درباره مسئولیت حفظ جان زندانی در زندانها
براساس آخرین آماری که در فضای مجازی منتشر شده تعداد زندانیان کشور رقمی نزدیک به 200 هزار نفر است. رئیس سابق سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی در خرداد سال 1399 خبر داد که 211 هزار نفر زندانی در زندان‌های کشور زندانی هستند که در 268 مرکز نگهداری می‌شوند. وی در این گزارش خبر داد از نظر تعداد زندانی (و نه نسبت به جمعیت کل) رتبه ایران در آسیا هفتم و در جهان چهل‌وهفتم است. برخی برآوردها نشان می‌دهد اگر تعداد زندانیان در ایران را براساس رقم سال گذشته برآورد کنیم، رتبه ایران از نظر زندانی در جهان براساس نسبت به صد هزار نفر جمعیت در حدود رتبه دهم جهانی است که نشانگر تعداد زیاد زندانیان کشور است. آمارهای موجود نیز نشان می‌دهد در طول چند دهه گذشته بر شمار زندانیان کشور افزوده شده، به نحوی که در چهار دهه گذشته نرخ رشد تعداد زندانیان از نرخ رشد جمعیت به صورت قابل توجهی پیشی گرفته است. استمرار این روند نگران‌کننده و هشداردهنده است. در سالیان گذشته موضوع تعداد زیاد زندانیان کشور یکی از مسائل مورد توجه مسئولان کشوری از جمله در مجلس و نیز قوه قضائیه بوده است. مجلس در سال 1396 با تصویب قانون «ساماندهی زندانیان و کاهش جمعیت کیفری زندانها» را تصویب و ابلاغ کرد. رؤسای قوه قضائیه نیز در سال‌های گذشته تأکید زیادی بر لزوم کاهش شمار زندانیان کشور داشته‌اند. افزایش تعداد زندانیان پیامدهای قابل‌توجهی برای کشور در پی دارد. یکی از این موارد افزایش هزینه‌های نگهداری، غذا و مراقبت‌های بهداشتی و امنیتی و جانی و نیاز کشور به افزایش تعداد زندان‌هاست. مراقبت از زندانیان به‌ویژه سلامت و جان زندانی جزء وظایف سازمان زندان‌هاست. در سالیان گذشته گاه و بیگاه خبرهایی درباره فوت برخی زندانیان منتشر شده که بازتاب رسانه‌ای بسیار وسیعی پیدا کرده و موجب بروز تشویش و نگرانی در افکار عمومی شده است. کم‌توجهی رسانه‌های داخلی در اطلاع‌رسانی شفاف و مستمر و حرفه‌ای و بی‌طرفانه درباره اخباری از این دست موجب می‌شود شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های رقیب به‌سرعت به انتشار گزارش و اخبار و شایعات درباره اتفاق بپردازند. گاه تأخیر مقامات مسئول هم در این زمینه موجب انتشار شایعات و اخبار قابل‌توجهی می‌شود. در ماه‌های گذشته برخی اتفاقات از این دست روی داده که با کم‌توجهی رسانه‌های داخلی به‌ویژه صداوسیما روبه‌رو شده است. به‌دنبال انتشار اخباری درباره فوت یک زندانی در زندان سنندج، برخی رسانه‌های مستقر در خارج از کشور اقدام به انتشار اخباری درباره علت فوت این زندانی کردند و چنین بیان شد که علت فوت نام‌برده که به اتهام قتل در بازداشت به سر می‌برد ضرب و شتم مأموران زندان بوده است. تأخیر در ارائه پاسخ مقامات مسئول در زندان سنندج موجب شد تا پس از انتشار گسترده خبر، به تکذیب ضرب و شتم ایشان پرداخته شود. روابط عمومی زندان سنندج دراینباره خبر داد که نام‌برده بر اثر درگیری با یک زندانی دیگر فوت کرده است.
1- براساس قوانین و مقررات موجود مسئولیت حفظ جان زندانیان با سازمان زندان‌هاست. مراقبت بیشتر از جان زندانیان وظیفه این سازمان است که باید توسط نهادهای ناظر بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد. درصورتی‌که دراینباره کوتاهی یا تخلفی صورت گرفته باشد، ضروری است تا با متخلفان احتمالی برخورد قانونی شود.
2- در صورت وقوع تخلف احتمالی اطلاع‌رسانی شفاف و دقیق به افکار عمومی و برخورد قانونی با متخلف ضمن آنکه به حفظ حقوق شهروندان منجر می‌شود، به اعتمادزایی در افکار عمومی نیز منجر می‌شود. دراینباره تدوین ضوابط روشن و جدی یا اصلاح ضوابط و مقررات فعلی می‌تواند یاریگر قوه قضائیه باشد.
3- تغییرات در قوه قضائیه و اصلاح برخی رویکردها در قوه قضائیه این امید را دامن زده است که دراینباره هم اقدمات اصلاحی انجام شود. برای پیشبرد این رویه، انجام تحقیقات و مطالعات جدی با همکاری نهادهای مطالعاتی و پژوهشی و آسیب‌شناسی کارشناسی و نیز به‌یاری‌طلبیدن رسانه‌های داخلی و از جمله روزنامه‌های مستقل برای تهیه حرفه‌ای خبر و گزارش از درون زندانها دراینباره می‌تواند به اصلاح رویه‌های جاری منجر شود. پیشنهاد می‌شود ریاست جدید قوه قضائیه برای پیشبرد این هدف فضای مناسبی را برای ورود رسانه‌ها به این دست از پرونده‌ها مهیا کنند.
