مانور پوتین زیر سایه جنگ در خاورمیانه

در شرایطی که در سه هفته اخیر جنگ اسرائیل و حماس توجه رسانه‌ها و افکار عمومی را به خود معطوف کرده، جنگ روسیه و اوکراین همچنان ادامه دارد و از روز گذشته سومین دور مذاکرات صلح برای پایان‌بخشیدن به جنگ روسیه و اوکراین با حضور نمایندگان بیش از ۵۰ کشور جهان در مالت آغاز شد. این مذاکرات در حالی برگزار می‌شود که از حمایت اوکراین برخوردار است، اما مسکو که آن را به‌عنوان «یک رویداد آشکارا ضد‌ روسی» محکوم کرده است، در آن حضور ندارد. به گزارش خبرگزاری فرانسه، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، امیدوار است این نشست دوروزه که پشت درهای بسته برگزار می‌شود، با حمایت از طرح ۱۰ماده‌ای او برای پایان‌دادن به تهاجم روسیه در فوریه ۲۰۲۲ همراه شود. نشست مالت پس از اجلاس مشابه در جده و کپنهاگ در تابستان امسال انجام می‌شود. از زمان آغاز جنگ اسرائیل و حماس، زلنسکی نگران به‌حاشیه‌رفتن جنگ اوکراین و بهره‌برداری روسیه از این ماجرا بود و در هفته‌های اخیر نگرانی رئیس‌جمهور اوکراین تا حد زیادی به واقعیت تبدیل شد و عمده توجه غرب به عنوان بزرگ‌ترین حامی اوکراین، معطوف به جنگ جدید در خاورمیانه شده است. مشاوران امنیت ملی و سیاست‌مداران بیش از ۵۰ کشور همراه با نهادهای بین‌المللی در مالت حاضر می‌شوند و این تعداد بیش از ۴۰ کشوری است که در نشست سران عربستان سعودی در ماه آگوست حضور داشتند. کی‌یف فهرست رو به رشد شرکت‌کنندگان را نشانه‌ای از حمایت جهانی از این فرایند می‌داند.

آندری یرماک، رئیس دفتر ریاست‌جمهوری اوکراین، این هفته گفت: «این نشست پیام قدرتمندی برای حفظ وحدت در اطرافیان و حامیان اوکراین است». در سوی دیگر، ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، مذاکرات مالت را یک «رویداد آشکارا ضد روسیه» خوانده و گفته است که آنها «هیچ ارتباطی با جست‌وجوی یک راه‌حل مسالمت‌آمیز نداشتند». او به خبرنگاران گفت: «بدیهی است که چنین گردهمایی‌هایی مطلقا هیچ چشم‌اندازی ندارند، بلکه ممکن است نتیجه معکوس داشته باشند».

طرح صلح زلنسکی از مسکو می‌خواهد تمام نیروهایش را از مرزهای اوکراین، از‌جمله سرزمین کریمه که در سال ۲۰۱۴ ضمیمه روسیه شد، خارج کند. روسیه -‌که مدعی الحاق چهار منطقه اوکراینی لوهانسک، دونتسک، خرسون و زاپوریژیا به آن کشور در سپتامبر ۲۰۲۲ شده‌- هرگونه توافقی را که شامل واگذاری این مناطق باشد، رد کرده است. این نشست در حالی برگزار می‌شود که در پایان مذاکرات قبلی، بیانیه نهایی منتشر نشد، اما حالا سازمان‌دهندگان امیدوارند در پایان اجلاس مالت بیانیه مشترکی صادر شود. شرکت‌کنندگان نشست مالت شامل ایالات متحده، اتحادیه اروپا و بریتانیا به‌عنوان حامیان سرسخت کی‌یف و همچنین ترکیه است که خودش را به‌عنوان میانجی بین اوکراین و روسیه معرفی می‌کند. آفریقای جنوبی، برزیل و هند -‌اعضای بلوک بانفوذ بریکس که شامل روسیه نیز می‌شود- نیز در این نشست حضور دارند. آفریقای جنوبی و هند حمله مسکو به کی‌یف را محکوم نکرده‌اند. برزیل هم از پیوستن به کشورهای غربی در ارسال تسلیحات به اوکراین یا اعمال تحریم‌ها علیه مسکو خودداری کرده است. گفته می‌شود این مذاکرات بر پنج حوزه کلیدی امنیت غذایی، امنیت انرژی، امنیت هسته‌ای، مسائل بشردوستانه و بازگرداندن تمامیت ارضی اوکراین متمرکز خواهد بود. روسیه و اوکراین هر دو در حال آماده‌شدن برای زمستانی طاقت‌فرسا در میان جنگی طولانی‌اند. اوکراین در مورد حملات مجدد به زیرساخت‌های انرژی این کشور هشدار داده و روسیه نیز تا حدی در برابر حمله متقابل کی‌یف عقب رانده شده است.

مانور  روسیه

در آستانه برگزاری این نشست، ارتش روسیه رزمایشی برای مقابله با حمله‌ هسته‌ای فرضی انجام داد. به گزاری آسوشیتدپرس، این رزمایش زیر نظر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه و ساعتی پس از آن انجام شد که مجلس علنا به لغو ممنوعیت آزمایش هسته‌ای در این کشور رأی داد. لایحه لغو پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای هفته گذشته در مجلس دوما (سفلی) به تصویب رسید. حالا این لایحه برای اجرائی‌شدن به تصویب نهایی رئیس‌جمهوری روسیه نیاز دارد. پوتین پیش‌تر گفته بود که لغو پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای که روسیه در سال ۲۰۰۰ به آن پیوست، بازتاب موضع‌گیری ایالات متحده است که با وجود امضای این پیمان، آن را به تصویب نرساند. او اخیرا مدعی شد که ارتش این کشور توانسته است نسل تازه‌ای از موشک‌های کروز با تجهیزات و فناوری‌های هسته‌ای را با موفقیت آزمایش کند.

رئیس‌جمهوری روسیه از راه دور و در تماس ویدئویی با مقام‌های نظامی ارشد، این رزمایش را هدایت می‌کرد. به گفته سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه، هدف از این رزمایش «تمرین نیروهای تهاجمی راهبردی در رویارویی فرضی با یک حمله هسته‌ای گسترده دشمن» بوده است. با اینکه رزمایش‌های مشابه در روسیه از دیرباز هر پاییز برگزار می‌شود، این ‌بار وزیر دفاع روسیه این اظهارات را در گرماگرم تنش‌های فزاینده بین روسیه و غرب بر سر جنگ در اوکراین بیان می‌کند. پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای که در سال ۱۹۹۶ به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل رسید، کشورهای عضو را از هر گونه انفجار هسته‌ای در هر نقطه از قلمروشان منع می‌کند. این پیمان هرگز به‌طور کامل اجرا نشد. نگرانی‌های گسترده‌ای وجود دارد که روسیه با هدف منصرف‌‌کردن غرب از ادامه کمک نظامی به اوکراین، آزمایش‌های هسته‌ای‌اش را از سر بگیرد. گفته می‌شود شماری از مقام‌های نظامی روسیه برای ازسرگیری آزمایش‌های هسته‌ای ابراز تمایل کرده‌اند. پوتین هم اگرچه ضرورت این آزمایش‌ها را به نقل از برخی کارشناسان مطرح کرده، هنوز دراین‌باره مستقیم اظهارنظر نکرده است. پیش‌تر سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، گفته بود که مسکو به این ممنوعیت پایبند است و تنها در صورتی آزمایش‌های هسته‌ای را از سر می‌گیرد که واشنگتن چنین اقدامی انجام دهد. هم‌زمان ریابکوف می‌گوید وزارت خارجه روسیه پیشنهادهای آمریکا برای ازسرگیری گفت‌وگوها در مورد مسائل ثبات راهبردی و کنترل تسلیحات را دریافت کرده است، اما مسکو آنها را در فضای سیاسی کنونی ممکن نمی‌داند.