نگاهی به اما و اگرهای تأثیر آزادسازی اموال بلوکه ایران در کره جنوبی
بازار کوتاه می‌آید؟
مبادله زندانیان ایران و آمریکا و آزادسازی با اما و اگرهای احتمالی بخشی از ارزهای بلوکه خبر اول رسانه‌های ایران و جهان بود. چیزی نزدیک به سه تا چهار سال گذشته مدام وعده آزادسازی اموال بلوکه خبری شده است؛ خبری که توانسته بود تأثیر هیجانی و کوتاه‌مدتی بر بازار ارز بگذارد و پس از اندک‌زمانی تکذیب شود.
شرق: مبادله زندانیان ایران و آمریکا و آزادسازی با اما و اگرهای احتمالی بخشی از ارزهای بلوکه خبر اول رسانه‌های ایران و جهان بود. چیزی نزدیک به سه تا چهار سال گذشته مدام وعده آزادسازی اموال بلوکه خبری شده است؛ خبری که توانسته بود تأثیر هیجانی و کوتاه‌مدتی بر بازار ارز بگذارد و پس از اندک‌زمانی تکذیب شود. حالا اما با مبادله زندانیان ایران و آمریکا، خبر آمده است که اموال بلوکه ایران در کره جنوبی به قطر منتقل شده است. در حال حاضر دولت مدعی است ایران در استفاده از ارزهای بلوکه خود محدودیتی ندارد، اما از سوی دیگر آمریکا بارها تأکید کرده که از این ارزها تنها می‌شود برای خرید اقلام بشردوستانه مانند غذا و دارو استفاده کرد.
حجم منابع آزادشده هم البته رقم چندان بالایی نیست، اما فعالان بازار ارز می‌گویند که همین مسئله امیدها را برای کاهش نرخ دلار و البته احیای برجام افزایش داده و تقاضا در بازار ارز افت کرده است!
روایات متناقض ارزی از ایران و آمریکا
بالاخره بخشی از ارزهای بلوکه ایران با اما و اگر آزاد شد. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، صبح روز دوشنبه در نشست هفتگی با خبرنگاران اعلام کرد اموال آزادشده ایران در کره جنوبی از همین روز به‌طور کامل در اختیار ایران قرار می‌گیرد البته روایت‌ها از میزان اختیار ایران بر هزینه‌کرد اموال آزادشده از کره جنوبی متفاوت است.
همان ابتدا و پس از انتشار خبر توافق ایران و آمریکا بر سر تبادل زندانیان و آزادسازی تمامی پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی، بارابارا اسلاوین، کارشناس آمریکایی، در توییتی مدعی شد «ایران می‌تواند سفارش غذا، دارو و شمار محدودی تجهیزات پزشکی را نزد بانکی در دوحه ثبت کند. بانک مذکور در دوحه نیز هزینه کالاها را پرداخت می‌کند و شرکت‌های قطری آنها را به ایران تحویل می‌دهند. ایران اصلا به منابع مالی دسترسی مستقیم ندارد».
بلافاصله پس از این گفته، محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران آن را تکذیب کرد.
او در توییتی نوشت: «این ادعای نادرست، ساخته و پرداخته افراد ناخرسند و عصبانی است. ایران به تمام دارایی‌های آزادشده خودش دسترسی کامل و مستقیم دارد و هیچ شرکت قطری در این میان دخیل نیست. بانک‌های ایرانی کنترل کامل (بر این دارایی‌ها) دارند و می‌توانند بدون هیچ محدودیتی خدمات و کالا خریداری کنند». با‌این‌حال، جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید، مجددا اعلام کرد پول‌های آزادشده ایران مشمول محدودیت‌هایی است و فقط برای مقاصد غیرنظامی مثل خرید غذا و دارو هزینه خواهد شد.
رویترز به نقل از کربی تأکید کرد که آمریکا از نزدیک به چگونگی استفاده از دارایی‌های آزادشده ایران نظارت خواهد کرد، اما این صراحت در بیان نیز موجب نشد طرف ایرانی روایت متفاوت خود را نگوید؛ مقامات ایران همچنان آزادسازی این پول را «بی‌قید و شرط» و البته دستاوردی چشمگیر برای دولت سیزدهم معرفی می‌کنند.
در ادامه کارشناسان به این پرسش پاسخ خواهند داد که شش میلیارد دلار آن هم با محدودیت احتمالی در هزینه‌کرد چقدر بر اقتصاد کشوری 85 میلیون نفری مؤثر خواهد بود؟ کشوری که تا همین چند سال پیش درآمد نفتی سالانه صد میلیارد دلاری داشت.
دلار ارزان می‌شود؟
کاهش قیمت دلار و استفاده از دلارهای آزادشده در زیرساخت‌های کشور نکاتی است که بارها دولت سیزدهم اعلام کرده، اما بهاءالدین حسینی‌هاشمی، کارشناس پولی و بانکی به «شرق» می‌گوید: «ارزهای بلوکه‌شده قبلا پیش‌خور شده‌اند و دولت گذشته و فعلی معادل ریالی این پول را از بانک مرکزی گرفته و خرج کرده‌اند؛ بنابراین این پول سر از خزانه در‌نمی‌آورد و چیزی از آن به بودجه‌ها و برنامه‌های دولت نمی‌رسد. فقط ممکن است برای پوشش قسمت کوچکی از تقاضاهای جدید مناسب باشد؛ چون تقاضاهای ارزی ما بسیار زیاد است و این پول اصلا رقمی نیست که بخواهد تأثیری در بازار ما داشته باشد. اگر هم تأثیری بگذارد موقت و در حد یکی، دو هفته است».
به گفته او این ارز نه آن‌قدری است که بتواند تأثیر بلندمدت بیش از یک هفته داشته باشد و نه دست ایران در مصرف آن باز است؛ چون این پول قرار است صرف مصارف خاص پیش‌بینی‌شده شود، ضمن اینکه معادل ریالی آن هم قبلا گرفته شده و دردی از بودجه ما دوا نمی‌کند.
حسینی‌هاشمی می‌افزاید: «البته نمی‌خواهم بگویم این اتفاق بی‌تأثیر و بی‌اهمیت است، اهمیت دارد اما آثار و عملکرد آن در اقتصاد شبیه تبلیغاتی که برای آن می‌شود، نیست؛ چرا‌که ما عامل افزایش‌دهنده نرخ ارز را که تورم است، دائما در اقتصاد داریم و این عامل دائم موجب کاهش ارزش پول ملی می‌شود و با این کارها تنها می‌توان فنر تورم و دلار را برای مدت کوتاهی نگه داشت تا شاهد پرش ناگهانی آن نباشیم».
این کارشناس با اشاره به رقم بیش از 600 میلیارد دلاری درآمد نفتی در دوره دولت محمود احمدی‌نژاد، ادامه می‌دهد: «در دولت نهم و دهم درآمد نفتی کشور رؤیایی بود و البته در دولت حسن روحانی هم درآمد نفتی درخور توجه بود، اما در حال حاضر اداره مملکت به دوش دستگاه چاپ اسکناس افتاده است و البته آن‌قدر بدهی وجود دارد که به‌سادگی نمی‌توان گوشه‌ای از آن را پوشش داد؛ ضمن اینکه تورم هم‌زمان در حال خنثی‌کردن اثر این پول است».
آزادی ارزهای بلوکه ایران بی‌تأثیر نیست
کامبیز افسری، کارشناس و فعال بازار ارز هم در پاسخ به اینکه آزادسازی اموال بلوکه ایران چقدر بر بازار ارز تأثیر دارد، به «شرق» توضیح می‌دهد که «موضوع آزادسازی ارزهای بلوکه برای بازار ارز، خبری تازه نیست و یک ماهی است به شکل جدی مطرح شده است. بی‌تأثیر هم نبوده و امید به کاهش قیمت ارز باعث شده که تقاضا در بازار کاهش داشته باشد و به نظر من این وضع تا یکی، دو هفته آینده هم ادامه خواهد داشت. با‌این‌حال، شش میلیارد دلار در مبادلات جهانی عدد بزرگی نیست. ضمن اینکه حالا هم گفته می‌شود این پول توسط دولت پیش‌خور شده است. بنابراین تأثیر خاص و پایداری بر بازار ارز ندارد، مگر تأثیر روحی و روانی کوتاه‌مدت».
او می‌افزاید: «حالا که رئیس‌جمهوری هم به نیویورک رفته و این پول هم آزاد شده، به نوعی چشم‌اندازی ایجاد شده که شاید منابع دیگر ایران هم آزاد شود یا اینکه این مسئله تأثیری روی احیای برجام داشته باشد و همین فضای امیدوارانه در بازار تأثیرگذار بوده است».
در همین زمینه میثم رادپور، کارشناس بازار ارز، به خبر‌آنلاین گفته است که گمان نمی‌کند آزادسازی منابع بلوکه تأثیر درخور توجهی بر بازار ارز داشته باشد. او توضیح می‌دهد که در حال حاضر روشن است که نظام اقتصادی و بازار ارز کشور به ریسک‌های سرمایه‌گذاری وابسته است و اخباری از این قبیل مسائل بنیادین اقتصادی را حل نمی‌کند و تنها یک اثر مقطعی خواهد داشت که انتظار می‌رود برای مدت نه‌چندان طولانی به‌عنوان مثال برای حداکثر یک سال از نوسانات صعودی در بازار ارز جلوگیری کند.
رادپور تأکید کرده بود: «بنده بشخصه هیچ انتظاری ندارم و حتی اگر کاهش قیمتی نیز در میان باشد، این عدد قابل اعتنا نخواهد بود. در حال حاضر ما در محیط اقتصادی قرار داریم که حدود ۵۰ درصد تورم را تجربه می‌کند و در نتیجه مسیر ما برای تحلیل بسته است».
پیمان مولوی، اقتصاددان و دبیرکل انجمن اقتصاددانان ایران نیز در گفت‌وگو با آرمان ملی توضیح داده است: «این عدد برای اقتصاد ایران با جمعیتی حدود 86 میلیون نفر رقم چندانی نیست که بخواهیم برآوردی از تأثیر آن بر نرخ دلار و اقتصاد داشته باشیم». طبق اظهارات او، در چند ماه اخیر بانک مرکزی در تخصیص ارز بسیار کند عمل کرده است؛ هرچند آزادسازی منابع ایران در سئول، شاید بتواند بخشی از این مسئله را مرتفع کند، اما اینکه امسال این قضیه بتواند به صورت بنیادی بر بازار تأثیر بگذارد یا نه مشخص نیست.
تأثیر مثبت ارزهای آزادشده
عباس آرگون، عضو هیئت‌رئیسه اتاق بازرگانی تهران، اما نگاه مثبتی نسبت به این اتفاق و تأثیر آن دارد.
او درباره آزادسازی منابع ارزی ایران در کره جنوبی و آثار مثبت آن بر اقتصاد ایران به مهر گفته است: «برداشت بنده این است که این پول‌ها قبلا خرج شده و از این منابع نمی‌توان استفاده مجدد کرد و درآمد جدیدی برای دولت نیست، اما بانک مرکزی توانسته به منابعی دسترسی پیدا کند که قبلا به دولت ریال آن را پرداخت کرده است و از این منظر آزادسازی شش میلیارد دلار پول بلوکه‌شده مثبت ارزیابی می‌شود».
آرگون البته به تأثیر افت پول کره جنوبی که موجب کاهش یک میلیارد دلاری پول ایران شده نیز اشاره کرده و غیر‌مستقیم درباره تبعات پرداخت مبلغ مابازای بیشتر از سوی بانک مرکزی هشدار داده است: «این منابع می‌تواند تسهیل‌کننده و تقویت‌کننده بانک مرکزی در کنترل بازار ارز بوده و نیازهای بازار ارز را تأمین کند. متأسفانه در بازه زمانی، این پول با توجه به افت پول کره جنوبی، یک میلیارد دلار متضرر شده است. البته شاید بانک مرکزی مبلغ مابازای ریالی کمتری به دولت پرداخت کرده باشد و از این موضوع اطلاع کافی نداریم. هر چقدر کشور بتواند دسترسی به منابع ارزی پیدا کند و تحریم‌ها کاهش پیدا کند، مدیریت بازار ارز راحت‌تر خواهد بود».
در این میان اما کارشناسان زیادی در نهایت به این موضوع نگاه مثبتی دارند. واقعیت آن است که آزاد‌شدن ارزهای بلوکه‌شده ایران می‌تواند در اقتصادی که دائم در چالش تورم بوده است، به‌عنوان یک امید تأثیرگذار برای قطع روند تورم انتظاری باشد. البته سیاست‌گذاران دولتی نیز با ارائه برنامه‌های مولد و امکان استفاده تأثیرگذار از این ارزها می‌توانند گره‌های درخور توجهی را از بدنه اقتصاد ایرانی باز کنند. در شرایط فعلی و در نتیجه فعل و انفعالات اخبار متعدد می‌توان این نتیجه را نیز مدنظر قرار داد که آزادی ارزهای بلوکه‌شده ایران جدا از اینکه یک نوید از یک اتفاق مثبت در جریان سیاست خارجی ایران می‌دهد، از سوی دیگر یک کنش مثبت و تأثیرگذار در برابر چالش‌ها و نمودارهای اقتصادی محسوب می‌شود که در سال‌های گذشته تحت تأثیر ناملایمات اقتصادی قرار داشته‌اند. باید آن را به فال نیک گرفت.
