تهران، میزبان صلح

‌ رافائل گروسی با سفر آخر هفته‌ای خود به ایران و دیدار با رئیس‌جمهور، وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی، همراه با بازدید از فردو و نطنز در آستانه تنظیم گزارشی است که می‌تواند بخشی از سوءتفاهمات میان ایران و‌ آژانس را حل کند، البته اگر بنا را بر ارائه گزارشی صریح از آنچه دیده بگذارد، زیرا چالش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران به فرصتی برای نتانیاهو تبدیل شده تا از رهگذر حل‌نشدن منازعات بر سر برنامه هسته‌ای ایران، به‌دنبال ترغیب اروپا برای صدور قطع‌نامه نشست آتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و متعاقب آن جلب حمایت ترامپ برای پیشبرد اهداف خود از جمله بازگشت اسنپ‌بک و تلاش برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران باشد. در چنین شرایط سخت و مبهمی سخن از یافتن راه‌حل، آسان نیست، چه رسد به اقداماتی که بتواند در این‌ موازنه قدرت، دست بالا را برای ایران حفظ کند. بنابراین آخر هفته گذشته ایران میزبان رافائل گروسی مدیرکل آرژانتینی آژانس بین‌المللی اتمی بود تا از رهگذر ترمیم روابط هم به گفتمانی برای رفع چالش‌ها نزدیک شود و حسن نیت خود را نشان دهد و هم به صراحت اعلام کند قطع‌نامه بعدی با جواب بلادرنگ ایران همراه خواهد شد. این موضع ایران نقشه راه روشنی را ترسیم کرده که اگر آژانس و البته تروئیکای اروپا واکنش متناسب با همکاری ایران داشته باشند، رسیدن به توافق و عبور از ابهام‌ها و چالش‌ها میسر است و اگر کج‌دار و مریز با ایران رفتار کنند تا در نهایت زمینه اسنپ‌بک فعال شود ایران نقش یک قربانی را بازی نخواهد کرد و با هر کنشی، واکنشی قاطع و سریع نشان خواهد داد. نباید فراموش کرد که سیاست خارجی ایران اگرچه طی دهه‌های اخیر و برای دوره‌هایی از این چرخه انعطاف‌پذیری و دینامیک‌های راهبردی و ابزاری، بهره برده و توانسته از دیپلماسی برای پیگیری منافع ملی بهره بگیرد اما در دوره‌هایی نیز به واسطه تکانه‌های بسیط رفتاری و کنش‌های هزینه‌زا این تغییرات به افزایش ضریب آسیب‌پذیری در منافع و امنیت ملی و کاهش تعامل بین‌المللی منجر شده است. بنابراین در شرایط سخت این روزها رسیدن به گفتمانی از پس شرایط نه‌چندان مطلوب بعد از خروج از برجام از سوی ترامپ و تصمیمات عجیب تروئیکای اروپایی مسیری بس دشوار اما ممکن است. ازاین‌رو گروسی که در حاشیه نشست «کاپ ۲۹» اذعان داشت در شرایط سختی به ایران سفر خواهد کرد؛ در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه و یک روز پیش از سفر به تهران هم مدعی شده بود: «دولت ایران باید درک کند که اوضاع بین‌المللی به طور فزاینده‌ای در حال متشنج‌شدن است و فرصت‌ها برای مانور در حال کاهش است و یافتن راه‌هایی برای دستیابی به راه‌حل‌‌های دیپلماتیک ضروری است». هرچند او با نگاه مثبتی این سفر را آغاز نکرد اما ایران میزبانی خوب برای او و همکارانش بود. سفری پربار که گزارش آتی او را با اطلاعات مهمی از همکاری ایران همراه خواهد کرد. این در حالی است که رویترز در گزارشی مدعی شد تروئیکای اروپایی درصدد هستند در نشست هفته آینده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قطع‌نامه‌ای ضد ایرانی برای تحت فشار قراردادن تهران ارائه کنند. البته در پایان این دیدارها معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به سفر «رافائل گروسی»، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به ایران از این سفر به‌طور تلویحی استقبال کرد، اما با تکرار ادعاهای واشنگتن مدعی شد: «ما می‌خواهیم اطمینان یابیم که ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند». رئیس‌جمهور ایران و سایر مقامات بر آن تأکید دارند که برنامه هسته‌ای ایران به‌دنبال سلاح هسته‌ای نیست. مهم‌ترین دیدار گروسی را باید در نشستی دید که با مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران داشت، زیرا دیدار با عالی‌ترین مقام اجرائی یک امتیاز و همراهی ویژه برای میزبانی از گروسی به حساب می‌آید. در این دیدار پزشکیان خطاب به گروسی صراحتا گفت: «ما معتقدیم جنگ نه به نفع ما، نه به نفع منطقه و نه به نفع جهان است و هیچ انسان عاقلی به‌دنبال جنگ‌افروزی و توسعه‌دادن آن نیست، اما قطعا در مقابل هر کنشی علیه امنیت خود واکنشی قاطع و محکم نشان خواهیم داد». رئیس‌جمهور با بیان اینکه آنچه جمهوری اسلامی ایران در فناوری هسته‌ای به‌دنبال آن است مطابق چارچوب‌ها و مجوزهای قانونی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و حقوق قائل‌شده این سازمان برای دیگر کشورهاست، تصریح کرد: بر این اساس ما همان‌گونه که از پیش‌تر و به‌طور مکرر حسن نیت خود را ثابت کرده‌ایم، آمادگی خود را برای همکاری و هم‌گرایی با این نهاد بین‌المللی به منظور رفع ابهامات و شبهات ادعایی درباره فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان اعلام می‌کنیم، گرچه امروز دنیا نیز به این باور رسیده که ایران اسلامی به‌دنبال صلح و امنیت در جهان است. گروسی در پاسخ ضمن تمجید از رویکرد و نگاه صلح‌مدار و وفاق‌محور دکتر پزشکیان و همچنین قدردانی از همکاری‌های مجدانه مسئولان سازمان انرژی اتمی و وزارت امور خارجه با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به مرور کلی روابط و تعاملات خوب جمهوری اسلامی ایران و آژانس پرداخت و گفت‌: عمیقا معتقدیم دوره ریاست‌جمهوری جناب‌عالی فصل جدیدی از روابط خوب و مثبت میان ایران و آژانس را رقم خواهد زد.‌ مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین تصریح کرد: قطعا تعامل و همکاری خوب میان ایران و آژانس شیطنت‌ها علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران را خنثی خواهد کرد. سپس اولین دیدار گروسی با وزیر امور خارجه کشورمان هم انجام شد که عباس عراقچی این دیدار را خوب توصیف کرد و گفت: «گفت‌وگوهای بسیار خوب و سازنده‌ای صورت گرفت. به نوعی مسیر آینده همکاری‌های ما و آژانس در یک سال آینده که سال به هر حال خطیری است، به لحاظ موضوع هسته‌ای ایران، مذاکرات خوبی داشتیم. مسیر همکاری ایران با آژانس را به نوعی روشن کردیم و به هر حال من اعلام کردم که جمهوری اسلامی ایران آماده مذاکرات هسته‌ای است، آماده همکاری‌های هسته‌ای در چارچوب توافقات قبلی با آژانس است، بستگی به این دارد که طرف‌های مقابل چقدر در این قضیه جدی هستند. جمهوری اسلامی ایران با حسن نیت توافق هسته‌ای برجام را انجام داد و با حسن نیت اجرا کرد. این طرف‌های مقابل بودند که از توافق خارج شدند و ما از آنجا که نسبت به صلح‌آمیزبودن برنامه هسته‌ای خودمان اطمینان داریم، هیچ مشکلی برای همکاری با آژانس نداریم و قادر هستیم به این همکاری‌ها ادامه بدهیم؛ ولی منوط به این است که طرف‌های مقابل ما هم تعهدات و وظایف خودشان را در این قالب به خوبی انجام بدهند». دیدار بعدی با اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی بود که در پایانش نشست خبری هم برگزار شد؛ نشستی که گروسی را وادار کرد به سؤالات مهمی جواب دهد؛ از جمله بگوید چرا در برابر تهدید‌های اسرائیل برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران مخالفت یا اقدام صریحی نداشته که در پاسخ گفت: «من مشخصا اعلام کرده‌ام که تأسیسات هسته‌ای نباید در معرض حمله نظامی قرار بگیرند، در این زمینه قوانین بین‌المللی فراوانی وجود دارد که نیازی به تکرارشان نیست». او همچنین گفت: «من رئیس‌جمهور و سیاست‌مدار نیستم و نباید بیانیه بدهم. وظیفه من این است که راه‌حل را پیدا کنم و در این مسئله تنش‌هایی وجود دارد و برنامه ایران در مرکز این تنش‌هاست». گروسی همچنین در پاسخ به سؤالی درباره برجام و تحریم‌های آمریکا علیه ایران و لفاظی‌های وزیر جنگ رژیم اسرائیل مبنی بر نزدیک‌شدن زمان جنگ با ایران گفت: «ما اکنون اینجاییم که به دنبال راه‌حل باشیم. سیاست دولت‌ها در حال تغییر است اما تلاش من تحلیل شرایط نیست. وظیفه من است که مسئله را پیدا کنم و راه‌حل پیدا کنم. هدف من پیداکردن این راه‌حل است و معتقدم قابل دسترسی است. اگر راه‌حل پیدا شود ما می‌توانیم جلوی هرگونه خشونت را بگیریم. حمله به تأسیسات هسته‌ای غیرقابل تحمل است و نباید صورت بگیرد». او همچنین درباره لغو انتصاب بازرسان آژانس توسط ایران گفت: «مذاکرات ما با ایران همیشه حرفه‌ای است و درخصوص حق برای لغو انتصاب بازرسان آژانس، ایران را کسی به چالش نمی‌کشد اما من حق دارم بگویم که این کار خوب نیست برای کار ما و امیدوارم ایران این مسئله را حل کند. امیدوارم راه‌حلی را در آینده نزدیک پیدا کنیم».در نهایت این سفر با امتیاز بازدید از دو مرکز هسته‌ای ما همراه شد و ‌ گروسی جمعه (۲۵ آبان) از سایت‌های هسته‌ای شهید علیمحمدی (فردو) و شهید احمدی‌روشن (نطنز) بازدید کرد. همچنین بحث‌ ورود بازرسان جدید هم مورد توافق گرفت.در پایان این دیدارها در نهایت اسلامی در گفت‌وگوی ویژه خبری در جمع‌بندی آنچه در این دیدارها رخ داده به صراحت اعلام کرد که اگر در نشست آتی آژانس بین‌المللی اتمی قطع‌نامه‌ای علیه ایران صادر شود، ایران واکنشی سریع نشان خواهد داد تا جایی که قبل از قرائت قطع‌نامه شاهد عکس‌العمل شدید خواهد بود.