جنگ غزه و احتمال گسترش آن

 به نظر می‌رسد که حملات اسرائیل علیه غزه، موجب تحولات مهمی در روابط ایران و آمریکا نیز شده است. در پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای که آمریکا درباره بحران غزه تقدیم شورای امنیت کرده‌ است، از ایران خواسته شده تا صدور سلاح را به «گروه‌های شبه‌نظامی و تروریستی که صلح را در منطقه تهدید می‌کنند»، متوقف کند. در پیش‌نویس همچنین از همه کشورها خواسته شده تا در راستای جلوگیری از گسترش خشونت از غزه به سایر مناطق و از جمله «توقف فوری همه حملات توسط حزب‌الله و دیگر گروه‌ها» تلاش کنند. در این پیش‌نویس ضمن اینکه درخواست آتش‌بس در غزه نشده، از «حق اسرائیل برای دفاع از خود ذیل ماده 51 منشور ملل متحد» سخن رفته است. این در‌حالی است که غزه یک منطقه اشغالی است و دولت اشغالگر مطابق نظر مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری در سال 2004 نمی‌تواند در آن مدعی حق دفاع از خود مطابق ماده 51 باشد. هنوز مشخص نیست که آمریکا کی این پیش‌نویس را به رأی خواهد گذاشت. این در حالی است که آمریکا چهارشنبه گذشته پیش‌نویس قطع‌نامه برزیل را که خواستار «آتش‌بس انسان‌دوستانه» برای ارسال کمک به غزه بود، به این بهانه که فرصت بیشتری برای اقدامات دیپلماتیک لازم است، وتو کرد. قبل از آن پیش‌نویس روسیه که ضمن درخواست آتش‌بس، حمله تروریستی به غیرنظامیان را بدون نام‌بردن از حماس محکوم کرده بود، تنها پنج رأی مثبت (چهار منفی و شش ممتنع) کسب کرد که حاکی از ضعف موقعیت روسیه در شورای امنیت است.

پیش‌نویس آمریکا هم تعرضی دیپلماتیک علیه ایران است و هم در راستای اولویت آمریکا مبنی بر بازگذاشتن دست اسرائیل برای ادامه حمله به غزه و پیگیری هدف اعلام‌شده «نابودی حماس». برای این منظور آمریکا تاکنون ضمن مخالفت با آتش‌بس، هم‌زمان حداکثر تلاش را برای جلوگیری از گسترش جنگ و ورود دیگر بازیگران به درگیری انجام داده، با این هدف که اسرائیل هم‌زمان ناچار از جنگ در چند جبهه نشود. در این زمینه، اقدام سیاسی–حقوقی آمریکا در شورای امنیت را باید همسو با ارسال سلاح و مهمات بیشتر به اسرائیل و تقویت حضور نظامی آمریکا در منطقه برای منصرف‌کردن دیگر بازیگران از انجام اقدامی علیه اسرائیل دانست. وزیر دفاع آمریکا اخیرا ضمن ادعای «تشدید تنش توسط ایران و نیروهای نیابتی‌اش»، خبر از اعزام ناو هواپیمابر آیزنهاور و ارسال موشک‌های تاد و پاتریوت به خلیج فارس و نیز دستور به دو هزار سرباز آمریکایی برای آمادگی جهت عزیمت به منطقه داده‌ است. ناوگروه مذکور قبلا قرار بود در شرق مدیترانه مستقر شود. آمریکا در 9 اکتبر ناو هواپیمابر جرالد فورد را با هدف «بازدارندگی در برابر اقدامات خصمانه علیه اسرائیل» به شرق مدیترانه اعزام کرده بود. آمریکا مدعی است که در دو هفته گذشته حملات راکتی و پهپادی علیه پایگاه‌هایش در عراق و سوریه به‌شدت افزایش یافته و از جمله پنجشنبه گذشته دو تا سه موشک و چندین پهپاد را که از یمن شلیک شده و احتمالا به سمت اهدافی در اسرائیل در حرکت بودند، سرنگون کرده‌ است. این اقدام می‌تواند نخستین اقدام آمریکا در دفاع نظامی از اسرائیل باشد. هم‌زمان شواهد و قرائن حاکی است که یکی از دلایل تأخیر در حمله زمینی اسرائیل به غزه می‌تواند ادامه تلاش آمریکا برای اتخاذ تدابیر لازم برای مواجهه با ورود دیگر بازیگران به جنگ و نیز کسب آمادگی برای مواجهه با حملاتی علیه منافع آمریکا در منطقه باشد. در خبرها آمده است که در هفته گذشته حملات پهپادی متعددی علیه نیروهای آمریکایی، از جمله هفت حمله پهپادی به عین‌الاسد، در منطقه انجام شده است. آمریکا اقدام به تخلیه پرسنل غیرضروری و خانواده‌های اعضای سفارت و کنسولگری خود در عراق و منع سفر اتباع خود به عراق کرده‌ است. بلینکن در مصاحبه با سی‌بی‌اس گفت مشورت با اسرائیل درباره حمله زمینی، چگونگی انجام آن و کسب بهترین نتیجه است. به علاوه گفته می‌شود مذاکراتی نیز درباره نحوه پرکردن خلأ قدرت در نوار غزه در صورت غیرفعال‌شدن حماس در جریان است. آمریکا همچنین تلاش‌های گسترده دیپلماتیکی را نیز شروع کرده که تماس تلفنی بایدن با آلمان، فرانسه، کانادا، انگلیس و ایتالیا و صدور بیانیه مشترک‌ آنها که توسط کاخ سفید منتشر شد، یکی از نمونه‌های این تلاش‌ها است. در این بیانیه از اسرائیل خواسته شد ‌تا «ضمن دفاع از خود» از غیرنظامیان محافظت کند و از حماس خواسته تا گروگان‌ها را آزاد کند. در این بیانیه به لزوم جلوگیری از گسترش جنگ و «راه‌حل سیاسی و صلح بادوام» هم اشاره شده است. اقدامات آمریکا که متوجه ایران و متحدان ایران است، شرایط جدیدی را برای تفاهماتی که گفته می‌شد گویا بین ایران و آمریکا حاصل شده و بخشی از آن مربوط به برقراری آرامش در منطقه است، ایجاد کرده است. در ماه‌های اخیر ایران و آمریکا بسیار به‌ندرت اقدامی علیه اهداف یکدیگر در منطقه انجام داده بودند. اکنون سؤال این است که اگر روند تشدید تنش به همین صورت ادامه یابد و احیانا با حمله زمینی به غزه تشدید شود، آیا جنگ غزه می‌تواند ایران و آمریکا را در برابر هم قرار دهد؟ با‌این‌حال، امید است که نیاز آمریکا به حفظ آرامش از یک‌سو و خویشتن‌داری ایران از سوی دیگر مانع افزایش بحران و کشیده‌شدن آن به ایران شود.