پیمان‌نامه حقوق کودک از مصوبه تا اجرا
روز جهانی کودک را در حالی پشت سر گذاشتیم که شعله‌های جنگ در مناطقی از جهان، کودکان بسیاری را به کام مرگ کشانده یا آواره، بی‌سرپناه و یتیم کرده است. بسیاری از کودکان در اضطراب جنگ به سر می‌برند و هر شب با کابوس حمله هوایی و موشکباران به خواب می‌روند.
سهیلا اثباتی-عضو انجمن پرنده درخت کوچک: روز جهانی کودک را در حالی پشت سر گذاشتیم که شعله‌های جنگ در مناطقی از جهان، کودکان بسیاری را به کام مرگ کشانده یا آواره، بی‌سرپناه و یتیم کرده است. بسیاری از کودکان در اضطراب جنگ به سر می‌برند و هر شب با کابوس حمله هوایی و موشکباران به خواب می‌روند. ۳۵ سال از تصویب پیمان‌نامه حقوق کودک می‌گذرد، اما هنوز بسیاری از مواد این پیمان‌نامه در کشورهای مختلف اجرا نمی‌شود. بر اساس پیمان‌نامه حقوق کودک، کشورهای عضو کنوانسیون حقوق کودک موظف به ایجاد حداکثر امکانات برای بقا و رشد کودک هستند. اما هنوز ۷۷ میلیون کودک در خاورمیانه و شمال آفریقا از سوءتغذیه رنج می‌برند. یک‌چهارم کودکان زیر پنج سال در جهان دچار فقر غذایی شدید هستند. کودکان هشت استان کم‌برخوردار ایران، از‌جمله سیستان‌و‌بلوچستان، کرمان، خوزستان، ایلام و... به غذای کافی و سالم دسترسی ندارند. حق برخورداری از تحصیل و آموزش یکی دیگر از مواد پیمان‌نامه حقوق کودک است، ولی متأسفانه این امکان برای بسیاری از کودکان فراهم نیست. بالغ بر ۲۴۰ میلیون کودک در جهان از این حق محروم مانده‌اند. طبق اصل ۳۰ قانون اساسی در ایران، تحصیل تا پایان دوره متوسطه رایگان است. اما واقعیت این‌گونه نیست؛ علاوه بر گرفتن شهریه به صورت اجباری به عناوین مختلف در مدارس دولتی، فرصت‌های مساوی هم برای دانش‌آموزان فراهم نیست. مدارس لوکس آنچنانی در تهران و تحصیل در کپر و چادر در استان‌های محروم کشور نشان از تبعیض و بی‌عدالتی دارد. نبود عدالت آموزشی با طبقاتی‌شدن نظام آموزشی، تبعیض میان امکانات و تجهیز مدارس برای طبقات مختلف اجتماعی، کلاس‌های پر‌جمعیت و... مانع از دسترسی همه کودکان به شرایط یکسان آموزشی است. این اختلاف طبقاتی تا سطح آموزش عالی هم وجود دارد. در بیشتر دانشگاه‌های مهم و دولتی، فرزندان دهک‌های بالا و پردرآمد امکان حضور دارند و فرزندان طبقات فرودست و حتی متوسط توان رقابت با آنان را ندارند. عدم ثبت‌نام و پذیرش کودکان مهاجر افغان در مدارس و رفتارهای نژاد‌پرستانه با این کودکان و خانواده‌هایشان نیز مصداق نقض حقوق کودک و خلاف پیمان‌نامه است. این روزها اخبار تلخ خودکشی دانش‌آموزان نیز نشان از فاجعه در ساختار آموزشی و فرهنگی دارد. آموزش باید رایگان و کیفی، در محیطی امن و عاری از خشونت و در جهت انواع رشد کودک مانند رشد روانی، عملکردی و شناختی، رشد عاطفی و رشد فکری و اجتماعی انجام شود. برای آموزش کیفی نیاز به معلمانی داریم که دغدغه مالی برای زندگی خود در حال و آینده نداشته باشند. آموزش کیفی توجه به رویکردهای نوین آموزش و حقوق مکفی معلمان و حفظ کرامت آنان را می‌طلبد تا فارغ از غم نان، در کنار دانش‌آموزان باشند. آموزش در محیط پر از اضطراب و استرس ناشی از قوانین خشک و سخت‌گیرانه، فشارهای تحصیلی، رقابت‌های زجرآور و همچنین عدم تدریس مهارت‌های زندگی و نبود مددکار در مدرسه و تنبیه و تحقیر و توهین، سبب افت تحصیل، ترک مدرسه و حتی خودکشی می‌شود. کودکانی هم در مناطق محروم و دور‌افتاده به خاطر نبود مدرسه در نزدیکی محل زندگی‌شان، در مسیرهای صعب‌العبور از خانه تا مدرسه آسیب می‌بینند. حتی برای دسترسی به آب آشامیدنی در هوتگ‌ها غرق یا طعمه تمساح‌ها می‌شوند. این در حالی است که حق حیات، اولین حق هر کودک است و دولت موظف به تأمین این حق است. بر اساس مفاد پیمان‌نامه حقوق کودک، هر انسان کمتر از ۱۸ سال کودک محسوب می‌شود. ازدواج کودکان یکی از مخاطراتی است که حقوق و سلامتی او را تهدید می‌کند. فقر اقتصادی، نبود قوانین حمایتی، فرهنگ پدر‌سالاری و ناموس‌پرستی از‌جمله دلایل کودک‌‌همسری در ایران است و متأسفانه از سوی بعضی نهادها و رسانه‌ها تبلیغ و ترویج می‌شود. و بسیارند کودکانی که در اجبار تلاش برای معاش خانواده، محروم از کودکی، راهی کارگاه‌ها، مغازه‌ها و چهارراه‌ها می‌شوند. گروهی هم به زباله‌گردی یا کولبری که از بدترین و خطرناک‌ترین اشکال کار کودک است، رو می‌آورند. لغو کار کودک مسئولیت دولت‌هاست. یکی دیگر از مواد مهم پیمان‌نامه، حق داشتن هویت و ثبت تولد پس از به دنیا آمدن است. بااین‌حال، کودکان زیادی شناسنامه ندارند. همچنین کودکانی که دارای مادر ایرانی و پدر از اتباع خارجی هستند، با وجود تصویب قانونی در این مورد، هنوز در انتظار کسب هویت‌اند. مسائل و مصائب کودکان کم نیستند. روزگار ناگواری است، اما همچنان تلاش می‌کنیم و به آینده بهتر برای کودکان امید داریم. آینده‌ای در صلح، آرامش و امنیت، به دور از تبعیض، فقر و بی‌عدالتی. جهانی بهتر که در آن روز جهانی کودک را با خاطری آسوده جشن بگیریم. امید داریم جنبش لغو کار کودک در جهان، همه ساختارهای استثمار کودک را در‌هم شکند.
