روز آموزش و هوش مصنوعی

نسرین محمدباقری-آموزگار: در سال 2018 با تصویب قطع‌نامه‌ای از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد و با تأکید بر ضرورت فرایند آموزش، 24 ژانویه به‌عنوان روز جهانی آموزش نام‌گذاری شد. شعار امسال روز جهانی آموزش، بسیار هوشمندانه و متناسب با پیشرفت تکنولوژی و تأثیر آن در حوزه تعلیم و تربیت «هوش مصنوعی و آموزش و پرروش» است.

30 سال قبل مربی کامپیوتر بودم. هنوز خبری از گوشی نبود. مبانی کامپیوتر را با تاریخچه شمارش شروع می‌کردم. از ساخت چرتکه در دوهزارو ‌500 سال قبل توسط چینی‌ها تا ماشین‌حساب پاسکال در قرن 17 که فقط جمع و تفریق را انجام می‌داد و بعد ماشین‌حساب لایب نیتز، به قرن 19 و ماشین‌حساب خودکار چارلز بابیج و سپس به کامپیوترهای امروزی می‌رسیدیم.

همان‌قدر که بچه‌ها از کامپپوترهای غول‌آسای نسل اول با آن ابعاد و حجم زیاد و مساحتی معادل 9 هزار متر‌مربع و با تکنولوژی ساخت 19 هزار لامپ خلأ و مصرف بالای انرژی تعجب می‌کردند، ‌از معرفی نسل پنجم و ششم و شنیدن کلمات هوش مصنوعی و برتری کامپیوتر بر انسان متعجب می‌شدند.

تاریخچه هوش مصنوعی پر از فناوری و تکنولوژی‌های جذاب بوده ‌و امروز در حوزه‌های سلامت، پزشکی، تجارت، کشاورزی و... تحولات زیادی به همراه داشته است. در حوزه آموزش و پرورش نیز هوش مصنوعی می‌تواند در فرایند آموزش و یادگیری نقش مهمی ایفا کند. فرزندان ما زودتر از والدین خود به سراغ هوش مصنوعی رفته‌اند؛ در حل تکالیف و تمرین‌های درسی خود از چت‌بات‌ها کمک می‌گیرند. بسیاری از ما معلم‌ها هنوز از هوش مصنوعی چیز زیادی نمی‌دانیم و ممکن است با شنیدن مطالب جسته‌و‌گریخته، احساس خوبی نسبت به این پدیده نداشته باشیم.

هوش مصنوعی می‌تواند سخت‌ترین مسائل ریاضی و فیزیک را در کوتاه‌ترین زمان ممکن حل کند، رفع اشکال کند، اشتباهات بچه‌ها را تصحیح کند، انشای خوبی برای بچه‌ها بنویسد، برایشان شعر ترجمه کند و... با این تفاسیر آیا جایگاه معلم متزلزل نمی‌شود؟

از ویژگی‌های هوش مصنوعی در حوزه یادگیری می‌توان به آموزش شخصی‌سازی‌شده اشاره کرد. هوش مصنوعی با توجه به تفاوت‌های فردی، می‌تواند آموزش را متناسب با نیازهای خاص و استعداد هر فرد طراحی کند، مشکلات یادگیری را تشخیص دهد و روش‌های متفاوتی برای تدریس بهتر و قابل فهم برگزیند.

آموزگاران نیز می‌توانند برای بهبود روش‌های تدریس خود، طرح سؤال، بررسی پیشرفت یا پسرفت درسی دانش‌آموزان خود، شناخت مشکلات بچه‌ها، پیش‌بینی عملکرد آنها و موارد دیگر از هوش مصنوعی کمک بگیرند.

پس از دوران کرونا، تعطیلات بسیاری که به دنبال آلودگی هوا، سرما، انرژی، مسمومیت‌ و... پیش می‌آید، در کنار خبر تعطیلی مدارس تأکید و الزام بر تشکیل کلاس مجازی دیده می‌شود. معلمی که آخر شب از تعطیلی باخبر شده، باید به فکر تهیه محتوای آموزشی برای کلاس فردا باشد که خود معضل بزرگی است. در این زمینه‌ها و همچنین برای تهیه محتوای آموزشی و برگزاری کلاس‌های آنلاین و دادن بازخورد به تکالیف هوش مصنوعی می‌تواند برای معلم به‌عنوان یک دستیار خوب عمل کند. به عبارتی هوش مصنوعی می‌تواند برای معلم‌ها نقش تسهیلگری در فرایند تدریس داشته باشد.

برای عقب‌نماندن معلم‌ها از تکنولوژی و علم روز، ادارات آموزش و پرورش باید با برگزاری کارگاه‌های آموزشی مفید و مناسب، معلمان را با این فناوری آشنا کنند.

شایان توجه است که با تمام امتیازات و محاسنی که هوش مصنوعی دارد، نمی‌تواند جایگزین خوبی برای مدرسه و معلم باشد. هیچ چیزی جای روابط انسانی را نمی‌تواند بگیرد. معلم‌ها علاوه بر به‌روز‌کردن دانش خود باید با خصوصیات و ویژگی‌ها و توانمندی‌های نسل امروز به خوبی آشنا شوند تا بتوانند ارتباط خوبی با شاگردان خود برقرار کنند. یادمان باشد که انسان با انسان زنده است و هیچ باتی نفس نمی‌کشد و احساس و عاطفه و اشک و لبخند ندارد‌.