صادرات سلاح صربستان به اسرائیل

محمود فاضلی-دیپلمات پیشین و تحلیلگر امور بین‌الملل:  به نوشته روزنامه «وچرنی لیست» کرواسی، یک شرکت دولتی در صربستان که به ‎طور مخفیانه روابطی چندین‌ساله با امارات دارد، در بحبوحه جنگ در غزه میلیون‌ها دلار سلاح به اسرائیل فروخته است. دولت بلگراد با نادیده‌گرفتن اعلامیه‌های سازمان ملل متحد درباره به‌کارگیری سلاح‌های ارسالی برای اسرائیل در راستای نقض حقوق‎ بشر، همچنان به صادرات سلاح به اسرائیل ادامه می‌دهد. طبق گزارش بالکان اینسایت، در سال 2024 یک دلال سلاح دولتی صربستان به نام «Yugoimport-SDPR» دست‌کم 17.1 میلیون دلار سلاح از طریق هواپیماهای نظامی و هواپیماهای مسافربری به اسرائیل ارسال کرده است.

الکساندر ووچیچ، رئیس‌جمهوری صربستان، به‌تازگی هشدار داد که جهان با دو سناریو مواجه است: «در صورت عدم دستیابی به صلح پایدار درگیری قدرت‎‌های جهانی که منجر به جنگ جهانی سوم می‌شود یا آتش‌بس طولانی‌مدت در اوکراین». او از همه عوامل خواست تا برای حل بحران هم در اوکراین و هم در خاورمیانه تلاش کنند. معرفی ووچیچ به‌‎عنوان یک صلح‌جو به‌سرعت رنگ باخت و معلوم شد که صربستان واقعا به تشدید درگیری کمک کرده است. وب‌سایت «میدل ایست آی» در لندن، گزارشی از رابطه امارات با یک شرکت صرب که در جریان حمله به غزه به اسرائیل تسلیحات می‌رساند، منتشر کرد. این تحقیق از طرف شبکه تحقیقاتی بالکان و روزنامه اسرائیلی «هاآرتص» انجام شده و وب‌سایت «بالکان اینسایت» با عنوان «از بلگراد تا بئرشبا» منتشر کرده و صادرات تسلیحات میلیون‌دلاری شرکت‎‌های متعلق به صربستان را افشا کرده است.

اگرچه این شرکت رابطه طولانی با امارات دارد، اما مشخص است صربستان که یکی از مهم‌‎ترین صادرکنندگان تسلیحات در دوران جنگ سرد در زمانی است که بخشی از یوگسلاوی بود، با وجود روابط نزدیک با روسیه، با اوکراین روابط برقرار کرد و صادرات مهمات به ارزش 858 میلیون دلار داشت. فایننشال‌تایمز می‌‎نویسد «ارزش صادرات صربستان در سال 2021 حدود 1.2 میلیارد دلار برآورد شده است».

صربستان در مرحله بحران پسا‌جهانی در سال 2013 اقدام به دریافت وام‎‌های مالی از امارات کرد که علاوه بر انعقاد قراردادهای نظامی ‌با آنها، تلاش برای جذب سرمایه‎‌گذاری اماراتی نیز داشت. دو کشور سپس اولین قرارداد تسلیحاتی خود را اعلام کردند که شامل توافقی بین صربستان برای صادرات خودروهای زرهی به امارات و توافق دوجانبه درباره توسعه موشک‎‌های هدایت‌شونده زمین به زمین بود. ارزش این معامله در آن زمان حدود 214 میلیون دلار برآورد شد. امارات همچنین سرمایه‌گذاری‌های درخور‌توجهی در «ایر صربستان» انجام داده است، اگرچه دولت صربستان سهام امارات در شرکت هواپیمایی خود را در اختیار خواهد گرفت.

صربستان به همکاری با امارات در قراردادها و تجارت ادامه می‎‌دهد. بر‌اساس بیانیه مطبوعاتی وزارت دفاع صربستان، در سال 2022، این دلال با بن زاید، در‌حالی‌که او وارث تاج و تخت و معاون فرمانده نیروهای امارات بود، قراردادی را برای فروش «مقدار درخور‌توجهی مهمات» امضا کرد. صنایع نظامی صربستان که تحت کنترل دولت است، در سال 2018 قراردادی با عربستان امضا کرد. «بالکان اینسایت» گزارش می‎‌دهد که شرکت تولید تسلیحات صربستان «Krušik» با عربستان ارتباط دارد. خمپاره‌اندازهای 60، 80 و 120 میلی‌متری و نارنجک‌‎های دستی را با قیمت بسیار پایین به این شرکت فروخت. وب‌سایت «آرمز واچ» فاش کرده که سلاح‌های صربستان به‎ دست جنگجویان داعش در یمن رسیده است. آلکساندار ووچیچ به‌تازگی اظهار کرده است اطمینان دارد که جهان با دوران بسیار سختی روبه‎‌رو خواهد بود و جنگ بین اسرائیل و حزب‌الله عملا اجتناب‌ناپذیر است. او در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی «پروا» مدعی است: «حماس قادر است کل جهان اسلام را از جنبه بیانیه و کمک بشردوستانه به دور خود جمع کند، ولی دخالت مستقیم این کشورها در جنگ وجود نخواهد داشت. اما درباره حزب‌الله، جنگ اسرائیل عملا با دولت لبنان بوده که ما را به یک درگیری بزرگ در منطقه‌ای که سرزمین مقدس نام دارد،‌ یعنی در شرق می‌کشاند و در‌عین‌حال کل غرب و شرق را درگیر خواهد کرد. او اطمینان دارد که جهان دوران بسیار سختی را پیش‌رو دارد و در این نظر و منطق خود بسیار سرسخت بوده و بر آن اصرار دارد. روزنامه فایننشال تایمز در گزارشی با عنوان «صربستان چشم خود را به این واقعیت که مهمات ساخت این کشور در نهایت به اوکراین می‌رسد، بسته است»، مدعی است بر‌اساس ارزیابی‌های موجود، از آغاز درگیری‌ها در اوکراین و تجاوز روسیه به این کشور، صربستان به طور غیرمستقیم و از طریق کشورهای ثالث، به اوکراین محموله‌های مهمات به ارزش 800 میلیون یورو صادر کرده است. شخص «ووچیچ» نیز اطلاعات مربوط به ارسال غیرمستقیم مهمات ساخت صربستان به اوکراین را تأیید کرده و اعتقاد دارد که این یک فرصت تجاری برای صربستان است. از اینکه مهمات ساخت صربستان به کجا می‌رسد، اطلاعی ندارد و تنها وظیفه او آن است که تجارت تسلیحاتی صربستان به صورت قانونی انجام شود.

بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان نظامی بر این باورند که حضور صربستان در تجارت مهمات در اوکراین آن‌چنان مخفیانه انجام می‌شود که آمار رسمی نمی‌تواند آن را ثابت کند. اگرچه صربستان نمی‌تواند به روسیه و اوکراین مهمات صادر کند، اما قراردادهای متعددی با آمریکا،‌ اسپانیا، جمهوری چک و دیگر کشورها دارد.