بامداد بی‌رمق

مهدی بازرگان: در شرایطی که موضوع واکنش احتمالی و حمله متقابل اسرائیل به ایران و سناریوهای مختلف آن، نُقل محافل کارشناسی و رسانه‌ای بود، صبح دیروز (جمعه) پدافند هوایی کشور حمله چند ریزپرنده در آسمان اصفهان را خنثی کرد. در همان دقایق اولیه این حمله عنوان شده بود که اهدافی در پایگاه‌های شکاری اصفهان و تبریز مد نظر بوده‌اند، اما ایسنا می‌گوید که اخبار غیررسمی در رابطه با حمله موشکی یا پهپادی، تأیید نمی‌شود. شبکه خبری المیادین هم به نقل از منابع ایرانی تصریح کرد که هیچ تهاجم خارجی علیه ایران صورت نگرفته است. امیر سرلشکر سیدعبدالرحیم موسوی، فرمانده‌کل ارتش طی گفت‌وگویی با دفاع‌پرس درباره صدای انفجار در اصفهان اظهار کرد که انفجار صبح جمعه در آسمان اصفهان مربوط به تیراندازی سامانه‌های پدافند ضد هوایی به شیء مشکوکی بوده که هیچ حادثه و خسارتی در پی نداشته است. به گفته امیر موسوی، کارشناسان مربوطه در حال بررسی ابعاد موضوع هستند که پس از دریافت نتیجه، مراتب را اطلاع‌رسانی خواهند کرد. امیر میهن‌دوست، ارشد نظامی ارتش در استان اصفهان هم پیرو اخبار منتشرشده درباره فعالیت پدافند هوایی در اصفهان اعلام کرد که صدای انفجار صبح جمعه مربوط به شلیک پدافند هوایی به اشیای مشکوک بوده و هیچ حادثه و خسارتی در پی نداشته است. مشابه همین اخبار برای تبریز هم منتشر شد که به گفته مقامات، صدای شنیده‌شده در بامداد روز جمعه این شهر هم به دلیل فعال‌شدن سامانه پدافند هوایی بوده است. به دنبال این اتفاق، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) دیروز جمعه تأیید کرد که در نتیجه حادثه روی‌داده، هیچ آسیبی به تأسیسات هسته‌ای ایران وارد نشده است. در ادامه، آژانس در شبکه ایکس نوشت: «رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواستار خویشتن‌داری شدید از سوی همه است و تکرار می‌کند که تأسیسات هسته‌ای هرگز نباید هدف درگیری‌های نظامی باشند». البته در فضای مجازی ویدئوهایی دال بر توقف فعالیت فرودگاه بین‌المللی امام خمینی و فرودگاه مهرآباد منتشر شد که در ادامه، گزارش‌های خبری حکایت از بازگشت این دو فرودگاه به روند عادی خود داشت. همچنین براساس آنچه خبرگزاری صداوسیما اعلام کرده است، دبیرخانه شورای‌ عالی امنیت ملی، خبر منتشرشده برخی رسانه‌های خارجی درباره تشکیل جلسه اضطراری این شورا را تکذیب کرد. با حوادث صبح جمعه و انتساب آن به اسرائیل که تا لحظه تنظیم این گزارش، تل‌آویو از پذیرش مسئولیت رسمی‌اش شانه خالی کرده است، به نظر می‌رسد که خط اصلی رسانه‌ها بر حمله اسرائیل تمرکز داشت تا جایی که سی‌ان‌ان به نقل از منابع آمریکایی خبر داد که دولت بایدن از حمله اسرائیل به ایران خبر داشته است. خبرنگار اسرائیلی که به نقل از ABC مدعی حمله نیروی هوایی اسرائیل به هفت شهر ایران بود، در ادامه توییت خود را حذف کرد. البته حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران که در نیویورک به سر می‌برد، در گفت‌وگویی که با شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان آمریکا داشت مجددا هشدار داد که «اگر رژیم اسرائیل خطا کند، پاسخ فوری، قاطع و پشیمان‌کننده حداکثری در سرزمین‌های اشغالی خواهیم داد». مسئول سیاست خارجی کشورمان، «با ابراز امیدواری نسبت به اینکه آمریکا بتواند رژیم اسرائیل را متوقف کند و اجازه ماجراجویی جدید را به این رژیم ندهد»؛ متذکر شد که «در صورت ماجراجویی جدید رژیم اسرائیل، شرایط و پاسخ بعدی ایران متفاوت خواهد بود». به موازات گفته‌های امیرعبداللهیان، حادثه صبح جمعه اصفهان و تبریز موجی از واکنش‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را به دنبال داشت که محوریت آنها درخواست از دو طرف برای خودداری از تصاعد تنش و گسترش درگیری بود، کما اینکه در همین راستا نخست‌وزیران انگلیس و اسپانیا، صدراعظم آلمان، رئیس کمیسیون اروپا، معاون وزیر خارجه فرانسه، وزارت خارجه ایتالیا، کانادا، چین، هلند، ترکیه، روسیه، مصر و نیز وزرای خارجه گروه هفت خواستار توقف تنش شدند. شرکت امنیتی انگلیسی امبری گفته است به کشتی‌های تجاری در خلیج فارس و اقیانوس هند غربی توصیه شده هوشیار باشند.

 بحران تازه در اسرائیل

ارتباط‌دادن حملات صبح جمعه در اصفهان و تبریز به اسرائیل سبب شد که از صبح جمعه بحرانی تازه در کابینه اسرائیل و مشخصا علیه نتانیاهو شکل بگیرد. البته آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، دیروز (جمعه) در واکنش به حادثه اصفهان از پاسخ به اینکه آیا تل‌آویو در مورد آن با واشنگتن هماهنگ کرده است، خودداری کرد، اما گفت که واشنگتن در هیچ عملیات تهاجمی درگیر نشده است. سکاندار سیاست خارجی دولت بایدن ادامه داد «من نمی‌خواهم در این مورد صحبت کنم، جز اینکه بگویم ایالات متحده در هیچ عملیات تهاجمی درگیر نشده است. آنچه ما روی آن متمرکز شده‌ایم، آنچه G7 روی آن متمرکز شده... این است که کار ما برای کاهش تنش‌هاست».

اگرچه بلینکن با لفاظی دیپلماتیک به دنبال تطهیر اسرائیل بود، اما ایسنا به نقل از کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل گزارش داد که توییت‌های ایتمار بن گویر، وزیر امنیت داخلی و عضو کنست که به مسئولیت تل‌آویو درباره حادثه صبح جمعه در ایران اشاره کردند، موجب نگرانی دستگاه‌های امنیتی شده است. در عین حال نوشته‌های تالی گوتلیب، عضو کنست (پارلمان اسرائیل) در شبکه ایکس هم که به مسئولیت اسرائیل اشاره دارد، نگرانی دستگاه‌های امنیتی را تشدید کرد. البته کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل بیان کرد که «پیش‌بینی‌های ارتش و دستگاه‌های امنیتی این است که «حمله» به پایان رسیده است اما اسرائیل همچنان آماده‌باش خود را حفظ می‌کند». به گفته این کانال، اگرچه اسرائیل از قبل به واشنگتن گفته بود حمله‌ای را به ایران انجام خواهد داد اما آمریکا موضع مشخصی اتخاذ نکرد. پیش از این ایتمار بن گویر در توییتی به حادثه جمعه اشاره کرده و نوشته بود این حمله «مسخره و ضعیف» بود. در همین حال میکی لِوی، رئیس سابق و عضو فعلی پارلمان اسرائیل خطاب به بن‌ گویر نوشت، «تبریک می‌گویم! شما توانستید تمام دوران حضور خود در مسئولیت «وزارت شکست ملی» و «عضویت در کابینه» را در یک کلمه توصیف کنید!». تالی گوتلیب نیز که از حزب لیکود به رهبری بنیامین نتانیاهو است، به این رویداد اشاره کرده بود و این در حالی است که تل‌آویو رسما مسئولیت این حمله را بر عهده نگرفته است. گوتلیب که عضو کمیته خارجه و امنیت کنست است، دیروز جمعه در توییتی نوشت، «صبح به خیر مردم عزیز اسرائیل. صبحی سربلند با افتخار! امیدواریم قدرت بازدارندگی را بازیابیم!» البته مقامات کابینه نتانیاهو تا به اکنون درباره گزارشات مربوط به حوادث دیروز در ایران، سوریه و عراق سکوت کرده‌اند. از سوی دیگر کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل خبر داد که وزارت امور خارجه از سفارتخانه‌هایش در جهان خواست از هرگونه اظهارنظر درباره گزارشات مربوط به این رویداد خودداری کنند.

علی بیگدلی در تحلیل اینکه اتفاقات صبح دیروز جمعه در اصفهان و تبریز را می‌توان حمله منتسب به اسرائیل دانست یا خیر؟ معتقد است، «چون حملاتی از سوی اسرائیل هم‌زمان با اتفاقات صبح جمعه در سوریه و عراق روی داده است، می‌توان گفت که این حوادث واکنش متقابل اسرائیل بوده است، به گونه‌ای که تنش‌ها را در نقطه کنونی مدیریت کند» با این حال این استاد دانشگاه در گفت‌وگوی خود با «شرق» اذعان دارد اگرچه مقامات اسرائیلی تاکنون از پذیرش رسمی این حمله خودداری کرده‌اند، اما این احتمال نیز وجود دارد که جریان‌سازی رسانه‌ای به خصوص از جانب اروپایی‌ها و آمریکا با این هدف صورت گرفته است که حملات صبح جمعه بزرگ‌تر از واقعیات جلوه داده شود تا تل‌آویو و در ادامه تهران دست به اقدامات تصاعد تنش نزنند. اشاره بیگدلی به برخی اخبار است نظیر آنچه کانال تلگرامی صابرین‌نیوز بامداد جمعه گزارش داد و مطرح کرد استان سویدا در جنوب سوریه و منطقه‌ای در عراق هدف حمله اسرائیل قرار گرفته است. هم‌زمان شبکه المیادین از شنیده‌شدن صدای انفجار در منطقه «الامام» در استان بابل واقع در جنوب عراق خبر داد. مدیر دفتر شبکه المیادین در بغداد نیز مدعی شد که به احتمال زیاد صدای انفجار در منطقه امام در استان بابِل عراق ناشی از حمله به حریم هوایی ایران بوده است. وزارت دفاع سوریه هم اعلام کرد دیروز جمعه حملاتی توسط اسرائیل به جنوب این کشور انجام شده است. با این حال تحولات در عراق روند دیگری داشت و یک منبع در وزارت کشور (عراق) بامداد جمعه تصریح کرد که هیچ انفجاری در هیچ‌یک از مناطق عراق ثبت نشده است. بیگدلی در ادامه گپ‌وگفت خود با «شرق» روی پاسخ به این سؤال تمرکز می‌کند که اگر حملات دیروز جمعه در اصفهان و تبریز منتسب به اسرائیل باشد آیا سلسله کنش‌های بین تهران و واشنگتن به پایان رسیده است و در این باره تأکید دارد که «مانور رسانه‌ای اروپا و آمریکا بر بزرگ‌نمایی این حمله بوده است تا از یک سو واکنش اسرائیل را جدی و از سوی دیگر به شکلی نمایش دهد که ایران را از تحریک مجدد برای حمله متقابل باز بدارد». تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل با یادآوری اینکه در وضعیت کنونی، اروپا و آمریکا اساسا تمایلی به تصاعد تنش و وقوع جنگ منطقه‌ای بین ایران و اسرائیل ندارند، اذعان دارد که غرب سعی خواهد کرد بحران کنونی در سطح جاری مدیریت شود؛ بنابراین از جریان‌سازی رسانه‌ای تا تحریم علیه ایران در دستور کار غرب قرار گرفته است که به موازات کاهش شدت واکنش اسرائیل، نتانیاهو دست به اقدامات انتحاری نزند.