قدرت نفوذ هند در خاورمیانه

با وجود وسواس زیاد ایالات متحده نسبت به افزایش نفوذ چین، این کشور قادر به پیکربندی مجدد ژئوپلیتیک نبوده است. ظهور محتاطانه اما مؤثر هند در صحنه خاورمیانه در سایه چین، سرمایه‌گذاری‌ها در این منطقه را که برای هند تازگی ندارد،چندین برابر می‌کند. هند علاوه بر واردات مقادیر قابل توجهی نفت برای تغذیه اقتصاد پرانرژی خود، نیروی کار ارزانی را نیز فراهم می‌کند که باعث تحکیم ساختار اقتصاد پادشاهی‌های نفتی خلیج فارس می‌شود. دهلی نو در یک دهه به میزان قابل توجهی بر روابط دوجانبه خود با قدرت‌های بزرگ اقتصادی محلی افزوده است.

مشارکت‌های مختلف هند با اسرائیل پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. تفاهم هند و اسرائیل به سال 1950 میلادی برمی‌گردد که هند دولت یهود را به رسمیت شناخت. بعد از سال 1992 میلادی هر دو با برقراری روابط رسمی دیپلماتیک به‌ویژه در سال‌های اخیر به روابط خود تحکیم بیشتری بخشیدند. نارندرا مودی اولین رهبر هندی بود که از اسرائیل بازدید کرد و یک سال بعد نیز بنیامین نتانیاهو از هند دیدار کرد. حاصل این همکاری تقویت حوزه‌ فناوری‌های نوین و صنایع دفاعی بوده است. اسرائیل سومین تأمین‌کننده بزرگ تسلیحات هند در سال 2021 بود و در حال حاضر دو کشور در حال بررسی امکان تولید مشترک تسلیحات پیشرفته هستند. سرمایه‌گذاران هندی دیگر بازار اسرائیل را کوچک و در معرض بی‌ثباتی سیاسی تلقی نمی‌کنند. در سال 2022، گروه آدانی، شرکت چندملیتی هندی متخصص در تولید برق، برنده مناقصه 1.2 میلیارد دلاری بندر حیفا با مشارکت یک شریک اسرائیلی شد. توافقنامه تجارت آزاد نیز در دست مذاکره است.

با وجود این، دهلی نو برای تنوع‌بخشیدن به روابط خود، از یک سو با حمایت از آرمان فلسطین روابط صمیمانه خود با ایران را حفظ کرده  و از سوی دیگر نزدیکی خود با پادشاهی‌های نفتی خلیج فارس را تقویت می‌کند. حامیان سنتی پاکستان یعنی عربستان سعودی و امارات متحده عربی مشتاق سرمایه‌گذاری در بازاری با 1.4 میلیارد نفر جمعیت هستند که تنها چهار ساعت از طریق هوایی با آنها فاصله دارد. در سال‌های اخیر، عربستان و امارات در تلاش برای تقویت همکاری اقتصادی خود با هند از پاکستان فاصله گرفته‌اند. سکوت آنها در قبال وضعیت کشمیر نیز گواه این تغییر موضع استراتژیک است. در حال حاضر، به نظر می‌رسد اغوای فعال کشورهای عربی نتایج موثری داشته است. طی یازده ماه اول مشارکت اقتصادی هند و امارات که در ماه می‌2022 لازم‌الاجرا شد، تجارت دوجانبه بین دو کشور به 45 میلیارد دلار رسید که بدون احتساب بخش نفت، نسبت به سال قبل هفت درصد افزایش داشته است. به‌عنوان بخشی از گروه «I2U2» که اسرائیل، هند، امارات و ایالات متحده را گرد هم می‌آورد، هندی‌ها و اماراتی‌ها تخصص فن‌آوری و سرمایه مالی خود را برای توسعه همکاری در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، کشاورزی و زیرساخت‌ها ادغام کرده‌اند.

عربستان سعودی نیز به‌عنوان دومین تأمین‌کننده نفت برای هند، به‌نوبه خود تمایل دارد تا با افزایش تولید انرژی تجدیدپذیر، همکاری در حوزه انرژی را تعمیق بخشد. در این راستا، پروژه ارتباط انرژی هند و پادشاهی وهابی از طریق کابل‌های زیردریایی در دست مطالعه است و در صورت انجام، حجم تجارت دوجانبه بین دو کشور که در حال حاضر به 43 میلیارد دلار می‌رسد افزایش قابل ملاحظه‌ای خواهد یافت.

مصر نیز به‌عنوان یکی دیگر از قدرت‌های بزرگ در جهان عرب به دنبال توسعه تجارت خود با هند است که با وجود توافق بین نارندرا مودی و عبدالفتاح السیسی هنوز در حد متوسط (6 میلیارد دلار) است. درواقع، آثار فاجعه‌بار سیاست اقتصادی مصر و تشدید بدهی عمومی این کشور همراه با تورم 30 درصدی و نارضایتی تدریجی حامیان سنتی در خلیج فارس، جذابیت مصر را برای هند توضیح می‌دهد. به دلیل کمبود ذخایر دلاری کافی در مصر، 

دهلی نو و قاهره در حال بررسی امکان مبادلات تجاری با روپیه و همچنین بازپرداخت وام اعطاشده توسط هند با گاز طبیعی و کود هستند. علاقه هند به مصر به‌عنوان دروازه ورود به بازارهای اروپا و آفریقا این استراتژی را توجیه می‌کند.

ظهور هند در خاورمیانه یک مورد پندآمیز است که در واقع منعکس‌کننده تکامل نظم جهانی و تمایل منطقه برای بهره‌مندی از نظام چندقطبی است. استقلال استراتژیک هند در چارچوب مناقشه اوکراین را نباید دست‌کم گرفت. دهلی نو با سیاست یک بام و دو هوا در خصوص حمله روسیه به اوکراین، به قطع‌نامه سازمان ملل علیه مسکو رأی نداد و همچنان یکی از مشتریان اصلی نفت و تسلیحات روسیه است. موضع هند در قبال ایران به‌طور قابل توجهی با مواضع ایالات متحده و اسرائیل متفاوت است. هند بدون 

تبدیل شدن به اسب تروای آمریکا در خاورمیانه، همانند چین یا روسیه بخشی از رقابت نخواهد بود. با توجه به مواضع متفاوت هند در مورد موضوعات مختلف منطقه‌ای، احتمالا ایالات متحده یکی از شرکای انحصاری هند نخواهد بود، اما آنها تمایل دارند که این کشور خلأ استراتژیک محلی را برای تضعیف روسیه یا چین پر کند. در واقع، هند و چین دارای تاریخ مرزی سرشار از دشمنی هستند که اغلب به درگیری‌های مسلحانه منجر شده است. بنابراین، هند به‌طور طبیعی می‌تواند یک وزنه تعادل باشد و در تبدیل خاورمیانه به منطقه‌ای برای مهار نفوذ چین کمک بسزایی به حساب بیاید.