تصمیم‌های سخت

رئیس‌جمهور اخیرا در همایش نخستین رویداد بین‌المللی خصوصی‌سازی در اقتصاد ایران اعلام کرد: «قرار است در کشور تصمیم‌های سختی بگیریم. شاید برخی موافق این موضوع نباشند اما اگر با نگاه نقادانه به کارها نگاه کنند، اشکالی ندارد و ما را رهنمود می‌کند به افق روشنی که پیش‌روی اقتصاد است». شرایط فعلی ایران شرایط سختی است و طبیعی است که در شرایط سخت باید تصمیمات سخت گرفته شود و اتخاذ چنین تصمیماتی بسیار ضروری و حیاتی است. بنابراین در اصل مسئله یعنی اینکه مقامات کشور باید تصمیم‌های سخت بگیرند، هیچ بحثی نیست بلکه مسئله در کیفیت، زمان و نحوه تصمیم‌گیری است. برای روشن‌شدن موضوع شاید ذکر یک مثال مناسب باشد. در پروژه‌های صنعتی برای ارزیابی اقدامات و تصمیمات مدیران پروژه سه معیار وجود دارد: 1- زمان (Time) 2- هزینه (Cost) 3- کیفیت (Quality). اگر اقدامات و تصمیمات مدیران پروژه در زمان مناسب گرفته نشود یا در زمان مناسب به مرحله اجرا نرسد، ممکن است اصل و نفس تصمیم درست باشد اما چون در زمان مناسب گرفته نشده یا در مدت زمان مناسب اجرا نشده است، پروژه را به نتایج مورد نظر نرساند یا حتی توجیه فنی و اقتصادی آن را از بین ببرد. مثلا قرار است در مدت سه سال سرمایه‌گذاری شود و کارخانه‌ای احداث شده و به تولید معینی برسد. با تحلیلی که از قیمت محصول در سه سال آینده شده است، بعد از سه سال اجرای این پروژه توجیه دارد اما اگر اجرای پروژه مثلا شش سال طول بکشد، به دلیل افزایش هزینه‌ها و تغییر زمان بهره‌برداری دیگر تمام محاسبات برای توجیه داشتن پروژه تغییر می‌کند و ممکن است اجرای پروژه نه‌تنها سود نداشته باشد بلکه هزینه‌زا نیز باشد. همچنین عامل دوم یعنی هزینه نیز بسیار مهم است. در ارزیابی برای اجرای پروژه یک هزینه‌-درآمدی محاسبه می‌شود. حالا اگر هزینه اجرای پروژه در عمل از محاسبات اولیه بیشتر شود، درآمد حاصله جبران هزینه‌ها را نمی‌کند و در این حالت نیز پروژه اجرا می‌شود اما فایده و نتیجه مورد نظر را ندارد. عامل سوم یعنی کیفیت نیز بسیار در ارزش‌گذاری نتیجه اقدامات و تصمیمات مدیران پروژه اهمیت دارد. اگر پروژه‌ای اجرا شود ولی کیفیت مورد نظر را نداشته باشد، طبیعی است که هزینه‌های انجام‌شده جبران نمی‌شود و اجرای پروژه اهداف اولیه آن را تأمین نمی‌کند. حالا در مقیاسی بزرگ‌تر در سطح اداره یک کشور نیز همین پارامترها باید مورد توجه قرار گیرد. الان زمان برای هر تصمیمی در ایران بسیار تعیین‌کننده است. ما با تأخیر در سرمایه‌گذاری مواجه هستیم. مشکلی که با تأخیر در سرمایه‌گذاری در زیربناهای کشور مانند فرودگاه‌ها، بزرگراه‌ها، شبکه‌های آب و برق و گاز و شبکه‌های ارتباطی در دهه 90 پیش آمد، الان آثار خود را نمایان می‌کند. سرمایه‌گذاری در اقتصاد اعم از اینکه توسط بخش دولتی انجام شود یا بخش خصوصی، برای ایجاد رفاه بسیار ضروری است و اگر انجام نشود یا با تأخیر انجام شود یا با کیفیت مناسب انجام نشود، آثار زیانبار آن به‌طور تصاعدی در سال‌های بعد نمایان خواهد شد و نه‌تنها جامعه و مردم را از امکانات لازم برای یک زندگی مطلوب محروم می‌کند بلکه امکانات موجود را نیز تخریب و در معرض نابودی قرار می‌دهد؛ مانند شرایطی که یک فرد در منزل مسکونی‌اش برای نگهداری تأسیسات اساسی هزینه نکند، در چنین شرایطی استهلاک منابع، خطر از بین رفتن امکانات و سرمایه‌های موجود را افزایش می‌دهد. مثال بارز آن احداث فرودگاه بین‌المللی امام خمینی است. اجرای این پروژه بیش از

30 سال طول کشیده است و چند نفر از پرسنل اجرائی فقط در طول اجرای پروژه بازنشسته شده‌اند!

 و این در حالی است که همسایه‌های ایران در ترکیه، امارات عربی متحده، عمان و قطر به‌سرعت فرودگاه‌های خود را تجهیز و نوسازی کرده‌اند و فرودگاه‌های جدید احداث کرده‌اند. این کشورها در‌حال‌حاضر با درآمد حاصل از این سرمایه‌گذاری دارند در بخش‌های دیگر سرمایه‌گذاری‌های جدید انجام می‌دهند و متأسفانه تأخیر در سرمایه‌گذاری در ایران موجب تأخیر در ایجاد سرمایه جدید در بخش صنعت و ساختمان شده که آثار آن بر بی‌کاری و کاهش درآمد سرانه قابل مشاهده و اندازه‌گیری است. تأخیر در سرمایه‌گذاری هم هزینه اداره جامعه را افزایش می‌دهد؛ هم کیفیت زندگی مردم و کیفیت فعالیت‌های مولد را کاهش می‌دهد و هم‌ زمان لازم برای جبران کاستی‌ها را از دست مسئولان می‌گیرد. تصمیمات سخت بسیار ضروری است و توجه به سه عامل زمان، هزینه و کیفیت برای انجام کار ضروری‌تر است و اگر به این سه پارامتر توجه نشود، تصمیمات سخت نمی‌تواند تحمل شرایط سخت را برای مردم آسان کند.