FATF خیلی دور، خیلی نزدیک

 هفته گذشته زمزمه‌های امیدوارکننده‌ای مبنی بر حل پرونده FATF شنیده شد و برخی خبرهای غیررسمی حاکی از تلاش دولت رئیسی برای مهیاکردن شرایط پذیرش FATF و حل این معضل جدی است؛ معضلی که با مخالفت و موضع‌گیری برخی رادیکال‌های صاحب نفوذ، چند سالی است در مجمع تشخیص مصلحت نظام خاک می‌خورد. با اظهارنظر جدید رئیس اتاق بازرگانی ایران موضوع FATF یک بار دیگر پس از مدت‌ها در صدر اخبار قرار گرفت و کورسوی امیدی از احتمال پذیرش شرایط FATF از سوی ایران در دل‌ها جوانه زد. برخی رسانه‌ها به نقل از سلاح‌ورزی نوشتند که «اخبار غیررسمی درباره پذیرفته‌شدن اف‌ای‌تی‌اف شنیده‌ایم و امکان جدی‌ترشدن مذاکرات هم وجود دارد». این اظهارنظر باعث شد روابط‌عمومی وزارت اقتصاد و دارایی در دو اطلاعیه در کمتر از چند روز اعلام کند که در حوزه FATF تحول جدی رخ نداده است. وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام کرد: «تصمیم‌گیری درباره لوایح مربوط به مبارزه با پول‌شویی و شفافیت اقتصادی در گروه FATF یک تصمیم حاکمیتی است که البته در سال‌های اخیر درگیر بازی‌های سیاسی کشور‌های غربی شده است و یک موضوع فنی نیست». وزارت اقتصاد همچنین آورده است: «هر‌چند ما استاندارد‌های کنوانسیون FATF در مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم را پذیرفته‌ایم، اما در داخل نیز تلاش می‌شود قوانین و مقررات منطبق با آن پیش رود». این سخنان در حالی از سوی وزارت اقتصاد مطرح می‌شود که بارها پیش ‌از ‌این طیفی از کارشناسان اقتصادی درباره خسارات جدی نپذیرفتن FATF به دولت‌های قبلی هشدار داده بودند. البته در مجلس دهم نمایندگان کوشیدند با رأی به پذیرش FATF شرایط را برای این امر مهیا و هموار کنند، اما در نهایت لوایح مربوط به پذیرش FATF چند سالی است که در مجمع تشخیص مصلحت سرگردان مانده و خاک می‌خورد.

بنابراین انکارهای جدید وزارت اقتصاد دولت رئیسی و تأکید بر رد ماجرا می‌تواند نشانگر احتمال گشایش‌هایی در این حوزه باشد؛ چراکه تیرماه سال جاری FATF اعلام کرده بود ایران را به همراه کره شمالی و میانمار در لیست سیاه قرار داده است؛ بنابراین این امر ضرورت دارد که ایران برای خروج از لیست سیاه که مانع جدی در مراودات مالی و بانکی ما با سیستم‌های مالی جهانی است، بالاخره گام‌هایی را با وجود مخالفت‌های طیفی از رادیکال‌ها برای برون‌رفت از این تنگنای اقتصادی بردارد. البته با وجود انکار و رد این مسئله از سوی وزارت اقتصاد، برخی از فعالان سیاسی و کارشناسان امر امیدوارند دولت بالاخره به این نتیجه رسیده باشد که به طور غیرعلنی هم که شده با واردشدن به FATF و پذیرش شرایط آن، مسیرهای تنفسی اقتصادی کشور را باز کند. جلیل رحیمی جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، می‌گوید: «ممکن است گشایشی ایجاد شده و نظر آقایان درباره FATF عوض شده باشد. درحال‌حاضر با توجه به شرایط جدید اقتصادی و مالی، گفت‌وگوهای مستقیم و غیرمستقیم، آزادشدن زندانیان و رهاشدن پول‌های بلوکه‌شده ممکن است گشایشی ایجاد و نظر آقایان عوض شده باشد».

نپیوستن به FATF یعنی پذیرفتن تحریم در تحریم

جلیل رحیمی جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، با تأکید بر اینکه هیچ خبر جدیدی درباره پیوستن ایران به FATF وجود ندارد، درباره لازمه پیوستن ایران به این نهاد بین‌المللی به «شرق» گفت: «FATF یک قرارداد و پیمان و سیستم نظارتی جهانی است که اگر سیستم بانکی کشوری با آن کار نکند، عملا خود را در تحریم قرار داده است. ما تحریم هستیم و با این کار خودمان را تحریم در تحریم کرده‌ایم». او ادامه داد: «یکی از دلایلی که در مجلس دهم FATF را تصویب کردیم، همین بود. زمانی کشوری به صورت دوجانبه از شما انتظاراتی دارد و شما می‌گویید ما این انتظارات را نمی‌پذیریم؛ اما وقتی FATF یک قرارداد جهانی است و همه دنیا به آن پیوسته‌اند و فقط دو، سه کشور ازجمله ایران به آن نپیوسته‌اند و وقتی حاضر به پیوستن به این قرارداد نیستیم، عملا سیستم بانکی خودمان را در معرض آسیب قرار داده‌ایم و امکان حمل‌ونقل و جابه‌جایی پول را از سیستم بانکی خود دریغ کرده‌ایم». رحیمی جهان‌آبادی اضافه کرد: «ما در مجلس دهم به این استدلال رأی دادیم؛ اما مجمع تشخیص مصلحت نظام نمی‌دانم با چه استدلال و دلایلی آن مصوبه را مسکوت گذاشت». نماینده مردم تایباد و باخرز در مجالس دهم و یازدهم در پاسخ به اینکه شنیده شده که دولت به نتیجه ضرورت پیوستن به FATF رسیده، اما طرف‌های غربی فعلا حاضر به این امر نیستند، بیان کرد: «از تصمیمات دولت و مجمع دراین‌باره اطلاعی ندارم؛ اما منطق حکم می‌کند برای تعیین تکلیف این موضوع باید مسئولان مربوطه دور هم بنشینند و تصمیمی جدی دراین‌باره بگیرند و وضعیت را روشن کنند».

با ماجرای حقوق نجومی سرگرم‌مان می‌کنند

مسعود پزشکیان، نماینده چند دوره مردم تبریز در مجلس، در گفت‌وگو با «شرق» با تأکید بر لازمه پیوستن ایران به FATF گفت: «از روز اول معتقد بودم اگر به FATF نپیوندیم، با مشکلاتی جدی مواجه خواهیم شد. درحال‌حاضر همه چیز را گران می‌خریم و ارزان می‌فروشیم؛ چراکه معتقدیم باید تحریم‌ها را دور بزنیم. همین مسئله رانت‌هایی در این میان ایجاد می‌کند و پول‌هایی در مسیر گم می‌شود و حساب‌و‌کتاب‌هایی وسط می‌آید که هرگز روی کاغذ نوشته نمی‌شوند و کسی آنها را نمی‌بیند و از آنها اطلاعی ندارد. به‌ همین ‌دلیل به مملکت و اعتبارات کشور و تولیدکننده فشار وارد می‌شود». او ادامه داد: «ما اگر وارد FATF نشویم، پول‌های خودمان را هدر می‌دهیم، تورم را افزایش می‌دهیم و باعث کاهش قدرت خرید مردم می‌شویم».

پزشکیان همچنین تصریح کرد: «مشکلات عدیده‌ای در این ‌میان وجود دارد و دولت ناگزیر است دیر یا زود FATF را بپذیرد. برخی ادعا می‌کردند که FATF و برجام ربطی به سفره‌های مردم ندارد؛ اما اکنون که قدرت در مجلس و دولت یکدست و یک‌صداست، چرا تورم چند برابر شده و سفره مردم بی‌رنگ‌تر شده و مشکلات افزایش یافته و زندگی سخت‌تر شده است؟ چرا این مشکلات را رفع نمی‌کنند؟».

نماینده مردم تبریز در مجلس یادآور شد: «علاوه بر برجام و FATF معتقدم باید تعامل با دنیا را بپذیریم و با دنیا منطقی صحبت کنیم و حرف‌شان را بشنویم؛ نه اینکه زیر بار حرف‌شان برویم. با وجودی که چین و روسیه با غرب مشکل دارند، با هم تعامل دارند. ما نمی‌گوییم شما مذاکره کنید، اما حداقلش این است که سفره مردم را رنگی کنید و مشکلات آنها را حل کنید». او ادامه داد: «با توجیه‌کردن، سفره مردم رنگی نمی‌شود و باید اقدامات عملی صورت گیرد». پزشکیان در ادامه با اشاره به احتمال رایزنی پشت پرده دولت برای حل مسئله FATF گفت: «پشت پرده گفته می‌شود دولت دارد رایزنی‌هایی انجام می‌دهد تا مشکلات را حل کند؛ اما طرف مقابل به این سادگی‌ها تن نمی‌دهند. واقعیت قضیه این است که با این سیاست و روندی که در پیش گرفته‌ایم، مشکلات حل نمی‌شوند». او تأکید کرد: «نه‌تنها در این دادوستدها ضرر می‌کنیم، بلکه در میادین مشترک نفت و گاز هم روزانه چند هزار میلیارد تومان را از دست می‌دهیم. اینجا عده‌ای را با اخباری مثل اینکه فلانی حقوق نجومی گرفت، مشغول می‌کنند، از آن طرف منابع مملکت ما را قطر، دوبی، عربستان و عراق در خلیج فارس و از منابع مشترک نجومی می‌برند. ما از این منابع نجومی بی‌خبریم، بعد ما را با اینکه در داخل چه کسی چه کار کرد، مشغول می‌کنند». نایب‌رئیس مجلس دهم درباره لازمه پیوستن ایران به FATF اظهار کرد: «دولت باید تصمیم بگیرد و در‌این‌باره صحبت کند. بالاخره قوانین و قواعدی وجود دارد. در فیفا اگر کسی قواعد بازی فوتبال را نپذیرد، او را وارد بازی نمی‌کنند. FATF هم همین‌طور است و اگر قواعد بازی آنها را نپذیریم، ما را وارد بازی نمی‌کنند. دنیا جای بازی است و اگر شما توانستید در آن قواعد جا بگیرید، شما را وارد بازی می‌کنند و اگر جا نگیرید، از بازی خارج می‌شوید و این امر یک واقعیت است».

پیوستن به FATF در شرایط تحریمی یعنی با دست‌ و پای بسته خودمان را در آب بیندازیم

در ادامه احمد علیرضا‌بیگی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس، اگرچه موافق پیوستن به FATF است، این امر را منوط به رفع تحریم‌ها از سوی غربی‌ها می‌داند. علیرضا‌بیگی در گفت‌وگو با «شرق» در پاسخ به اینکه آیا دولت برای پیوستن به FATF به نتیجه لازم رسیده است؟ بیان کرد: «واقعیتی در این زمینه وجود دارد و با اکثریت اصلاح‌طلب مجلس دهم در‌این‌باره صحبت می‌کردم، اما نمی‌توانستند به من پاسخ قانع‌کننده‌ای بدهند. هدف نهایی و غایی FATF رویارویی با هر اقدامی است که حمایت و پشتیبانی مالی با تروریسم و قاچاق مواد مخدر و قاچاق انسان انجام می‌دهد. البته این ظاهر بسیار درستی است و اگر کشور اروپایی بودیم که تهدیدی متوجه ما نبود، باید حتما به FATF می‌پیوستیم».

او ادامه داد: اما از آنجایی که کشور در حال تحریمی هستیم که گذران امور خود را از درزهایی انجام می‌دهیم که این درزها و منافذ برای ما امکان تنفس را فراهم می‌کند، بنابراین چون امکان جاجایی مالی از طریق بانک‌ها را نداریم، به‌ناچار باید از این منافذ و روزنه‌هایی که وجود دارد، امور کشور و نیازمندی‌های کشورمان را برطرف کنیم.

بیگی ادامه داد: FATF از ما تعهدهایی می‌گیرد که اگر خارج از چارچوب‌های متعارف مالی اقدامی انجام دادیم، تابع آرای FATF باشیم و لاجرم بعد از تحقیق و بررسی از سوی آنها کسی را که در‌این‌باره تخلفی انجام داده باشد، دست‌بسته تحویل آنها دهیم». نماینده مردم تبریز در مجلس اضافه کرد: «مثلا اگر وزیر جهاد کشاورزی ما برای یک موضوع و تکنولوژی خاص، خارج از ضوابط FATF عمل کند، چون تحریم هستیم و نمی‌توانیم عملیات بانکی در چارچوب قانون جهانی داشته باشیم، آنها می‌توانند علیه وزیر جهاد کشاورزی ما اعلام جرم کنند و دستگاه قضائی ما هم چون تعهد داده‌اند که در صورت چنین اتفاقاتی کارشناسان FATF بتوانند در ایران حاضر شوند و بررسی کنند، پس از تأیید فلان اقدام و تخلف مالی خارج از ضوابط عملیات بانکی جهانی، وزیر جهاد کشاورزی ما را باید به‌عنوان مجرم تحویل آنها بدهد تا در مجامع بین‌المللی محاکمه کنند». بیگی افزود: دراین‌باره هر رأیی هم که صادر کنند، نافذ خواهد بود و تا زمانی که به نتیجه نرسند، باید همه عملیات مالی مؤسسات ما منتظر آرای FATF بمانند؛ بنابراین در شرایط تحریمی چنین امکانی برای ما وجود ندارد و نمی‌توانیم به چنین تعهدی تن بدهیم».

این نماینده چند دوره مجلس در پاسخ به اینکه درست است که پیوستن به FATF برای ما محدودیت‌هایی دارد اما قطعا گشایش‌هایی هم خواهد داشت، افزود: «با پذیرفتن بی‌قیدو‌شرط FATF به دلیل اینکه در تحریم هستیم، این امکان را به آنها می‌دهیم که این منافذ و مسیر تنفسی را به روی ما ببندند؛ یعنی با دست خودمان مسیر این تنگنا را هموار می‌کنیم».

عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس همچنین اظهار کرد: به دلیل تحریم‌ها با نظام مالی جهانی نمی‌توانیم ارتباط برقرار کنیم؛ ضمن اینکه نیازمندی‌هایی در داخل کشور داریم و بالاخره حجم درخور توجهی قریب 40 تا 50 میلیارد دلار مراودات خارجی داریم که چون دنیا با تحریم این راه را بر ما بسته، از طریق متعارف امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین ناچاریم از این درزها تنفس کنیم تا دچار خفگی نشویم.

او همچنین تأکید کرد: «اگر این تحریم‌ها برداشته شود، به FATF می‌پیوندیم و اتفاقا به آن اعتقاد هم داریم؛ در غیر‌ این ‌صورت عملی نیست».

بیگی با اشاره به استاندارد دوگانه FATF در مواجهه با کشورها اضافه کرد: «چه کسی منکر این واقعیت است که داعش را آمریکا ایجاد کرد تا بتواند این اقدامات را در تشکیلات امارت اسلامی انجام دهد. این بخشی از سخنان خانم کلینتون است؛ اما آیا FATF می‌تواند به آمریکا بگوید شما حامی تروریسم بودید و چرا این کار را انجام دادید؟ این عملکرد دوگانه است». نماینده مردم تبریز در مجلس در پایان تأکید کرد: «در‌عین‌حال ما می‌گوییم لازمه پیوستن ما به FATF برداشتن تحریم‌ها‌ست و در‌ صورتی ‌که این فشار تحریمی برداشته شود، حاضریم به FATF بپیوندیم. در غیر ‌این‌ صورت پیوستن ما به FATF در شرایط تحریمی یعنی با دست و پای بسته خودمان را در آب بیندازیم تا غرق شویم».