پکن منزوی‌تر می‌شود؟

به نظر می‌رسد رژیم کمونیستی چین همه‌جا در حال دشمن‌تراشی است. سیاست‌های تجاری-تهاجمی پکن، حسن‌ نیت این کشور را در آمریکا، اروپا و ژاپن زیر سؤال برده و باعث شده‌ این کشورها برای کالاهای چینی محدودیت‌های تجاری تعیین کنند. این احتمال نیز وجود دارد که دولت آتی ترامپ محدودیت‌های بیشتری در نظر بگیرد.

چین درحال‌حاضر با انتقادها‌ و فشارهای مشابهی از سمت اقتصادهای درحال‌توسعه آسیا و آمریکای لاتین یا کشورهای به‌اصطلاح «جهانِ جنوب» مواجه است. گذشته از برنامه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا‌ برای وضع تعرفه‌های جدید، تحولات اخیر، چین را در شرایط اقتصادی دشواری قرار داده و نویدبخش مشکلات بزرگ‌تری هستند. این در حالی است که پکن سعی دارد اقتصاد این کشور را به مسیر اصلی خود بازگرداند.

مشکلات روزافزون با جهان جنوب از چند اشتباه سیاسی پکن، داخلی و بین‌المللی، نشئت می‌گیرد. همه‌چیز از همه‌گیری کرونا و متعاقبا بحران املاک آغاز شد. همه‌گیری کرونا مانع از پیشرفت اقتصاد شد اما بیشترین ضررها را سیاست کووید صفر به بار آورد که تعطیلی‌ها و قرنطینه‌های چین را مدت‌ها پس از بازگشایی دیگر نقاط جهان پابرجا نگه‌ داشت.

میلتون ازراتی، کمک‌ویراستار نشریه نشنال‌اینترست و ستون‌نویس فوربز می‌نویسد: محدودیت‌های طولانی‌مدت از نظر درآمدزایی باعث تضعیف امنیت شغلی کارگران و کسب‌و‌کارهای خصوصی چینی شد؛ امری که موجب شد مردم تمایل‌شان را به خرج‌کردن از دست بدهند. اشتباه دیگری که رخ داد، بی‌توجهی پکن به ناکامی چندین توسعه‌دهنده املاک از سال ۲۰۲۱ بود. بی‌تفاوتی دولت باعث شد‌ این ناکامی‌ها به‌‌طور کلی روی امور مالی و اقتصادی چین تأثیر منفی بگذارند. مقامات چینی این مشکل را به یک بحران سهمگین تبدیل کردند. آنها ساخت‌وساز را متوقف کردند و ارزش املاک و ثروت خانواده‌ها را تقلیل دادند که باعث شد خرج‌کرد مصرف‌کنندگان و میزان سرمایه‌گذاری کسب‌وکارهای خصوصی بیش‌از‌پیش محدود شود.

پکن که نمی‌توانست با احیای مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاری کسب‌وکارهای خصوصی، اقتصاد را از نو به حرکت وادارد، مرتکب اشتباه سیاسی دیگری شد و تصمیم گرفت‌ سرمایه هنگفتی را به بخش خاصی از تولیدات دولتی اختصاص دهد. با‌این‌حال، رکود در بخش مصرف‌کننده، ساخت‌وساز و سرمایه‌گذاری تجاری در داخل باعث شد‌ چین به واسطه ظرفیت تولید مازاد خود به سمت صادرات حرکت کند. این رویکرد هم به دلیل یک اشتباه سیاسی‌ نافرجام ماند.

از آنجا که پکن از گفت‌و‌گوهای صادقانه با اقتصادهای بزرگ و توسعه‌یافته جهان درباره گلایه این کشورها از رویه‌های تجاری چین اجتناب می‌کرد، آمریکا، اروپا و ژاپن اقداماتی را برای محدود‌کردن تجارت چین در دستور کار قرار دادند. این امر پکن را مجبور کرد‌ برای فروش تولیدات مازاد خود به جهان جنوب متوسل شود. اما این کشورها نیز اکنون مانند آمریکا، اروپا و ژاپن پا پس کشیده‌اند. در‌واقع، گلایه اقتصادهای درحال‌توسعه شباهت بسیاری به گلایه تاجران، اتحادیه‌های کارگری و سیاست‌مداران کشورهای توسعه‌یافته دارد.

گلایه از محصولات چینی بین کشورهای درحال‌توسعه رواج پیدا کرده است. داده‌های صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد‌ حجم فروش چین به این کشورها از ابتدای سال ۲۰۲۲ تاکنون ۱۹ درصد افزایش داشته است. در مقابل، حجم فروش این کشورها به چین فقط ۱۱ درصد رشد کرده است. مازاد تجاری چین با کشورهای درحال‌توسعه از سال ۲۰۲۱ تاکنون ۵۶ درصد افزایش یافته است.

بازرگانان و مقامات دولتی کشورهای جهان جنوب از این می‌گویند که واردات چین مردم را از کار بی‌کار کرده و کسب‌و‌کارهای محلی را به تعطیلی یا تعدیل نیرو واداشته است. برای نمونه، تایلند می‌گوید واردات چین باعث تعطیلی هزار‌و ۷۰۰ کارخانه شده است. تحقیقات گروه مالی کیاتناکین‌فاترا در تایلند حاکی از آن است که اوضاع آینده با ظهور استارتاپ‌های جدید دشوارتر خواهد شد.

وزارت ارتباطات اندونزی می‌گوید‌ جامعه تجاری کوچک این کشور به دلیل موج واردات چین به‌شدت لطمه خورده است. یکی از تولیدکنندگان برجسته اسباب‌بازی در شهر سورابایای اندونزی چندی پیش اعلام کرد‌ به دلیل دوبرابر‌شدن فشار رقابتی چین از سال ۲۰۱۸، تولیدات خود را کاهش می‌دهد. اندونزی فعالیت شرکت چینی تِمو را متوقف کرده است. این شرکت کالاهای چینی را مستقیما از کارخانه به دست مشتری می‌رساند. اندونزی همچنین در حال تصویب تعرفه‌های ۲۰۰‌درصدی برای محصولات نساجی و سرامیک‌های چینی است.

ایندین‌کمیکالز، با اشاره به کاهش ۳۰‌درصدی درآمد خود نسبت به سال گذشته، از این گلایه دارد که محصولات چینی به این شرکت لطمه وارد کرده و آن را از بازارهای جهانی بیرون می‌اندازند.

حتی برزیل که همچنان تراز تجاری نسبتا متعادلی با چین دارد، گلایه‌مند است که فولاد چینی که از سنگ آهن برزیل تولید می‌شود، از نو به این کشور بازمی‌گردد و فروش فولاد برزیل را محدود می‌کند. به‌رغم رابطه صمیمانه لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل‌ و شی جین پینگ، رهبر چین، برزیل تعرفه‌های فولاد، سیم، قطعات خودرو و تجهیزات مخابراتی چینی را افزایش داده است.

این کشورها از پکن خواسته‌اند اندکی از فشارها بکاهد. بنگلادش و آفریقای جنوبی به‌ویژه حائز اهمیت بوده‌اند. این اقتصادها و دیگر اقتصادهای نوظهور اقداماتی را برای محدود‌کردن موج ورود محصولات چینی در دستور کار قرار داده‌اند. آنها تاکنون ۲۵۰ تعرفه و سیاست دفاعی تجاری علیه چین وضع کرده‌اند. حدود ۱۲۰ مورد از این موارد به کشورهایی مربوط می‌شوند که در گروه بریکس (حروف اول کشورهای بنیان‌گذار گروه که شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی می‌شود) به چین ملحق شده‌اند.

این مسائل از منظر دیپلماتیک بسیار ناخوشایند هستند. پکن چین را به‌‌عنوان پیشوای جهان جنوب و قهرمان این خطه در برابر سوءاستفاده کسب‌و‌کارهای اروپایی و آمریکایی به تصویر کشیده است. اکنون به نظر می‌رسد ‌پکن از این کشورها سوءاستفاده می‌کند. با افزایش دشمنی اروپا و آمریکا با تجارت چین و رکود داخلی این کشور، راه فرار دیگری برای پکن باقی نمانده است. این امر نویدبخش بهبود سریع دورنمای اقتصادی چین نیست.