همسویی منطقه با تهران

مهدی بازرگان: بعد از طرح ادعاهای دونالد ترامپ مبنی‌بر کوچاندن اجباری ساکنان فلسطینی غزه به کشورهای پیرامونی و تکرار آن از سوی مقامات اسرائیلی و به‌ویژه مواضع تند بنیامین نتانیاهو در گفت‌وگو با کانال ۱۴ اسرائیل مبنی‌بر انتقال فلسطینیان به عربستان سعودی و تشکیل دولت فلسطینی در خاک این کشور‌، شرایطی به وجود آمده است که از یک سو به شکاف میان اسرائیل و آمریکا با کشورهای عربی منجر شده و از سوی دیگر به نظر می‌رسد‌ سطحی از همسویی و همراهی منطقه‌ای با ایران را به دنبال داشته است. کمااینکه دوشنبه هفته جاری عباس عراقچی در تماسی تلفنی با فیصل بن‌فرحان، وزیر امور خارجه عربستان، سخنان وقیحانه نتانیاهو و طرح کوچاندن اجباری مردم غزه را محکوم کرد. مسئول سیاست خارجی کشورمان، خواستار موضع واحد کشورهای اسلامی علیه این توطئه و برگزاری نشست فوق‌العاده وزرای سازمان همکاری اسلامی شد. سکان‌دار دیپلماسی ایران با اشاره به سخنان وقیحانه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، مبنی‌بر تشکیل کشور فلسطینی در سرزمین عربستان، «این سخنان را نشانه طغیان بی‌سابقه رژیم اشغالگر ‌و تهدیدی علیه صلح و امنیت منطقه دانست».

به گزارش وزارت امور خارجه، عباس عراقچی در ادامه‌ رایزنی‌های خود راجع‌به تحولات منطقه، به‌ویژه شرایط فلسطین اشغالی و غزه با فیصل بن‌فرحان، همتای سعودی‌اش گفت‌وگو کرد. دیپلمات ارشد کشورمان، طرح آمریکایی‌-‌صهیونیستی کوچاندن اجباری مردم غزه و آواره‌کردن آنها در کشورهای دیگر را در راستای تکمیل طرح امحای استعمارگونه فلسطین توصیف کرد و در ادامه بر ضرورت اقدام قاطع جامعه جهانی برای مخالفت و مقابله با این توطئه تأکید کرد.

عراقچی با اشاره به رایزنی‌های خود با وزرای خارجه کشورهای اسلامی و حمایت آنها از تحرک جدی سازمان همکاری اسلامی برای مقابله با طرح مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی برای امحای فلسطین، تصریح کرد: «جامعه بین‌المللی به‌ویژه کشورهای منطقه و جهان اسلام باید برای جلوگیری از عادی‌سازی نسل‌کشی و قانون‌شکنی رژیم اشغالگر تدابیر عاجل اتخاذ کنند و بر همین اساس ضروری است نشست فوق‌العاده وزرای سازمان همکاری اسلامی برای رسیدگی به این موضوع تشکیل شود».

وزیر امور خارجه عربستان سعودی هم ضمن تأکید بر موضع ثابت این کشور در مخالفت قاطع با هر طرحی برای کوچاندن اجباری فلسطینیان از غزه به کشورهای دیگر، از پیشنهاد ایران برای برگزاری نشست وزرای سازمان همکاری اسلامی برای اعلام موضع واحد علیه این توطئه حمایت کرد. فیصل بن‌فرحان در این گفت‌وگوی تلفنی همچنین بر اهمیت گسترش مناسبات دوجانبه و تداوم مشورت‌ها درباره مسائل منطقه‌ای تأکید کرد که مورد استقبال‌ طرف ایرانی قرار گرفت.

 دیپلماسی هوشمندانه تهران

با توجه به این نکات و در پاسخ به این سؤال که «تشدید گسل میان کشورهای عربی با آمریکا و اسرائیل بر سر کوچاندن اجباری فلسطینیان از غزه و انتقال آنها به کشورهایی مانند اردن، مصر یا عربستان سعودی تا چه حد می‌تواند فضا را برای همسویی بیشتر تهران با بازیگران منطقه فراهم کند؟»، علی مصیبی در گفت‌وگویی با «شرق» ابتدا به ساکن روی کلیدواژه «دیپلماسی هوشمند جمهوری اسلامی ایران» تمرکز می‌کند و معتقد است: «در شرایط کنونی باید با نهایت دقت و ظرافت، تهران به نحوی عمل کند که از یک سو‌ ضمن حمایت دیپلماتیک از ورود مستقیم یا بیش‌از‌حد به منازعه اعراب و اسرائیل یا اعراب و ترامپ خودداری کند». چون در این صورت، تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل، «نقش‌آفرینی پررنگ تهران به عنوان عاملی در جهت افزایش حساسیت بازیگران منطقه و به حاشیه رفتن اختلافات اعراب با نتانیاهو و دونالد ترامپ عمل خواهد کرد». لذا این کارشناس توصیه می‌کند: «ایران از یک مرز باریک و مشخص عبور نکند و اجازه دهد که تبعات و آثار مخرب و منفی سیاست‌های بنیامین نتانیاهو درباره موضوع فلسطین و طرح ضد‌انسانی در قبال کوچاندن اجباری ساکنان باریکه غزه، معادلات جدید خود را در خاورمیانه شکل دهد. چون در این صورت ایران بدون آنکه بخواهد مداخله یا هزینه‌ای در خاورمیانه انجام دهد، باعث تقویت توان و نفوذ خود در مناسبات غرب آسیا خواهد شد». خاصه آنکه مصیبی به دیدار اخیر ملک‌عبدالله، پادشاه اردن، با دونالد ترامپ هم اشاره دارد که به گفته‌اش: «یک موج ضدآمریکایی و ضداسرائیلی را در جهان عرب شکل داده است». پادشاه اردن که به واشنگتن سفر کرده، پس از دیدار روز سه‌شنبه با رئیس‌جمهور آمریکا، ضمن مخالفت با کوچ اجباری ساکان غزه، عنوان داشت: «مصلحت اردن و ثبات و حفاظت از اردن و اردنی‌ها برای من بالاتر از هر‌چیز دیگری است». ملک‌عبدالله این را هم افزود: «تنها کاری که ما می‌توانیم فورا انجام دهیم، پذیرش دو هزار کودک بیمار از غزه است و منتظر خواهیم ماند تا مصر برنامه خود را ارائه دهد».

آغاز دوباره جنگ و معادلات جدید؟

در پیوست نکات فوق، علی مصیبی در تحلیل تحولات چند روز اخیر منطقه، موضوع مهم‌تر را «ادعاها یا تهدیدهای جدید دونالد ترامپ مبنی‌بر آزادی اسرای اسرائیلی تا ساعت ۱۲ ظهر روز شنبه» می‌داند که به باورش «معادلات را پیچیده‌تر خواهد کرد». در همین راستا، دونالد ترامپ روز سه‌شنبه در تهدیدی آشکار عنوان کرد: «اگر تا ساعت ۱۲ ظهر روز شنبه هفته آینده همه گروگان‌ها از غزه آزاد نشوند، خواهان لغو آتش‌بس می‌شود و در این صورت‌ درهای جهنم باز خواهد شد». رئیس‌جمهور آمریکا ادعای وضعیت نامطلوب اسرای اسرائیلی را بهانه و توجیهی برای تهدیداتش قرار داد و تصریح کرد: «ما نمی‌توانیم هر شنبه منتظر آزادی دو یا سه گروگان از غزه بمانیم». ترامپ در ادامه لحن هشدارآمیزش این را هم گفت: «حماس خواهد فهمید که من چه منظوری از این تهدید دارم». البته او این را مطرح کرد: «ممکن است با نتانیاهو درباره تعیین شنبه به عنوان ضرب‌الاجل صحبت کنم». به گفته رئیس‌جمهور آمریکا: «اسرائیل تصمیم خود را خواهد گرفت، اما برای من، بعدازظهر شنبه آتش‌بس باید پایان یابد». به دنبال این ادعاها، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، هم طی اظهاراتی همین گفته‌های ترامپ را تکرار کرد: «اگر حماس تا ظهر شنبه گروگان‌های ما را آزاد نکند، ارتش به‌شدت به جنگ ادامه خواهد داد تا حماس را به طور کامل شکست دهد». با توجه به تهدیدات نتانیاهو و دونالد ترامپ، علی مصیبی در ادامه گپ‌وگفت خود با «شرق» باور دارد: «اگر از ظهر شنبه هفته پیش‌رو جنگ در غزه دوباره از سر گرفته شود، این بار فضای جهان اسلام و جهان عرب به سمت حمایت جدی‌تر از حماس خواهد رفت. چراکه توافق آتش‌بس در نتیجه زحمات کشورهای منطقه و با هدف کنترل تنش و ناامنی صورت گرفت و در صورت هرگونه تلاشی برای شکستن این توافق آتش‌بس و آغاز جنگ، مسئولیت مستقیم آن با آمریکا و اسرائیل خواهد بود». به همین دلیل، تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل‌ «عملی‌شدن تهدیدات ترامپ و نتانیاهو را شکل‌گیری معادلات جدیدی در جهت تقویت مقاومت فلسطین ارزیابی می‌کند».