«شرق» در گفت‌وگو با محمدجواد جمالینوبندگانی بررسی کرد
عملیات وعده صادق ۲ اجتناب‌ناپذیر بود
در روزهای اخیر و پس از عملیات وعده صادق ۲، شاهد جریان‌‌سازی درباره احتمال حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای، نفتی، گازی و مراکز صنعتی هستیم و هر روز هم به دامنه این گمانه‌ها افزوده می‌شود؛ هرچند هنوز ارزیابی دقیق و مشخصی از شدت، زمان و مکان احتمالی حمله اسرائیل وجود ندارد و همه چیز در حد احتمالات است. اگرچه دولت بایدن در تلاش است اسرائیل را از حمله به برخی نقاط حساس مانند تأسیسات هسته‌ای و نفتی منصرف کند، با‌این‌حال گروهی از کارشناسان معتقدند این تلاش‌ها نمی‌تواند تل‌آویو را از پاسخ مدنظر خود منصرف کند.
مهدی بازرگان: در روزهای اخیر و پس از عملیات وعده صادق ۲، شاهد جریان‌‌سازی درباره احتمال حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای، نفتی، گازی و مراکز صنعتی هستیم و هر روز هم به دامنه این گمانه‌ها افزوده می‌شود؛ هرچند هنوز ارزیابی دقیق و مشخصی از شدت، زمان و مکان احتمالی حمله اسرائیل وجود ندارد و همه چیز در حد احتمالات است. اگرچه دولت بایدن در تلاش است اسرائیل را از حمله به برخی نقاط حساس مانند تأسیسات هسته‌ای و نفتی منصرف کند، با‌این‌حال گروهی از کارشناسان معتقدند این تلاش‌ها نمی‌تواند تل‌آویو را از پاسخ مدنظر خود منصرف کند. هم‌زمان برخی تحلیل‌ها نیز حکایت از آن دارد که نتانیاهو سعی خواهد کرد شرایط به نحوی مدیریت شود که پای ایالات متحده آمریکا نیز به این درگیری‌ها کشیده شود. از همین رو برای تحلیل دقیق‌تر پاسخ احتمالی اسرائیل، گفت‌وگو‌یی با محمدجواد جمالینوبندگانی داشته‌ایم تا ارزیابی نایب‌رئیس اسبق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی را در این زمینه جویا شویم.
در یکی، دو روز اخیر، سیر گزارش‌ها و اخبار واصله دال بر احتمال پاسخ تل‌آویو به عملیات وعده صادق ۲ تشدید شده است. پیش از پرداختن به این موضوع، لازم است در رابطه با مبحثی دیگر روشنگری شود که آیا جمهوری اسلامی ایران چاره‌ای جز تکرار عملیات وعده صادق داشت و این پاسخ اجتناب‌ناپذیر بود یا تهران می‌توانست به شکل دیگری عمل کند؟
قطعا این عملیات اجتناب‌ناپذیر بود و تهران چاره‌ای جز این حمله موشکی نداشت.
به چه دلیل؟
دلایل متعددی وجود دارد. اولین دلیل این است که رژیم صهیونیستی اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس را بعد از مراسم تحلیف دکتر پزشکیان در تهران ترور کرد و منطقا ایران باید همان زمان به آن پاسخ می‌داد، اما به دلیل مذاکراتی که برای آتش‌بس در غزه در جریان بود، از تهران خواستند خویشتن‌داری نشان دهد و جمهوری اسلامی ایران هم یک خویشتن‌داری استراتژیک از خود نشان داد. اما در عمل دیدیم که رژیم صهیونیستی نه‌تنها از خویشتن‌داری ایران به‌عنوان یک فرصت برای پایان‌دادن به جنگ‌افروزی‌های خود استفاده نکرد، بلکه آن را به‌مثابه ضعف و انفعال ایران دانست و همین علت باعث شد گام‌های بعدی از انفجار پیجرها تا ترور فرماندهان، بمباران لبنان و نهایتا شهادت سیدحسن نصرالله را اجرائی کند. حتی مستشار عالی جمهوری اسلامی ایران، شهید نیلفروشان را هم ترور کرد. بنابراین تقریبا همه جناح‌های سیاسی و در نهایت شورای عالی امنیت ملی به این جمع‌بندی رسیدند که نمی‌توان در این شرایط خویشتن‌داری استراتژیک را در برابر نتانیاهو ادامه داد و چاره‌ای جز پاسخ به این حملات و تجاوزات وجود ندارد.
تهران نمی‌توانست به شکل دیگری پاسخ دهد؟
خیر.
چرا؟
چون در صورت تداوم انفعال، سکوت و صبر استراتژیک ما و پاسخ‌دهی به اشکال دیگر احتمال داشت امنیت ملی و تمامیت ارضی ایران زیر سؤال برود. در نتیجه حمله موشکی ذیل عملیات وعده صادق ۲ برای پیشبرد اصل بازدارندگی، موازنه قوا، موازنه تهدید و موازنه وحشت، لازم و اجتناب‌ناپذیر بود.
شدت و دقت عملیات وعده صادق ۲ را نسبت به عملیات پیشین چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آن‌گونه که تصاویر گویاست، به نظر می‌رسد این بار، هم اصل غافلگیری رعایت شد و هم اصابت‌ها نسبت به عملیات پیشین دقیق‌تر بوده و به اهداف برخورد کرده است.
گزارش‌هایی دال بر تلاش دولت جو بایدن مبنی بر خودداری اسرائیل از پاسخ به ایران در ازای بسته تسلیحاتی و حمایت دیپلماتیک مطرح است. ضمن آنکه ژنرال کوریلا، فرمانده سنتکام، اکنون در اسرائیل به سر می‌برد و آن‌گونه که شنیده‌ها حکایت دارد، گویا در تماس تلفنی یواف گالانت و لوید داستین، وزرای دفاع اسرائیل و آمریکا، سعی شده پاسخ محدودی در دستور کار قرار گیرد. ارزیابی شما از تکاپوهای کاخ سفید چیست و آیا دولت بایدن می‌تواند تل‌آویو را از حمله شدید منصرف کند؟
ببینید، آمریکایی‌ها اکنون درگیری سیاسی جدی درخصوص انتخابات ریاست‌جمهوری دارند و دموکرات‌ها سعی می‌کنند دوران ریاست‌جمهوری بعد از جو بایدن با کامالا هریس ادامه پیدا کند. از همین رو تلاش می‌شود از دامن‌زدن به تنش، درگیری و جنگ مستقیم بین اسرائیل و جمهوری اسلامی ایران پرهیز شود؛ چرا‌که آثار و تبعات خاص خود را هم بر حوزه امنیتی و هم بر حوزه بازار انرژی خواهد داشت که می‌تواند بدنه رأی دموکرات‌ها را کم‌رنگ کند. بنابراین به دلیل وضعیت ملتهب، حساس و شکننده آمریکا در فاصله زمانی حدود یک ماه تا انتخابات، اکنون جو بایدن و دموکرات‌ها به دنبال کنترل تنش، بحران و درگیری هستند. ضمن آنکه نتانیاهو هم تلاش دارد با نوعی فرصت‌طلبی از فضای انتخاباتی در آمریکا نهایت استفاده را از دولت بایدن در جهت افزایش حمایت سیاسی، دیپلماتیک، تسلیحاتی و لجستیکی برای پیشبرد اهداف خود در فلسطین و لبنان ببرد.
با‌این‌حال ظاهرا اکنون توپ در زمین اسرائیل است. آیا واقعا جو بایدن پتانسیل آن را دارد که اسرائیل را منصرف کند؟
در شرایط کنونی، هر سناریویی امکان وقوع دارد و نمی‌توان با قاطعیت گفت که اسرائیل دست به ماشه خواهد بود یا خیر؛ هرچند برخی گزارش‌ها احتمال پاسخ را پررنگ‌تر می‌دانند. لذا من تصور می‌کنم نمی‌توان در شرایط کنونی احتمال پاسخ اسرائیل را رد کرد. البته باید هوشمندی لازم را درباره هرگونه حمله‌ای با هر شدتی داشت. حتی احتمال حمله سایبری به موازات حمله موشکی یا حمله نظامی و بمباران وجود دارد. ضمن آنکه صهیونیست‌ها احتمالا سعی دارند پاسخ خود را به‌گونه‌ای طرح‌ریزی کنند که با آشوب همراه باشد. از طرف دیگر، پیوست جنگ روانی و عملیات روانی برای ناامن جلوه‌دادن ایران را هم باید مدنظر قرار داد. اکنون رسانه‌های معاند سعی می‌کنند به ناامنی، اضطراب و نگرانی داخلی در ایران دامن بزنند و زمینه اعتراض‌ها، آشوب، بلوا و جنجال را فراهم کنند؛ برای مثال، مردم را پای پمپ‌بنزین‌ها بکشانند یا مسائلی از این دست را کلید بزنند. به نظر می‌رسد این موج‌سواری رسانه دیگر کارکرد سابق را ندارد. شما می‌بینید در همین روزها که ادعای حمله احتمالی اسرائیل مطرح است، زندگی در تهران که جمعیت آن چندین برابر فلسطین اشغالی است، به شکل عادی ادامه دارد.
چه برداشتی از نحوه پاسخ، زمان و مکان آن دارید؟
واقعا هیچ‌کس در این زمینه نمی‌تواند اظهارنظر قطعی داشته باشد و هرگونه ادعایی از زبان کارشناسان و تحلیلگران بیشتر یک گمانه‌زنی است. نه زمان، نه مکان و نه اهداف مشخص نیست. بله، آمریکایی‌ها تلاش دارند پاسخ محدود باشد و از حمله به تأسیسات هسته‌ای، نفتی و گازی و مراکز صنعتی جلوگیری کنند، اما آیا نتانیاهو گوش شنوایی برای توصیه‌های جو بایدن دارد یا خیر؟ ضمن آنکه نتانیاهو بیش از هر زمان دیگری به یک ابر‌بحران در قالب جنگ با ایران نیاز دارد تا بتواند پای آمریکا را به این تنش بکشاند. البته این را هم در نظر بگیریم که تهران قاطعانه عنوان کرده است شدت پاسخ به حملات اسرائیل در هر مرحله افزایش پیدا خواهد کرد. پس اگر اسرائیل حمله‌ای انجام دهد، مطمئنا عملیات بعدی ایران محکم‌تر و جدی‌تر از دو عملیات وعده صادق ۱ و ۲ خواهد بود.
در این صورت، سلسله کنش‌ها و واکنش‌های شدیدتر دو طرف، جنگ تمام‌عیار را رقم خواهد زد؟
اولا از نظر ژئوپلیتیکی وقتی مرز مشترکی وجود ندارد، جنگ تمام‌عیار کلاسیک شکل نخواهد گرفت. ضمن آنکه به دلیل فاصله مکانی، حملات در قالب همین حملات موشکی و هوایی، پهپادی، حملات سایبری و نظایر آن خواهد بود. نکته مهم‌‌تر آن است که نتانیاهو سعی می‌کند وضعیت را به‌گونه‌ای مدیریت کند که طرف اصلی جنگ با جمهوری اسلامی ایران، نه اسرائیل بلکه ایالات متحده آمریکا باشد؛ یعنی درگیری نهایی بین تهران و واشنگتن صورت بگیرد.
در شرایط کنونی، برخی تندروی‌ها، حملات و تخریب‌ها علیه دولت پزشکیان را چگونه تحلیل می‌کنید؟
در شرایط کنونی، به‌هیچ‌وجه، تأکید می‌کنم به‌هیچ‌وجه جایز نیست نه تندروی صورت بگیرد و نه با برخی توهین‌ها و تخریب‌ها زمینه تفرقه و چند‌دستگی به وجود آید؛ چرا‌که منافع و امنیت ملی بیش از گذشته ایجاب می‌کند که ما زمینه لازم برای انسجام، وحدت و به قول دولت پزشکیان وفاق ملی را فراهم کنیم. قرار نیست جلوتر از رهبری حرکت کنیم و به دنبال ادعاها و شعارهایی باشیم که تبعات و آثاری سوء برای کشور به دنبال خواهند داشت.
