سقوط جت شخصیاش کشته شد. همه سرنشینان این هواپیما در این رویداد کشته شدند.
ولادیمیر پوتین که بلافاصله پس از سقوط هواپیما در مظان اتهام قرار گرفت، به خانوادههای قربانیان این سانحه هوایی تسلیت گفت و از «خدمات پریگوژین در زمان گذشته» تقدیر کرد. او در پیامش به «اطلاعات اولیه» اشاره کرد که نشان میدهد پریگوژین و تعداد دیگری از فرماندهان ارشد واگنر همگی در سقوط هواپیما کشته شدهاند. رئیسجمهوری روسیه ضمن تمجید از پریگوژین، گفت که او پیش از این «اشتباهات جدی» هم مرتکب شده بود؛ اشارهای روشن به تصوری که پوتین از خیانت فرمانده واگنر و تلاش ناکامش برای فتح مسکو دارد. اجباریشدن سوگند وفاداری اعضای واگنر به دولت روسیه، برای این مزدوران و سایر پیمانکاران نظامی خصوصی، این پیام را دارد که دولت به دنبال کنترل گستردهتر بر فعالیت آنهاست. این فرمان که در وبسایت کرملین منتشر شده است، از تمام کسانی که به نمایندگی از ارتش کاری انجام میدهند یا نقشی در آنچه دارند که مسکو «عملیات نظامی ویژه در اوکراین» مینامد، خواسته به روسیه سوگند وفاداری ادا کنند.
این فرمان بهعنوان گامی برای ایجاد پایههای معنوی و اخلاقی دفاع از روسیه توصیف شده است. متن سوگند شامل سطوری است که در آن کسانی که آن را قبول میکنند، قول میدهند دستورات فرماندهان و رهبران ارشد دولت روسیه را بیچونوچرا اجرا کنند. از طرف دیگر، الکساندر لوکاشنکو، رئیسجمهوری بلاروس نیز بدون اینکه مشخص کند هدف یا مدت ماندن گروه واگنر در بلاروس چیست و چقدر است، گفت این گروه در بلاروس باقی خواهد ماند. رئیسجمهوری بلاروس افزود که گروه «واگنر زنده است و واگنر در بلاروس به حیات خود ادامه خواهد داد و هسته اصلی این گروه که پریگوژین آن را ساخت، به قوت خود باقی خواهد ماند».
لوکاشنکو ادعا میکند که نمیتواند باور کند همتای روس خود دستور کشتن پریگوژین را صادر کرده باشد. بلتا، خبرگزاری دولتی بلاروس، به نقل از لوکاشنکو نوشت: «من ولادیمیر را میشناسم. او مرد متفکری است، بسیار آرام و... . نمیتوانم تصور کنم که او این کار را کرده است». رئیسجمهوری بلاروس در ادامه با بیان اینکه سقوط هواپیما «بیش از حد وحشیانه و آماتور» بود، از تصمیم خود برای نگهداشتن ۱۰ هزار مزدور واگنر در بلاروس پرده برداشت.