جذب آموزش عالی کشاورزی با چه توجیهی؟
وزیر جهاد کشاورزی در مراسم تجلیل از محققان برتر تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اظهار کرد: «این آمادگی وجود دارد که کل دانشگاه‌های کشاورزی مانند دیگر کشورها ذیل مدیریت اجرائی کشاورزی و سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج (تات) آورده شوند همان‌طور که اکنون این امر در وزارت بهداشت نیز انجام شده است». این اشارات وزیر محترم و آن هم پس از گزارش شتاب‌زده معاونت این وزارت در صد روز اول دولت، نشان از ضرورت بازنگری در نگاه متولیان این بخش دارد. مدیریت بخش کشاورزی کشور در شاخه موسوم به «تات» (تحقیقات، آموزش و ترویج) ساختاری حجیم و کم‌تحرک با هشت هزار نفر نیروی انسانی و مشتمل بر دو هزار عضو هیئت علمی دارد. این شاخه در خلال چهار دهه اخیر و به موازات افزایش استان‌ها و رقابت‌های نفس‌گیر وزارت‌های کشاورزی و جهاد سازندگی وقت از نظر کمی گسترش پرشتابی گرفت. ارزیابی واقع‌گرایانه از بار سنگین چنین ساختاری بر منابع و اعتبارات ملی و در مقایسه با دستاورد ملموس پژوهش‌های آن از زمره فوریت‌ها به شمار می‌آید. پژوهش‌هایی که در چرخه مسدود «طرح-مقاله» عمدتا خرج از عرصه تولید جدا کرده و تنها به کار ارتقای پایه و رتبه می‌آیند. همین که ایشان در این سخنرانی به ناشناخته‌بودن سازمان «تات» در میان مردم و مسئولان اذعان کردند، در حقیقت تأییدی بر این چرخه مسدود است. از سویی دیگر حوزه آموزش عالی نیز در این مدت برای تربیت نیروی انسانی کارآمد و ماهر در شاخه‌های مختلف کشاورزی و منابع طبیعی تنها در برافراشتن تابلو از دانشگاه‌های دولتی، آزاد، پیام نور و... در تمامی استان‌ها اهتمام داشته است. چنین سیستم آموزش معیوبی و با «رهاسازی» انبوه دانش‌آموختگان سرگردان، هم بر حجم وزارت جهاد کشاورزی و هم بر خیل دانش‌آموختگان جویای کار افزوده است. هم‌اکنون نزدیک به 300 هزار دانش‌آموخته بی‌کار در رشته‌های مختلف کشاورزی و در سطوح مختلف آکادمیک، حکایت از بحرانی فراگیر دارد. جای بسی شگفتی است که مدیریت کشاورزی کشور و قبل از گشودن این گره‌های مزمن در هر دو بخش آموزش عالی و تحقیقات کاربردی، برای چنین تجمیعی اعلام آمادگی می‌کند. ایشان برای اثبات پیشنهاد خود به الگوی آموزش عالی کشاورزی در «سایر کشورها» و نیز ادغام آموزش پزشکی با وزارت بهداشت و درمان استناد می‌کند. به نظر می‌آید وزیر محترم که تا چند ماه قبل خود در مجلس شورای اسلامی حضور داشتند، باید بهتر بدانند که مدت‌هاست بحث جداسازی مجدد آموزش پزشکی از وزارت بهداشت و درمان و برگشت آن به وزارت آموزش عالی، تحقیقات و فناوری در دستور کار کمیسیون مربوطه در مجلس قرار دارد. از طرفی مشخص نیست که مراد وزیر محترم از «سایر کشورها» کدام است؟
قطعا دانشکده‌های کشاورزی در بسیاری از کشورهای پیشرفته و از جمله آمریکا مجری پژوهش‌های کاربردی کلان در شاخه‌های مختلف فناوری در این حوزه هستند. چه خوب است در الگوبرداری از «سایر کشورها» نیم‌نگاهی هم به ساختار کم‌حجم و پرورش مهارت‌های کیفی در آنها و مقایسه با آنچه در کشورمان درمی‌گذرد، افکنده شود. مدیریتی که اکنون سرنوشت هدایت کشاورزی را در دست دارد، در گام اول باید باور کند که ارائه کارنامه صدروزه از بخشی که فعالیت‌هایش ماهیتی درازمدت دارد، گزارشی الزاما امیدوارکننده نیست. نتیجه خطاهای راهبردی اکنون در این حوزه را چه‌بسا در آینده‌ای دورتر باید ارزیابی کرد. آنچه جامعه مطالبه‌گر از این مدیریت انتظار دارد، تدوین و اجرای بردبارانه نقشه راهی است که به افزایش بهره‌وری پایدار و نه الزاما تنظیم بازار مرغ و... منجر شود. در گام بعدی باید برای حذف و کاستن از تابلوهای موازی و غیرلازم در این دستگاه اجرائی کوشش شود. شتاب برای الصاق و ستاندن بخش‌نامه‌ای تابلوهای رنگ‌باخته از دیگر بخش‌های دولت و بدون بررسی‌های دقیق کارشناسی این مدیریت را به گرفتاری‌های خودساخته جدیدی سرگرم می‌کند؛ سرگرمی‌هایی که اگر آبی بر ذخایر محدود کشور نیفزاید، چه‌بسا نانی در تنورهایی بچسباند.