کشف ماشین شعر کاموئش

ترجمه: مهسا ریحانی: هیچ‌چیز اتفاقی نیست! پس از چهار سال مأموریتم در ایران، اگر از خودم بپرسم در این کشور شاعران، نظیر پرتغال، بالاترین لذتی که احساس کرده‌ام چه بوده، دو نکته برایم برجسته است: اولین آن، انتشار نسخه دوزبانه فارسی-‌پرتغالی کتاب «رباعیات فرناندو پسوآ» با الهام از «رباعیات حکیم خیام بزرگ» و اینک، انتشار «لوسیاد» اثر لوئیس دِ کاموئش به زبان فارسی. یقینا ترجمه دیگر آثار نویسندگان پرتغالی در مؤسسه انتشارات نگاه نظیر اِسا دِ کِی‌روش و ژوزه ساراماگو مزید مسرت است. یکی از وظایف ضروری سفیر توجه به این مهم است که جغرافیای فرهنگی کشورش را خوب بشناسد و نمایان کند. ادبیات، بخشی از هویت دیرینه پرتغال است. ازاین‌رو مفتخرم که با دوست عزیزم، ناشر روشنفکر، دوستدار شعر و آثار پرتغالی، علیرضا رئیس‌دانایی، آشنایی پرمسرتی داشتم. با چاپ «لوسیاد» به زبان فارسی، زین‌پس خوانندگان فارسی‌‌زبان نیز فخر نویسندگان پرتغالی را خواهد شناخت. بدون کاموئش هر مجموعه‌ای به زبان پرتغالی ناقص خواهد بود. کاموئش برای پرتغالی‌ها به‌قدری مهم است که نه‌تنها وزارت فرهنگ ما بلکه روز ملی پرتغال نیز کاموئش نام‌گذاری شده است و بدون وجود علیرضا، خلق این مهم به فارسی تقریبا محال بود. گام‌به‌گام، شکاف‌های دانش ادبی مشترکمان پر می‌شود. ادبیات پربار پرتغال، اگرچه در زمان «لوسیاد» وارث سنتی باکیفیت از اشعار قرون‌ وسطایی «ترانه» یا «تئاتر ژیل ویسِنته» بود، اما این زبان از طریق بزرگ‌ترین اثر کاموئش است که متبلور می‌شود و به کمال ادبی خود می‌رسد. تا جایی که با توجه به جایگاه رفیع «لوسیاد» و اشعار کامونیایی، می‌بایست در نظاره دورنمای گسترده ادبیات پرتغالی، آن را به قبل و بعد از کاموئش تقسیم کرد. من در جایگاهی نیستم که به ارتباط کاموئش با ادبیات جهان بپردازم. فهرست بلندبالایی از نویسندگان برجسته‌ای که در طول زمان از آن تأثیر گرفته‌اند یا آن را تحسین کرده‌اند، خود گویاست؛ از سِروانتس تا گوته؛ از ولتر تا ویلیام بلیک. ازاین‌رو از خوانندگان فارسی‌زبان و خبره شعر به‌ویژه شعر حِماسی دعوت می‌کنم تا نبوغ کاموئش یا به قول اِدواردو لورنسو «ماشین شعر» او را کشف کنند. پنجمین سده سالگرد تولد کاموئش سالی خوش است، هم کتاب بزرگش به ایران آمد و هم دانشکده زبان پرتغالی در ایران به‌زودی آغاز به کار خواهد کرد. مجددا از علیرضا رئیس‌دانایی به‌سبب سخت‌کوشی‌اش به‌عنوان ناشر و نیز سیروس شاملو و همکاری رعنا موقعی محترم که با اشتیاق چنین تعهد بزرگی را پذیرفتند، قدردانی می‌کنم. تصمیم جسورانه دوستم علیرضا برای ترجمه و انتشار «لوسیاد» نشان از جسارت و بینش خردمندانه او دارد. او به نبوغ خوانندگان ایرانی ایمان دارد و می‌داند آنها با سنت غنی ادبیات فارسی، به‌آسانی می‌توانند کاموئش را نیز بشناسند.