سامانه‌ای خارج از گلیم

اگرچه طبق قانون اساسی حفظ کرامت انسانی و آزادی‌های مدنی حق مسلم همه شهروندان است و طبق روح قانون، حفظ حریم شخصی همه افراد برای دولت از اصول مهم است؛ اما به نظر می‌رسد جریان فکری خاصی سعی دارند با شکستن حریم شخصی افراد به خصوصی‌ترین مسائل آنها ورود کنند و همه جزئیات زندگی شخصی و عمومی جامعه را مورد بررسی قرار دهند. این موضوعی است که به‌تازگی جلال رشیدی‌کوچی، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس، نسبت به آن موضع گرفته و اعلام کرده که این رفتار نقض حریم شخصی افراد است و او معنی واقعی این اقدام دولت را نمی‌فهمد. این‌طور که شواهد امر نشان می‌دهد، ماده 75 لایحه برنامه هفتم توسعه که دولت سیزدهم 28 خرداد 1402 به صحن علنی مجلس آورد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را مکلف کرده تا سامانه رصد پایش و سنجش مستمر شاخص‌های فرهنگ عمومی و سبک زندگی مردم را راه‌اندازی کند. در این لایحه که به موضوعات اقتصاد دیجیتال، فرهنگ، امنیت و سایر مسائل مهم پرداخته شده، بندی درج شده که به باور برخی کارشناسان و نمایندگان مجلس به‌معنای دخالت دولت در زندگی شخصی افراد است. به موجب بندی از ماده 75 برنامه هفتم توسعه وظیفه راه‌اندازی سامانه رصد پایش و سنجش مستمر شاخص‌های فرهنگ عمومی و سبک زندگی مردم به وزارت ارشاد محول شده است. وظیفه‌ای که این وزارتخانه را ملزم می‌کند با هماهنگی مرکز آمار داده‌های آماری موردنیاز از «معنویت» افراد به‌طور دقیق و آنلاین جمع‌آوری شود. همچنین به دستگاه‌های اجرائی و دارندگان پایگاه‌های داده تأکید شده است که نسبت به ارائه مستمر و جامع داده‌ها به این سامانه به‌صورت برخط اقدام کنند. مسئله‌ای که نقض‌کننده حریم شخصی افراد است و در مغایرت با اصول قانون اساسی مبنی بر آزادی‌های مدنی و حقوق شهروندی است. ازاین‌رو با برخی نمایندگان از جمله جلال رشیدی‌کوچی، غلامرضا نوری‌قزلجه و معین‌الدین سعیدی درباره ماده جنجالی و غیرقانونی 75 برنامه هفتم توسعه گفت‌وگو کردیم. اظهاراتی که با ابراز نگرانی و تعجب از سوی این نمایندگان مجلس بیان شد و بیش از پیش نشان داد این اقدام دولت تا چه حد خطرناک است.

برخی قصد دارند همه شئون زندگی خصوصی مردم را رصد کنند

جلال رشیدی‌کوچی، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور، درباره مبهم‌بودن هدف نویسندگان ماده 75 لایحه برنامه هفتم توسعه مبنی بر تشکیل «سامانه رصد و سنجش مستمر سبک زندگی مردم» به «شرق» گفت: «سؤال اساسی این است که «رصد معنویت» به چه معنایی است؟ بارها این ماده را خواندم اما متوجه نشدم هدف تدوین‌کننده این ماده در سنجش معنویت مردم چیست. آیا قرار است برای سنجش معنویت مردم، از آنها خواسته شود که تعداد عبادت روزانه خود را اعلام کنند؟ واقعیت این است که هرچه این ماده را خواندم متوجه معنی آن نشدم. بهتر است شما هم این ماده را بخوانید شاید متوجه مفهوم و نیت نویسندگان آن بشوید».

او به متن ماده 75 برنامه هفتم توسعه اشاره کرد و گفت: «در ماده 75 لایحه برنامه هفتم توسعه آمده است «به‌منظور احصای دقیق و برخط داده‌های آماری مورد نیاز به جهت تسهیل پردازش و تحلیل دقیق و ایجاد بستر مناسب، وزارت فرهنگ و ارشاد با هماهنگی مرکز آمار مکلف است نسبت به راه‌اندازی سامانه رصد، پایش و سنجش مستمر شاخص‌های فرهنگی عمومی و سبک زندگی مردم اقدام نماید!». رشیدی‌کوچی اظهارکرد: «من متوجه این ماده نمی‌شوم و نمی‌دانم بر چه اساس و دلیل و هدفی چنین ماده‌ای باید در برنامه هفتم توسعه گنجانده شود؟ موضوعی که باعث تعجب من است و وقتی می‌گویم این ماده را نمی‌فهمم یعنی درکی از دلیل آن ندارم؛ برخی با نیت خاص درباره من مقاله می‌نویسند «نماینده‌ای که نمی‌فهمد» این جای تأسف دارد».

این عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور ادامه داد: «معنی این ماده این است که وزارت ارشاد با هماهنگی مرکز آمار باید سامانه‌ای راه‌اندازی کند که سبک زندگی مردم را رصد کند. به همین دلیل من متوجه نمی‌شوم که چرا باید سامانه‌ای طراحی شود که سبک زندگی مردم و معنویت آنها را رصد کند؟».

رشیدی‌کوچی تصریح کرد: «با توجه به گنگ و مبهم بودن این ماده باید قبل از هر چیزی منظور و هدف پشت پرده این کار آن هم در قالب برنامه پنج‌ساله توسعه مشخص شود. لذا از کارشناسان و کسانی که ماده 75 برنامه هفتم را نوشته‌اند می‌خواهم به کمیسیون مربوطه بیایند و درباره هدف خود درباره این ماده توضیح بدهند. این ماده بسیار گنگ است و هر چیزی که گنگ و غیرشفاف باشد نگران‌کننده است».

نماینده مردم مرودشت در مجلس یازدهم افزود: «اسم این کار دیگر سرک‌کشیدن در حریم شخصی افراد نیست؛ شخصا دراین‌باره حساسیت دارم و وقتی آن را کنار برخی تکه‌های پازل در جاهای دیگر قرار می‌دهم، متوجه می‌شوم برخی قصد دارند همه شئون زندگی خصوصی مردم را رصد کنند و این کار بسیار نگران‌کننده است».

نماینده مرودشت در مجلس ادامه داد: «وجود یا عدم وجود معنویت و حتی میزان آن، موضوعی کاملا شخصی است پس اینکه بخواهند اطلاعات مردم را به بهانه راه‌اندازی چنین سامانه‌ای بگیرند مصداق بارز نقض حریم شخصی و خصوصی مردم است».

سخنگوی فراکسیون شفافیت مجلس یازدهم همچنین تصریح کرد: «باید مشخص شود هدف دولت از گنجاندن این ماده در برنامه هفتم توسعه چیست؟ حتما این موضوع را به‌طور ویژه پیگیری می‌کنم. البته باید دید چه کسانی، چه اهدافی در ذهنشان بوده که چنین ماده‌ای با چنین ادبیاتی را در برنامه هفتم توسعه که یک برنامه پنج‌ساله است گنجانده‌اند؟ به نظر می‌رسد باید دقت نظر بیشتری نسبت به ماده 75 برنامه هفتم بشود».

رشیدی‌کوچی با بیان اینکه هم در کمیسیون تلفیق برنامه هفتم، هم در صحن علنی باید نسبت به این ماده حساسیت بیشتری نشان دهیم، تأکید کرد: «باید از کارشناسان و نویسندگان این ماده دعوت ‌کنیم به مجلس بیایند تا مشخص شود ماده 75 برنامه هفتم چه نیت و پشت پرده‌ای دارد، بعد درباره آن تصمیم‌گیری کنیم».

او در پایان افزود: «احتمالا این ماده یکی از موضوعات چالشی در زمان بررسی جزئیات در صحن علنی خواهد بود و نمایندگان به این ماده حساسیت نشان دهند؛ البته این حساسیت را بالا خواهم برد».

یک تفکر اقلیت به‌دنبال تحمیل خواست غیرقانونی خود به اکثریت است

غلامرضا نوری‌قزلجه، رئیس فراکسیون مستقلین مجلس یازدهم نیز در تشریح ماده 75 لایحه برنامه هفتم به «شرق» گفت: «ماده 75 و بندهای ذیل آن از جمله مواد نامناسب برنامه هفتم توسعه است؛ اول اینکه چون درباره مسائل فرهنگی است، از اهمیت بالایی برخوردار است. دوم اینکه این ماده با فکر بسته و خاصی نوشته شده، تفکری که محصول یک جریان فکری خاص است که دچار تحجر شده است».

او افزود: «این جریان فکری باید بداند این نوع نگاه‌ها و برخوردها با جامعه ایرانی امروزی در تضاد است و قطعا جواب نمی‌دهد».

نوری‌قزلجه تأکید کرد: «این افراد با نوع نگاه خاص خود عطش شدیدی برای ورود به حریم شخصی افراد و نقض حریم خصوصی آنها دارند؛ در حالی که سرک‌کشیدن به حریم شخصی افراد مذموم و غیرقانونی است».

رئیس فراکسیون مستقلین مجلس یازدهم اظهار کرد: «این رفتار مغایر اصول قانون اساسی است و با روح قانون منافات دارد. قانون اساسی به انسان ارزش داده و حفظ کرامت انسان‌ها برایش مهم است. لذا آنچه در جامعه باید ساری و جاری باشد، اراده ملت است؛ نه اراده افراد قلیلی که می‌خواهند در این برنامه خواست خود را برخلاف قانون به اکثریت برای پنج سال تحمیل کنند».

نماینده مردم بستان‌آباد در مجلس اظهار امیدواری کرد: «امیدواریم این اتفاق نیفتد و در کمیسیون تلفیق برنامه هفتم این ماده حذف شود».

حق نداریم به حریم شخصی افراد ورود کنیم

معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار در مجلس یازدهم نیز در انتقاد به ماده 75 برنامه هفتم توسعه، به «شرق» گفت: «بدترین نوع مواجهه‌ای که یک دولت با ولی‌نعمتان خود می‌تواند داشته باشد همین برخورد است. براساس اصول مصرح قانون اساسی و آموزه‌های دینی ما که تأکید بر لا تجسس دارند، حق نداریم به حریم شخصی افراد وارد شویم». او ادامه داد: «اخیرا با چند نفر از کسانی که به این مسائل ورود می‌کنند صحبتی داشتم؛ اما در واقع هیچ توجیهی برای این رفتار خود ندارند».

سعیدی تأکید کرد: «دشمن می‌خواهد با این اقدامات به فاصله‌های بین مردم و مسئولان دامن بزند و التهاب ایجاد کند و در دل مردم نگرانی به وجود آورد». نماینده مردم چابهار در مجلس یازدهم اضافه کرد: «بنده نه‌تنها بابت چنین موضوعی متحیرم؛ بلکه بسیار متأسفم و امیدوارم عزیزانمان در کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه نسبت به حذف چنین ماده‌ای اقدام کنند».

علاوه بر اظهارات این نمایندگان، برخی دیگر این اقدام دولت را در راستای راه‌اندازی اینترنت ملی با هدف رصد همه جزئیات زندگی و حتی شخصی‌ترین رفتارهای آنلاین مردم می‌دانند. امری که در تضاد با قانون اساسی است. باید منتظر ماند و دید که اهالی بهارستان که وظیفه قانون‌گذاری را بر عهده دارند، در کمیسیون تلفیق و حتی در صحن علنی تن به چنین بند و ماده‌ای می‌دهند؟ و در صورت تصویب آن در مجلس، شورای نگهبان که وظیفه انطباق مصوبات مجلس با قانون اساسی را بر عهده دارد، چنین مصوبه‌ای را تأیید می‌کند؟