اراده‌‌ای برای اصلاح وضعیت باغ‌وحش‌ها وجود ندارد
در روزهای گذشته معاون محیط زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفته: «با توجه به بازبینی استانداردهای باغ‌وحش‌ها، دو باغ‌وحش و چهار باغ پرندگان جمع‌آوری می‌شود». شاید به ظاهر این خبر موجب خوشحالی شود و نشان از اهمیت سازمان حفاظت محیط زیست به موضوع باغ‌وحش‌ها و مراکز نگهداری از حیوانات در کشور باشد، اما نگاهی به برخی از حقایق موجود نشان می‌دهد که واقعیت چیز دیگری است.
سپهر سلیمی: در روزهای گذشته معاون محیط زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفته: «با توجه به بازبینی استانداردهای باغ‌وحش‌ها، دو باغ‌وحش و چهار باغ پرندگان جمع‌آوری می‌شود». شاید به ظاهر این خبر موجب خوشحالی شود و نشان از اهمیت سازمان حفاظت محیط زیست به موضوع باغ‌وحش‌ها و مراکز نگهداری از حیوانات در کشور باشد، اما نگاهی به برخی از حقایق موجود نشان می‌دهد که واقعیت چیز دیگری است.
اول بیایید نگاهی به آمار بیندازیم. حسن اکبری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع‌زیستی در همین خبر گفته که در‌حال‌حاضر ۲۵ باغ‌وحش و ۱۸ باغ پرندگان در کشور وجود دارد. این در حالی است که بهمن سال گذشته غلامرضا ابدالی، سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان حفاظت از محیط زیست خبر از رتبه‌بندی ۷۰ باغ‌وحش کشور داده بود! همچنین شهاب‌الدین منتظمی، مدیر‌کل وقت دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در شهریور ۱۳۹۸ در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرده بود ۷۴ باغ‌وحش در کشور وجود دارد که از این تعداد
۳۷ مرکز آن باغ پرندگان هستند. منتظمی همچنین گفته بود تمامی باغ‌وحش‌های ایران از استاندارد جهانی فاصله دارند!
همین سه خبر متفاوت از سه مدیر ارشد سازمان حفاظت محیط زیست نشان از ناهماهنگی و نبود اطلاعات دقیق از باغ‌وحش‌های کشور دارد. مشخص نیست وقتی در بیان آمار باغ‌وحش‌ها چنین تناقضات بزرگی وجود دارد، وضعیت گونه‌های موجود در این مراکز به چه شکل است و آیا اصولا آماری از آنها وجود دارد یا خیر.
نکته دیگر در این زمینه خبر بازبینی استانداردهای باغ‌وحش‌ها از سوی سازمان حفاظت از محیط زیست است که گویا تعطیلی مراکز اعلام‌شده بر اساس شاخص‌های جدید است. هرچند در متن گفت‌وگو اعلام شده برخی از مراکز بر اساس تصمیم خودشان تعطیل شده‌اند، اما حتی اگر فرض را بر این بگذاریم که شاخص‌های جدید موجب تعطیلی مراکز اعلامی شده است، باز هم نشان از ضعف سازمان حفاظت محیط زیست در مسئله باغ‌وحش‌ها دارد. وضعیت باغ‌وحش‌های ایران بسیار اسفبار است و این مسئله در سال‌های گذشته بارها و بارها از سوی سازمان‌های غیردولتی، فعالان این حوزه، رسانه‌ها و شهروندان اعلام شده است. مرگ‌ومیر و شرایط بد حیوانات یکی از خبرهای ثابت رسانه‌ها در دو دهه گذشته بوده است. وضعیت به‌گونه‌ای است که چنان‌که در بالا نیز ذکر شد، مدیر‌کل اسبق دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده بود «تمامی باغ‌وحش‌های ایران از استاندارد جهانی فاصله دارند». حال در این شرایط شاهد هستیم از حداقل ۷۰ مرکز موجود، فقط شش مرکز تعطیل شده‌اند؛ یعنی کمتر از ۱۰ درصد. به عبارت ساده‌تر استانداردهای جدید به شکلی وضع شده است که اعلام می‌کند ۹۰ درصد باغ‌وحش‌های کشور شرایط مطلوبی دارند! بر این اساس می‌توان گفت شاخص‌های جدید اعلامی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست بیش از هر چیزی در خدمت مراکز موجود است، به آنها اعتبار داده و در جهت کاهش فشار رسانه‌ها و اعتراضات سازمان‌های غیردولتی محیط‌زیستی عمل خواهد کرد.
شوربختانه باید اعلام کرد همچنان اراده قوی برای اصلاح وضعیت باغ‌وحش‌ها در کشور وجود ندارد و همچنان شاهد ادامه وضعیت موجود خواهیم بود. فارغ از تضییع حقوق حیوانات و نارضایتی طرفداران محیط زیست، پیش از این بارها و بارها درباره آسیب‌های باغ‌وحش‌ها در سراسر جهان صحبت شده است. این مراکز در پس شعارهای زیبا درباره آموزش و حمایت از حیوانات، یکی از مقاصد اصلی تجارت غیرقانونی حیات وحش و آسیب به تنوع زیستی هستند. نگاهی به برخی گونه‌های موجود در باغ‌های پرندگان، توجه به حیوانات وحشی آسیب‌دیده‌ای که به جای بازپروری و برگشت به طبیعت، محکوم به حبس ابدی در این مراکز هستند، توجه به آمار بالای مرگ حیوانات و شرایط بد زیستی آنها و همچنین سرنوشت نامعلوم حیواناتی که به طرق مختلف از این مراکز خارج می‌شوند، روایتگر بخش کوچکی از آسیب‌های این مراکز است که در سال‌های گذشته به تفصیل درباره آن صحبت شده است.
