تأثیرات محاصره اقتصادی علیه کوبا

 محمود فاضلی-دیپلمات پیشین و تحلیلگر امور بین‌الملل:  99 سال پیش (1925 میلادی)، زمانی که تعدادی از انقلابی‌ها در هاوانا گرد هم آمدند تا اولین حزب کمونیست کوبا، سلف حزب فعلی حاکم را تأسیس کنند، نمی‎‌دانستند این کشور چه مسیر دشواری در آینده و در بخش‎‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی پیش‌رو خواهد داشت. تحریم‎‌های اقتصادی آمریکا و متحدانش علیه کوبا اصلی‎‌ترین مشکل کنونی این کشور است که تأثیرات منفی خودش را در تمامی عرصه‎‌ها نشان داده است. کشورهای شرکت‌کننده در چهل‌وهفتمین کنفرانس سران دولت‎‌های جامعه کارائیب (CARICOM) در سنت‌جورج، درخواست خود را برای رفع محاصره اقتصادی و مالی کوبا از سوی آمریکا را تکرار کردند. شرکت‌کنندگان نگرانی عمیق خود را از اقدامات ناعادلانه اعمال‌شده توسط واشنگتن در 62 سال گذشته ابراز کردند. با توجه به وخامت اوضاع انسانی، سران دولت‎‌ها موافقت کردند که حمایت مادی برای کمک به کوبا ارائه کنند. این نشست گنجاندن کوبا توسط آمریکا در فهرست کشورهای حامی تروریسم را توهین‌آمیز می‌داند. به‎ باور آنها، این محاصره نقض آشکار و سیستماتیک حقوق‎ بشر تمام کوبایی‌هاست و هدف آن، تأثیرگذاری بر حساس‌ترین بخش‌های جامعه و ایجاد ناامیدی میان مردم است. در نشست اخیر شورای حقوق ‎بشر در ژنو سوئیس نیز 123 کشور جهان خواستار حذف کوبا از فهرست یک‌جانبه کشورهای حامی تروریسم دولت آمریکا شدند. به اعتقاد کوبا، فهرست کشورهایی که گفته می‌شود حامی تروریسم هستند، با اصول اساسی و هنجارهای حقوق بین‎‌الملل، از‌جمله همبستگی بین‎‌المللی مغایرت دارد. روند تعیین این فهرست بسیار غیرشفاف است. این امر بر تحقق و برخورداری از حقوق اساسی بشر، از‌جمله حقوق غذا، بهداشت، آموزش، حقوق اقتصادی و اجتماعی، حق حیات و حق توسعه، تأثیر منفی می‌گذارد. این کشورها خواستار حذف کوبا از فهرست کشورهای حامی تروریسم هستند که اثرات آن محاصره اقتصادی، تجاری و مالی تحمیل‌شده توسط آمریکا را تقویت می‌کند. ادامه حضور کوبا در این فهرست به‎ دلیل تأثیر منفی آن و ایجاد مانع در مبادلات اقتصادی و مالی اشخاص ثالث با کوبا از ترس جریمه‌شدن، پیامدهای منفی فوق‌العاده‎‌ای برای اقتصاد کوبا دارد و مانع از دسترسی کشور به غذا، دارو، سوخت، تجهیزات پزشکی و سایر کالاهای اساسی شده است. به‌جای تحمیل اقدامات قهری یک‌جانبه، باید همبستگی و همکاری بین‎‌المللی برای رسیدگی به چالش‎‌های مشترک و حمایت از حقوق‎ بشر برای همه تقویت شود. تحریم‌‎های آمریکا در حالی ادامه دارد که این موضوع حتی بر ورزش کوبا نیز تأثیرات منفی داشته است. کاروان ورزشی کوبا با کسب دو نشان طلا، یک نقره و شش برنز و قرارگرفتن در رتبه ۳۲ المپیک پاریس به کار خود پایان داد. این نتیجه در مقایسه با عملکرد ورزش کوبا در سال‌های گذشته نشان‌دهنده نزول فاحش جایگاه این کشور است. این بدترین نتیجه ورزش کوبا در 60 سال اخیر است و این نزول برای ورزش این کشور «ناکامی» محسوب می‌شود. محدودیت‌های مالی ناشی از تحریم‌ها کل عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی کوبا را تحت تأثیر قرار داده است. به‎ دلیل همین مسائل مالی، امسال کاروان کوبا یکی از کم‌شمارترین کاروان‌های ورزشی (61 نفر) در المپیک پاریس بود. دومین عامل، مهاجرت برخی ورزشکاران و مربیان کوبایی ا‌ست که برخی از آنان با پرچم کشوری دیگر صاحب نشان المپیک شدند. کوبا همچنین به حضور دو ورزشکارش در ترکیب تیم المپیک پناهندگان (ROT) اعتراض کرد. تصمیم برای گنجاندن این دو ورزشکار کوبایی در ترکیب تیم المپیک پناهندگان بدون اطلاع کمیته ملی المپیک کوبا و با هدف مخدوش‌کردن چهره جامعه ورزش کوبا اتخاذ شده است. عامل سوم، تغییرات جمعیت‌شناختی و تغییر شکل هرم جمعیتی کوباست. جمعیت 40ساله به بالا سهم بیشتری از جمعیت این کشور پیدا کرده و با توجه به نرخ پایین زادوولد، جمعیت جوان کشور رو به نزول است. 24.4 درصد از کل جمعیت در پایان سال 2023، 60 سال به بالا دارند. با توجه به مراقبت و توجه مورد نیاز جمعیت رو به رشد سالمندان، افزایش هزینه برنامه‌های امنیتی و کمک‌های اجتماعی بر اقتصاد تأثیر می‌گذارد و هزینه بالایی برای جامعه و خانواده‎‌ها رقم خواهد زد. در بخش روابط بین‌‎الملل، همکاری‌ها با روسیه در تمامی ابعاد خود توسعه می‎‌یابد. اخیرا کشتی آموزشی «سمولنی» روسیه به هاوانا رسید و با شلیک گلوله توپ توسط ارتش کوبا مورد استقبال قرار گرفت. روسیه اعلام کرده ناو آموزشی یادشده بخشی از گروه ناوگان بالتیک است که سفری دوستانه به کوبا دارد. روسیه در اواسط ماه ژوئن زیردریایی هسته‌ای «قازان» را به‎ همراه چند کشتی دیگر به‌ هاوانا فرستاده بود. یک روز پس از حضور قازان در هاوانا، آمریکا نیز یک زیردریایی خود را به خلیج گوانتانامو در کوبا اعزام کرد که با واکنش هاوانا روبه‌‎رو شد. معاون وزیر خارجه کوبا اعلام کرد کوبا، حضور بدون دعوت زیردریایی جنگی آمریکایی در خلیج گوانتانامو (جنوب شرقی کوبا) را تأیید نمی‎‌کند؛ زیرا چنین بازدیدهای دریایی باید از طریق یک دعوت (رسمی) انجام شود. این اقدام برخلاف خواست مردم کوباست و ماهیت «غیرقانونی و غیرقابل قبول» اشغال بخشی از خاک کوبا توسط یک قدرت خارجی (آمریکا) را یادآور می‌‎شود. اگرچه روسیه هزاران بشکه نفت خام را برای متحد سیاسی خود تأمین می‌کند، اما در‌ حال بررسی ساخت یک پالایشگاه نفت در کوبا‌ست. روسیه از ماه مارس پس از یک سال وقفه، حمل سوخت به کوبا را از سر گرفته و بزرگ‎ترین شرکت‎‌های روسی می‌توانند در این زمینه در کوبا فعالیت کنند.