آخرین فرصت بایدن برای پایان جنگ

وزیر خارجه آمریکا در پایان سفر به اسرائیل از نتانیاهو خواست از فرصت به‌وجودآمده برای پایان‌دادن به جنگ غزه استفاده کند. آنتونی بلینکن با اشاره به سرنوشت یحیی سنوار، رهبر حماس، از اسرائیل خواست در شرایط فعلی برای آزادی ۱۰۱ گروگان‌ و آتش‌بس پایدار در غزه تلاش کند. او همچنین از اسرائیل خواسته است از «تنش بزرگ با ایران» خودداری کند. وزیر خارجه آمریکا در فرودگاه تل‌آویو گفت: «زمان پایان‌دادن به جنگ غزه فرا رسیده است». آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، پس از پایان یازدهمین سفر خود به اسرائیل و خاورمیانه از زمان حمله هفتم اکتبر، روز گذشته وارد ریاض پایتخت عربستان شد.

بلینکن پیش از ترک اسرائیل در مصاحبه با خبرنگاران گفت که ایالات متحده در حال بررسی یک «چارچوب جدید» برای تضمین آزادی ۱۰۱ گروگان در بند حماس است و او درباره این طرح با مقامات اسرائیلی صحبت کرده است. مقام‌های مصری می‌گویند این چارچوب شدید دربرگیرنده یک توافق کوتاه‌‌مدت‌تر و محدودتر است که در صورت نتیجه‌بخش‌بودن می‌تواند به توافقی بلندمدت‌تر تبدیل شود. او افزود که یحیی سنوار، رهبر حماس، یک مانع اصلی برای اجرای توافق آزادی گروگان‌ها بود و اکنون، «فرصت واقعی» برای بازگرداندن گروگان‌ها به خانه فراهم شده است. اورشلیم‌پست گزارش داده است «حذف یحیی سنوار مهم‌‌‌ترین دلیل برای این دور سفر بلینکن به اسرائیل و خاورمیانه بود، به این دلیل که ایالات متحده شرایط فعلی را به عنوان یک فرصت برای ایجاد توافق میان حماس و اسرائیل می‌نگرد». آسوشیتدپرس نیز گزارش داده است که «بلینکن از اسرائیل خواسته است تا از پیروزی‌های تاکتیکی خود علیه حماس برای ایجاد توافقی استفاده کند که به پایان جنگ در غزه بینجامد و گروگان‌ها هم به خانه‌هایشان بازگردند».

بر اساس این گزارش، بلینکن روز گذشته با محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی نیز دیدار کرد و در ادامه سفرش روز جمعه با تعدادی از مقامات عربی در لندن نیز دیدار خواهد کرد. این دیدارها در حالی صورت می‌گیرد که تنش‌ها در خاورمیانه در حال تشدیدشدن است و هیچ پیشرفتی در توافق آتش‌بس به وجود نیامده است. از طرفی، کمتر از دو هفته تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا باقی مانده و دولت بایدن در تلاش است تا در آخرین مرحله حیات سیاسی‌اش، به توافقی برای کاهش بحران در خاورمیانه برسد. متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تأکید کرد که بلینکن قرار است پس از بازدید از خاورمیانه، به بریتانیا سفر کند. میلر گفت ‌دیپلمات ارشد آمریکا پس از مذاکرات روز پنجشنبه در قطر، با رهبران عرب در لندن دیدار خواهد کرد. بلینکن می‌گوید اسرائیل که موفق شده است اطمینان حاصل کند هفتم اکتبر ۲۰۲۳ تکرار نخواهد شد، باید به دنبال بازگرداندن ۱۰۱ گروگان باقی‌مانده به خانه و پایان‌دادن به جنگ باشد. وزیر خارجه آمریکا با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «در دیدارهایم با مقام‌های اسرائیلی، بر اهمیت بازگرداندن گروگان‌ها به خانه، رساندن کمک‌های بشردوستانه به کسانی که به آن نیاز دارند و پایان‌دادن به جنگ در غزه به‌گونه‌ای که امنیت و ثبات پایدار را تأمین کند، تأکید کردم».

در همین حال، بلینکن از مقام‌های اسرائیل خواست فرصت تاریخی عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی را مغتنم بشمارند. گفت‌وگوهای ریاض و تل‌آویو برای عادی‌سازی روابط عربستان سعودی و اسرائیل با میانجیگری دولت جو بایدن پس از حمله هفتم اکتبر ۲۰۲۳ حماس متوقف شد. عربستان سعودی اعلام کرده که تنها راه عادی‌سازی روابط این کشور با اسرائیل تشکیل کشور یکپارچه فلسطینی به پایتختی بیت‌المقدس شرقی است. به گزارش رویترز، به‌ر‌غم تأکید و درخواست بلینکن برای کاهش درگیری‌های منطقه‌ای، اسرائیل روز گذشته به یک شهر بندری تاریخی در لبنان حمله هوایی شدیدی انجام داد و تقریبا سه ساعت پس از صدور دستور آنلاین برای خروج شهروندان لبنان از مناطق مرکزی شهر بندری تایر، حمله هوایی به این منطقه ثبت‌شده در فهرست یونسکو را آغاز کرد. به گفته برخی تحلیلگران، ادامه حمله اسرائیل به لبنان به این معناست که تلاش‌های بلینکن برای کاهش تنش‌ها در منطقه نتیجه خاصی نداشته است. این سفر وزیر خارجه آمریکا که آخرین تلاش‌های جدی دولت بایدن قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری محسوب می‌شود، با این امید انجام شد که دموکرات‌ها بتوانند از رسیدن به توافق آتش‌بس اسرائیل و حماس برای تأثیرگذاری بر رأی‌دهندگان استفاده کنند. بنا بر اعلام ارتش اسرائیل، نیروهای اسرائیلی به «حملات محدود، محلی و هدفمند به زیرساخت‌ها و عوامل حزب‌الله» در جنوب لبنان ادامه می‌دهند. این در حالی است که دولت لبنان اعلام کرد حملات اسرائیل دست‌کم 

۱.۲ میلیون لبنانی را آواره کرده و جان دوهزار‌و ۵۳۰ نفر را گرفته است.

افزایش سرسام‌آور هزینه‌های جنگ

در همین حال و به گزارش انستیتو‌ بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم، هزینه نظامی اسرائیل قبل از حمله حماس در هفتم اکتبر سال گذشته، ماهانه حدود ۱.۸ میلیارد دلار بود، ولی این رقم در پایان سال میلادی ۲۰۲۳ به حدود ۴.۷ میلیارد دلار در هر ماه افزایش یافته بود. بر اساس آمارهای پژوهشکده صلح استکهلم، هزینه‌های نظامی اسرائیل در سال گذشته میلادی حدود ۲۷.۵ میلیارد دلار بوده است. در جدول جهانی بودجه نظامی که انستیتو‌ بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم تهیه کرده، اسرائیل بعد از لهستان در مقام پانزدهم و بالاتر از کانادا و اسپانیا قرار دارد که جمعیت آنها دست‌کم چندین برابر اسرائیل است. رقم هزینه‌های نظامی اسرائیل در سال گذشته میلادی معادل ۵.۳ درصد تولید ناخالص ملی خود بود؛ درحالی‌که این رقم به‌عنوان نمونه در آمریکا ۳.۴ و در آلمان ۱.۵ درصد تولید ناخالص ملی بوده است. البته هزینه‌های نظامی اسرائیل در مقایسه با اوکراین بسیار ناچیز است. اوکراین حدود ۳۷ درصد از تولید ناخالص کشور و بیش از نیمی از بودجه دولتی را به مقابله با تهاجم نظامی روسیه اختصاص می‌دهد.

در بازه زمانی سه‌ماهه پس از هفتم اکتبر، حجم اقتصاد اسرائیل ۵.۶ درصد کوچک‌تر شد که بدترین عملکرد در میان ۳۸ کشور عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، متشکل از کشورهای ثروتمند جهان است. آمارها نشان می‌دهند در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۴ اقتصاد اسرائیل احیا شد و نرخ رشد آن به حدود چهار درصد رسید، ولی در سه‌ماهه دوم به ۰.۲ درصد افت کرد. اما پیامدهای جنگ برای نوار غزه که همیشه مشکلات اقتصادی شدیدی داشت، بسیار سنگین‌تر بوده است. حدود ۹۰ درصد از جمعیت این باریکه آواره و بخش اعظم نیروی کار آن بی‌کار شده است. اقتصاد کرانه باختری رود اردن نیز به‌شدت لطمه خورده است. ده‌ها هزار فلسطینی که قبل از حمله حماس برای کار به اسرائیل می‌رفتند، شغل و منبع درآمد خود را از دست داده‌اند و حملات ارتش اسرائیل به منطقه و دایرکردن پست‌های بازرسی بیشتر رفت‌وآمد فلسطینیان را به‌شدت محدود کرده است. بر اساس آمارهای بانک جهانی، اقتصاد کرانه باختری در سه‌ماهه اول سال میلادی جاری ۲۵ درصد کوچک‌تر شده است. در داخل اسرائیل نیز جنگ هزینه‌های اقتصادی سنگینی داشته است. احضار گسترده نیروهای ذخیره و طولانی‌کردن دوره خدمت آنها، تأمین نیروی کار لازم برای فعالیت‌های اقتصادی را به خطر انداخته است. نگرانی‌های امنیتی مانع سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای جدید شده و اختلال و توقف دوره‌ای پروازها، تعداد گردشگران خارجی و به تبع آن درآمد صنعت گردشگری را به‌شدت کاهش داده است. از سوی دیگر، کابینه نتانیاهو هزینه مسکن ده‌ها هزار شهروند را می‌پردازد که پس از حمله حماس از نواحی نزدیک به نوار غزه و به‌خاطر حملات حزب‌الله لبنان از نواحی شمالی اسرائیل تخلیه و در مناطق دیگر ساکن شده‌اند. «مودیز» که یک مؤسسه معتبر بین‌المللی در زمینه ارزیابی اعتبار مالی است، با استناد به عوامل متعدد، رتبه اعتباری اسرائیل را دو درجه کاهش داد. به ‌گفته این مؤسسه، رتبه «بی‌ای‌ای-یک» که برای اسرائیل در نظر گرفته شده، هنوز موقعیتی مناسب برای سرمایه‌گذاری ولی با ریسک متوسط تلقی می‌شود.